ETNONOMI
- PELLGAZ
Gjuha e
natyrės dhe natyra e gjuhės. -
Shqipja
ka fuqinė e gjuhės sė natyrės sė saj fono-morfologjike e
semantike ta pėrcaktojė emrin e paraardhėsve illir pellgazgjik. Pėrderisa
pellgazėt janė paraardhėsit e illirėve dhe shqiptarėve, vetėm
Shqipja e spjegon lashtėsinė e saj. Bindja e realizuar shkencėrisht,
pėr origjinėn pellgazgjike tė popullit shqiptar, fuqizohet pėrmes
gjuhės sė natyrės tė Shqipes!
Fjala qė u krijua nė njė gjuhė, nuk mund tė hulumtohet
me preardhje nga gjuhėt tjera. Vetėm
gjuha qė e krijoi njė emėrtim si fjalė
- ajo ėshtė gjuhė amtare e saj e cila mund ta spjegojė
fono-morfologjikisht, semantikisht dhe ethymologjikisht atė fjalė.
Gjuha e pėrsosur ėshtė ajo gjuhė qė i ofrohet mė sė afėrti
vet gjuhės sė natyrės, sepse gjuha mė e pėrsosur ėshtė gjuha
e natyrės. Ajo gjuhė qė e spjegon gjuhėn e natyrės ėshtė gjuhė
e spikatur spikje skipe, dhe po ajo gjuhė mund tė jetė Ama e
gjuhėve tjera tė formuara, si gjuhė amtare e njė grupi gjuhėsh
e deri tek Gjuha e
Parė!
Njė fjalė qė ėshtė krijuar nga njė gjuhė, nuk mund tė
kėrkohet me ethymologji nė asnjė gjuhė tjetėr, por vetėm nga
Gjuha Amtare qė e krijoi, vetėm ajo gjuhė amtare ka fuqi spjegimi
nė domethėnien e saj!
Tash, cila ėshtė
ajo Gjuhė Amtare qė e krijoi njė fjalė, si emėrtim dihet
kur provohen gjuhėt kryesore, nėse kanė fuqi spjegimi
fono-morfologjik dhe cila mund ta spjegojė kuptimin e asaj fjale si
emėrtim.
Emri i cili u krijua nga njė gjuhė, si fjalė, kompozitė,
fjalė e thjeshtė apo e pėrbėrė, nga gjuha amtare rrodhi, u
formua nė bazė tė tingujve, diftongjeve, rrokjeve, si kontest
morfologjik, leksikor qė e pėrkufizon, objektin, subjektin,
fenomenin natyror, emėrtimin antropologjik, toponomastik, -
hidronomin, etnonomin, botanomin,
zoonomin bionomin nė pėrgjithėsi etj., ku si pėrgjegjese ato
emėrtime (nomime) na japin vet kuptimin e tyre vizual, audio-vizual,
kuptimin si emėr konkret apo si emėr abstrakt qoftė i natyrės
sė gjallė apo i natyrės sė vdekur - dhe qė i ofrohen mė se afėrti
vet gjuhės sė natyrės, prej tė cilės u krijuan tingujt e parė,
diftongjet e rroket natyrore!
Emri formon foljet e pjesėt e tjera tė ligjeratės
gramatikore, pra, emri emron, apo nomi nomon nomin, pėr atė edhe
themi emri emron emėrtimin, si pėrkufizim formulues, duke na dhėnė
formulėn e emėrtimit. Njeriu, me gjuhėn e tij u bazua nė
gjuhėn e natyrės, nė formėn, vetitė fizike, vetitė psikike,
veprimin, ndikimin, pėrsosshmėrinė, pozitėn, shprehjen e vet
figurative apo zanore, tingėlluese, artikullimin e vet, apo
paartikulimin, konkretitetin e abstaktitetin e objektit, subjektit,
fenomenit, me pėrcaktimin pėrmes njė pėrgjegjėsje tė tij, tė
saj, tė tyre si grup elementesh, apo si njė tėrėsi gjenerale qė
ka objekti, subjekti apo vet fenomeni natyror, me pėrcaktimin e
qenieve tokėsore vepruese natyrore dhe hapėsirės universale.
Pėrderisa dihet shkencėrisht se emėrtimi I popullit tė
parė njihet si populli I pellgut tė ujit, populli I pellgut tė
detit dhe nuk thohet populli I pellagut tė detit atėherė
nuk mund tė vie ethymologjia e emrit nga fjala pellag por
nga fjala pellg pellgu I ujit, pellgu I detit
dhe si emėrtim duhet tė pėrcaktohet etnonomi pellgaz
populli pellgaz, pellgazėt, gjuha pellgaze Pellgasishtja,
kultura pellgaze, historiografia pellgazgjike, popujt pellgazgjik, ndėrsa
si toponom Pellgania-Pellgazia.
Emri pellazg si emėrtimi i njeriut tė popullit tė
pellgut tė ujit, rrodhi nga fjala pellgase - pellg
pellgu (trajta e shquar), pellgjet (shumėsi) me tė cilin
kuptohet pellgu i ujit - nga gjuha amė e cila e krijoi si spikje
skipe illire pellgazgjike dhe se duhet tė jetė fuqimisht si emėrtim
i drejtė pellgaz. Ndėrsa si emėrtim - pellazg mbeti nė
shkencė nga gjuhėt greko-sllave si deformim i vet emrit nė fjalė
si etnonom pellazg dhe toponom Pellagonia. Poashtu, edhe
fjalėformimi arkipellgu, si pellgu I ndėrtuar afėr ujit, me
banime njerėzish - arkipellg ėshtė edhe njė deformim
fono-morfologjik si arkipelag pellgu arkitektural arkipellgu.
Emrin pellg-u
kanė tė drejtė ta thonė secila gjuhė sipas natyrės sė saj
linguistike, por ethymologjinė e fjalės e nxierrim nga gjuha Amė
nga u krijua, duke shprehur vet gjuhėn e natyrės.
Pellgu
dhe Arkipellgu janė dy fjalė me burim nga e njeta rrėnje fjale,
pra, nga rrėnja pellg pellgu i ujit si fjalė shqipe edhe e
sotme ballkanike.
Fjala arkipellg-u
na pėrkujton arkitekturėn e hershme pellgase pellgasėt si
arkitektėt mė tė hershėm tė Antikuitetit deri tek pellgasėt si
arkitektė tė Akropolit tė Ethanės (Athinės, Athenės), arkitektėt
e Kullės sė Babillonit, Hillionit e deri tek ndėrtimet e njohura
edhe tė vonshme tė Konstantinopolit, Arena e Romės, Arena e Pullės,
arkitektėt e amfitheatrove nė natyrė: Theba, Kollosi i Rodit (Rodosi),
nė Sicilia, Apollonia, Butrinti etj. Dhe e gjithė struktura
arkiteknike e tyre ėshtė e njejtė, kudo qė ndodhen edhe sot si
monumente tė arkitekturės sė lashtė tė
antikuitetit botėror.
Pellgazėt njihen
sot etnit e arkitekturės
nė rrafshin trekontinenal: Azi Perėndimore, Afrikė Veriore dhe
Europė Jugore.
Nė bazė tė studimeve etnogjenetike tė sotme dhe tė
kaluara, shqiptarėt njihen pasardhėsit e illirėve tė lashtė,
kurse vet illirėt njihen si pasardhėsit e pellgasve tė stėrlashtė,
si populli I pellgut tė ujit. Prandaj, shqipja e vjetėr ka tė
drejtė pėr gjurmimin ethymologjik tė vet emrit pellazg, siē
thohet sot nė shkencė. Shqipja si bija e drejtpėrdrejtė e
Illirishtes dhe Pellgasishtes sė stėrlashtė, ka mundėsi tė
ndihmojė nė pėrcaktimin e fjalės pellg-u pėr tė mos humbur
kohė e hapėsirė shkencore, nė hulumtimin rreth prejardhjes sė vėrtetė
tė fjalės, qė tė mos mbetet edhe mė tutje si emėr I papėrcaktuar
emri pellazg.
Pėrkundėr tė gjitha shkrimeve antike, tek authorėt e
lashtė: Herodoti, Homeri, Hesiodi, Hekateu, Dionisi I Halikarnasit,
Straboni, Ptolemeu etj., e tek authorėt e shekujve tė shkuar dhe
deri tek authorėt e sotėm kemi shumė kontradikta lidhur me pėrcaktimin
e emrit pellgas ngase nuk u filluan studimet ethymologjike tė
emrit nė fjalė, pikėrisht nga gjuha amtare, prej sė cilės
rrodhi etnonomi pellazg, si nga emrat mė tė lashtė tė
Linguistikės Gjenerale, qė na lidhė me popullin e pare,
respektivisht edhe me gjuhėn e parė tė njeriut.
Pėrderisa ka ekzistuar populli I pellgut tė ujit atėherė
medoemos do tė ketė ekzistuar edhe gjuha e popullit tė pellgut tė
ujit gjuha pellgaze - Pellgasishtja
Njoftimet e authorėve tė vjetėr pėrkojnė nė njė pikė
tė rėndėsishme, nė faktin se ata mohojnė ēdo lidhje midis
pellgazve dhe fiseve tė mėvonshme hellene, pėrderisa, pellgazėt
I bėnin vėndas
, kurse, Hellenėt ishin tė ardhur (Historia
e Shqipėrisė, Tiranė, fq. 49). Lidhur me ketė, studjuesi Muzafer
Xhaxhiu, thotė:Nė saje tė arritjeve tė Historiografisė, tė
gjuhėsisė dhe nė veēanėti, tė arkeologjisė sonė nė ēėshtjen
e autoktonisė dhe tė kulturės sė kombit shqiptar, ėshtė vėrtetuar
katėrcipėrisht, se banorėt e lashtė tė vendit tonė, kanė qenė
illirėt dhe se shqiptarėt janė pasardhėsit e tyre. Kėto arritje,
kanė ēarė tashmė rrugėn, pėr tė bėrė kėrkime dhe hulumtime
tė mėtejshme, pėr tė arrijtur tek pellgazėt, kėshtuqė vetėm
shqipja, mund tė na japi fakte reale pėr pėrcaktimin e emrit
pellazg, si lidhje etno-linguistike shqipe illire pellgase.
Homeri hillir paraardhėsit e illirėve tė lashtė I
quante pellgazėt hyjnorė atėbotė kur nuk kishte spekullime
greko-sllave nė historinė e lashtėsisė dhe pėrvehtėsime ashtu
sikur edhe ai vet u pėrvehtėsua e sot njihet gjojasi poet grek,
kur nuk ishte, sepse nė kohėn homerike, grekėt porsa erdhen nė
Ballkan. Vet Homeri thoshte se jam nga zoti pellgas dhe tė
gjitha personazhet e vepave tė tia Illiada e Odhisea
janė heronjt e lashtėsisė illiro-pellgazgjike: Akili, Hektori,
Priami, Paridi, Asaraku, Odhiseu, Penellopa (ku vetėm shqiptarja e
priti burrin 20 vjet, ashtu si e priti nė shumė raste tė
dokumetuara me fakte konkrete deri nė kohėn tonė).
Emri pellazg si etnonom me tė cilin paraqitet populli I
pellgut tė ujit, e qė nė shkencėn tonė tė sotme, ėshtė
hipothetizuar me prejardhje linguistike nga gjuha greke - pelagos
me kuptimin njerėz tė detit, apo rrafshinė uji, nga fjala
pelargos = lejlek gjoja si njerėz shtegėtarė, kjo ėshtė
mė tepėr se njė ėndėrr spekuative pėr tI hedhur hi syve botės,
nė mungesė tė spjegimit shqip, pasi derisot nuk kishte ndonjė
hipothezė shqipe tė shtruar botėrisht. Fjala greke pelagos ka
tė bėjė me fjalėn pelargos=lejlek, kanjushė, por, jo me emėrtimin
e popullit tė pellgut tė ujit pellgaz, pėllgazėt dhe
greqishtja nuk mund ta spjegojė emrin pellgas pėrmes fjalės
pelazg, qė mundėsia pėr gjurmime ethymologjike nė kėtė
rast, nuk ta mbushė mendjen edhe kur dihet se grekėt e pellgazėt
nuk kishin asgjė tė pėrbashkėt. Kjo farso u bė duke insistuar
ne greqishten e vjetėr, e cila u formua vet nga gjuha illire me
ndryshime fono-morfologjike e sufiksive os, gjoja pėr tu
dalluar si njė gjuhė nė vete! A nuk ėshtė qesharake tė
krahasohen kėto dy fjalė pelagos e pelargos, gjoja pėr
ethymologji shkencore pėr emrin pelazg pellgaz, kur dihet
se njera fjalė pelagos, ėshtė kuptimi I rrafshinės sė ujit,
kurse, tjetra pelargos, ėshtė pėrcatimi nė greqishte I emrit
lejleku, kanjusha dhe gjoja merret si deminutiv shtegėtimi I
atij populli tė pellgut tė ujit? Ēfarė kuptimi ka kanjusha nė
rrafshinė uji - me pellgun e ujit, tokėn, e tėvona, arkipellgun,
nė tė cilin jetoi njė popull me emrin e poatij pellgu pellgaz?
Ethymologjia
e emrit grek pelargos. Nė
vend qė tė pėrcaktohet emri pellgaz (pelazg) nga fjala greke
pelargos = lejlek-u, mund tė vijmė nė njė pėrfundim
ethymologjik shqip, se kjo fjalė mund tė sjegohet pėrmes shqipes.
Mendoj se, vet
fjala greke pelargos = lejlek-u, ėshtė me ethymologji
shqipe, ku formohet nga dy rrėnje fjalėsh pe + larg + os =
pelargos, qė diftongu fillesė pe I kompozitės
nė fjalė, ėshtė marrė si diftongu qė difton emrin pellg-u,
ndėrsa pjesa e dytė e emėrtimit larg kuptohet
ndajfolje mėnyre - larg, respektivisht, si folje: largoj (unė),
largon (ti), largon (ai, ajo), largojmė (na), largoni (ju), largojnė
(ata, ato). Apo, largohem, largohesh, largohet (njajėsi)
largohemi, largoheni, largohen (shumėsi). - Kurse si emėr: largim-I-e-et,
I,e,tė larguar, I,e,tė larguarė-a-at-et-it, larguar, me
kuptimin e emėrtimit tė shpendit tė largėt lejlekut, kanjushės,
si zog shtegėtar I largėt, nga pellgu larg-pelarg pelargos
I skajuar me sufiksin grek os.
Njohje
gjėrmane. - Tėvona,
studjuesit gjėrman, ethymologjinė e emrit pellgaz (pellazg),
e lidhi me njė mėnyrė tjetėr tė origjinės linguistike, si
kompozitė e formuar nga dy fjalė, gjėrmanishte: bhel ezgo =
degė e lulėzuar.
Kjo theori I shkoi pėrshtati edhe studjuesit Windekens
mbase tė gjitha interpretimet me anėn e greqishtes dhe tė gjuhėve
mediterrane nuk po mund tė na bindin, pėr prejardhjen e saktė tė
emrit pellgaz (pellazg), ai mundohet tė gjejė njė pikėmbėshtetje
arkimediane linguistike, si interpretim tė mbėshtetur nė
pellazgjishten si gjuhė gjermanike paragreke, ku gjermanėt e
vetquajnė lashtėsinė e gjuhės sė tyre, si shkencė
indo-germanistika. Dhe pėrveē shumė studjuesve tjerė, Van
Windekensi si njė nga mrojtėsit kryesorė tė kėsaj theorie,
arrinė nė njė interpretim duke e krahsuar fjalėn pelazg, me
origjinė linguistike me prejardhje nga njė formė indo-gjermanike
e lashtė bhel ezgo, kėshtu: Nė bhel ezgo
Windekensi, sheh rrėnjen indo-gjermanike bhel dhe prapashtesėn ezgo burbuqe, syth,
degė
dhe arrinė nė njė kuptim (me degė, apo me sythe) tė
lulėzuar pėrdorur metaforikisht, pėr tė shenuar forcėn
vitale tė njerėzve (F.L.Hyttenbach, Pellazgėt, Vjenė,
1960, fq. 145).
Lidhur me kėtė theori tė Windekensit, studjuesi grek, M.
Saqellariu, nė veprėn Popujt parahellen me origjinė
indo-europiane- Athinė, 1977, pohon se hipotheza e Van
Windekensit, sipas tė cilės etniku - Pelasgos e ka burimin nė
indoeuropianishten Bhelezgos (degė e lulėzuar). Mirėpo, ėshtė
ardhur kėtu deri tek njė theori duke u munduar tė vėrtetohet
disi nga ana fonetike, por assesi nuk ka kurrėfarė mundėsie tė vėrtetohet
nga ana semantike. Saqellariu, mendon duke shprehur si aprovim
interpretimin e Windekensit, e duke menduar se vėrtet e ka burimin
nga greqishtja, duke mos iu pėrmbajtė vet titullit si author
Popujt parahellen
duke u munduar edhe ta aprovojė theorinė
gjermane, edhe ta lejė mjegull nė ethymologji greke!
Kontradikta e parė
linguistike qėndron nė aspektin linguistiko-historik, sesi ka mundėsi,
nė pėrmasa indo-europiane, tė gjitha gjuhėt i.e. janė
gjermanike dhe kontradikta me vetveten greke tė M. Saqellariut, se
flet pėr popuj parahellen dhe nuk e din se grekėt nuk kanė tė bėjnė
asgjė me pellgazėt. E si pėrgjegje pėr tė dy theoritė: nėse
do tė konstatohej drejtė, vet pėrcaktimi I shkencės linguistike
i.e., do tė duhej tė quhej Linguistika indo-pellgazgjike.
Edhepse,
ajo theori ēka konstaton Windekensi, gjenė
njė
vėrtetim
tė plotė,
po ta shohim fjalėn bhel ezgo - nė analogji fonetike dhe
semantike shqipe, brėnda shqipes si - bhel = bulė, dhe nė
deminutivin - bulėz, bulza, qė na del folja shqipe bulėzoj
pėrsėri edhe vet fjala gjermane - bhel, ėshtė po ajo
fjalė me ethymologji burimore me rrjedhė illiro-pellgazgjike nga
pellgasishtja bul(ė)=bhel, kuptimi pėr fjalėn degė-a. Fjala
shqipe bulė, bulėza, bulėzon, ėshtė njė deminutiv I fjalės
lulė, lulėza, lulėzon, qė ėshtė kuptimi I shpėrthimit tė
sythit tė lulės sė frytit tė bimės nė degė bulė, bula,
bulėzimi. Kjo fjalė shqipe e vjetėr bulė, formoi edhe
fjalėn i.e. bulevard, bulevardi, ku tė dy fjalėt e kėsaj
kompozite bule+vard, janė fjalė shqipe, me kuptimin vardi
I bulėzuar anash, rrugė e gjatė me drunj, pemė, bimė tė
buluara, vardi (nga emri, hidronomi Vardari Vazhdari, lumi qė
vazhdon gjatė - lumi I gjatė illirian). Ndėrsa, kėtu e kemi
shprehjen shqipe vardi me bula anash, vardi me bimė tė
buluara (bulėzuara), vazhdi me bula vardi me bula Bulevardi.
Pra,
fjala gjermane bhel ezgo, jo qė e spjegon kuptimin e
fjalės pellazg, por vet kjo fjalė ėshtė me kuptimin e
prejardhjes shqipe tė vjetėr bhel ezgo = bulėza, ku
tingulli z, formon kuptimin - bulėzim, lulėzim i bulės, si
syth bule, fill lulje e frytit tė bimės, zanafill fryti.
Popujt
pellgazgjik Europa pellgazgjike. -
Duke u nisur nga faktet fonomorfologjike linguistike e
leksikore, semantike mund tė vijmė nė njė konkludim tė pėrbashkėt
shkencor, se vet rrėnjet e illirishtes formuan tė gjitha gjuhėt
indo-europiane dhe tė gjithė popujt e vjetėr europian, lidhen
shkencėrisht me emrin pellgaz (pelazg) sikurse:
thrrako-pellgazian(pelazgian), dako-pellgazian, romano-pellgazian,
galo-pellgazian, germano-pellgazian, franko-pellgazian,
anglo-sakson-pellgazian,kelto-pellgazian, thrrako-illiro-frigian (Frigėt
illirian nė Azi tė Vogėl) etj. Unė shohė se tė gjitha gjuhėt
i.e. pėrbėhen nga rrėnjet
pellgasishte, illiro-pellgaze tė lashtė, kurse, me formimin e gjuhės
thrrake tė lashtė, si gjuhė illiro-pellgazgjike, tė gjitha gjuhėt
i.e. ndahen nė dy nėngrupe, nga grupi linguistik indo-europian, nė:
a)
gjuhėt euro-perėndimore, si gjuhė illiro-pellgazgjike, ndėrsa,
b)
gjuhėt
euro-lindore, si gjuhė thrrako-illiropellgazgjike.
Popujt europian formuan kultet e kulturave tė tyre, pikėrisht
duke u bazuar nė elementet illiro-pellgazgjike dhe si tė tillė
njihen si popuj illiro-pellgazgjik elementi pellgazgjik ai qė
ka ushqyer rrėnjet e tyre dhe qė ka sjellė kaq veēori analoge nė
formimin e tyre psikik, nė kulturėn materiale e shpirtėrore (duke
folur pėr shqiptarėt e grekėt N.M.)
pėr tiu ofruar botės
pellgazgjike duhet patur para syve vizion tėrėsor historik
dhe parahistorik nė lidhjet e tij tė mbrėndshme. Dhe ky vizion,
mund tė pėrfitohet kur operohet jo vetėm me nocionet e
arkeologjisė, e etur pėrjetėsisht edhe pėr njė fragment stele,
apo amorfe, me nocionet e gjuhėsisė, shkencė jo plotėsisht e
saktė, ku jo rrallė ka luhatje tė ndryshme tė interpretimit tė
ligjeve tė saj, por edhe me mjete tjera, duke arritur deri tek
fantazia, intuita, deri tek vizioni romantik e patriotic,
deri aty ku racionalizmi mbaron sė verpruari (Muzafer Xhaxhiu,
Studio albanica, 1970,1).
Elemente
pellgazgjike, qė sot nėnkuptohen prej Homerit, me shprehjen e tij
Pellgaz Hyjnorė ku vetėm fjala hyjnor-e-ja, hyjnia,
hyjnitė, hyjnesha-t, ka mbetur si dokument linguistik shqip, pėr
ta pėrcaktuar emrin - illir hillir-hyllir (ilir), si hyllir
hyjnorė, njerėz hyjnorė njerėz qė emėrtuan yjet (hyjet e
qiellit), emrat e tyre janė sot emrat e yjeve universal tė
Universit (vet veprat e Homerit, janė pėrkthyer e pėrshtatur
nė greqishte, nga illirishtja dhe origjinalet janė zhdukur, tok me
tė gjitha veprat illirishte, 90 tragjediė e Eskillit e
tė tjerėve dietarė illirian).
Poashtu Herodoti, kur thotė se ...hellenėt i moren kėta
emra nga Pellgazėt , ndėrsa mythologu, P. Grimal thekson se kur
erdhen hellenėt nė brigjet e Mesdheut, ata gjetėn aty hyjni e
kulte, kuptimin e tė cilave nuk e njihnin,- poashtu Thuqididi,
duke folur pėr Helladėn, thotė se ajo nuk ekzistonte mė parė,
dhe se emrin ia kanė dhėnė asaj, fiset e ndryshme, mė tepėr
pellgazėt. Niebuhr i bėnte pellgazėt popullin mė tė pėrhapur
nė Europė, parase tė fillonte Historia e Greqisė (G. Dottin
Popuj tė vjetėr tė Europės 1916, Paris, fq.129).
Pellgazėt mendohet tė jenė dukur edhe para mijėvjeēarit
tė IV p.e.r. nė hapsirėn mesdhetare dhe egjeane, mendojnė disa
dijetarė, historian. Si rrjedhė kronologjike dhe nė lidhje
gjenetike illiro-pellgase kemi sot dy theza tė njohura: njera thotė
se illirėt janė fis pellgaz, degė e trungut pellgazgjik, kurse
tjetra thotė se, pellgazėt janė fis illirian. Studjuesi,
Hyttenbach, nė veprėn e tij Pellazgėt, i pranon pellgazėt
si illirė, jovetėm nė Thesali dhe Epir, por edhe nė Makedhoni,
Pelloponez, Troadė (Trojė), Atikė, Azi tė Vogėl, Kretė e
ujdhesa tjera egjeane edhe nė Itali. Tash, a janė pellgazėt fis
illirian, apo illirėt njė fis pellgazgjik, na trajtojnė tė njejtėn
lashtėsi etnogjenetike, tė dy theoritė shkencore i.e., si ēėshtje
ende tė hapura, por, qė thonė tė njejtin pėrfundim, se
illiro-pellgazėt, apo pellgazo-illirėt janė paraardhėsit e stėrlashtė,
stėrgjyshėr tė shqiptarėve ballkanik tė sotėm.
Pellgazologu, Hyttenbach, jovetėm qė i pranon pellgazėt si
illirė, nė Epir e Thesali, Makedhoni, Trojė (Troadė), Azi tė
Vogėl, Thrrakė, Pelloponez etj., por thotė se ky unitet i
gjėrė qytetėrimesh, tė tėrėsisė ballkano-anatoliane dhe ky
rend kronologjik i evolucionit tė tyre nė periudhėn e kalimit nga
neolitiku nė atė tė metaleve, na ēon nė pėrfundim, qė rruga e
pėrshkruar nga tė parėt e illirėve, duhet tė kėrkohet nė
gjysmėn e mijėvjeēarit tė Tretė (III) p.e.r. atėbotė,
kur bota illire ishte nė kulmin e lulėzimit tė saj
kulturo-historik, si kohė parazeusiane e Olympit illirian, atėbotė
kur lulėzonte rrjedha kronologjike e Kronit pellgazgjik, tė cilin
e mbuloi epoka zeusiane edhe si periudhė mythologjike, edhe si
periudhė historiko-shkencore e antikuitetit illirik.
Tash,
mund tė shtrohet pyetja thjeshtė: a duhet tė pėrcaktohet emri
pellazg si paraardhėsi I illirėve dhe shqiptarėve tė
sotėm, pėrmes fjalėve greke pelagos e pelargos, apo
nga gjuha shqipe, si gjuhė illiro-pellgaze pėrmes fjalės - pellg
pellgaz si populli I pellgut tė detit, kur dihet se
shqipja ėshtė bija e illirishtes dhe pellgasishtes, gjuha
e paraardhėsve illiro-pellgazgjik? Natyrisht, Shqipja pėrcakton
emrin e paraardhėsve pellgaz!
Tė shohim tash nė bazė tė natyrės sė gjuhės se si tingėllojnė
fono-morfologjikisht dhe semantikisht, zotat e antikuitetit
illiro-pellgazgjik, me emėrtimet e tyre, pėr tė vėrtetuar jovetėm
spjegimin shqip tė tyre nė mėnyrė ethymologjike, kur shqipja I
ka si emėrtime paraardhėse tė saja por, se Shqipja ėshtė
vet Gjuha e Perėndive tė Olympit illiro-pellgazgjik skipe
illire-pellgaze.
1.
Zeusi
..zoti suprem, zojsi suprem
2.
Apolloni
.zoti I diellit
3.
Thetis (Poseidoni)
.zoti i detėrave, Theti=Deti
4.
Hermesi
.. zoti I fshehtėsisė
5.
Klimnestra
.perėndia e klimės, motit klima nestra (nesėr)
6.
Aresi, Marrsi
zoti I luftėrave, marrėsi I jetėrave nė luftėra
- Marsi
7.
Dionisi
zoti I argėtimit,
8.
Ethana, Athena, Thana
.perėndia e tė folurit, mbrojtjes dhe
e bimėve
9.
Afrodita
..dita afron, perėndia e ditės, e bukurisė dhe
dashurisė
10.Hera
perėndia e qėndresės, fuqisė qiellore
11.Dhemetra
.perėndia
e bujqėsisė ama e dheut, arės sė bukės
12.
Artemidha
perėndia e arteve dhe e gjuetisė arte mI dha,
mI dha artet
Kėta 12 perėnditė illiro-pellgazgjik, jovetėm nė pikėpamje
mythologjike, si drejtues tė njeriut e botės sė lashtė,
ky numėr 12, jovetėm qė ėshtė numri I 12 muajve tė
vitit tė kalendarit illiro-pellgazgjik por, edhe derisot, ky
numėr ėshtė pėrcaktues I 12 fiseve shqiptare: Hoti, Gruda, Gashi,
Berisha, Krasniqja, Thaēi, Kastrati, Btyēi, Kelmendi, Shala,
Shoshi e Morina.
Poashtu, ky numėr 12 tek shqiptarėt ėshtė edhe pėrkufizimi
I kėshillit gjykues, si ent gjykimi zakonoro-juridik, si gjyq
popullor gjykatė drejtėsie, ku ndahet drejtėsia: betime,
rregullime pronėsoro-juridike, pajtime gjaqesh, gjykime veprash
penale, rregullime problemesh finansiare, gjykime dhe ekzekutime
administrativo-pronėsore, rregullime problemesh familiare,
martesore, trashigimore, etj., - si formė e juridiksionit shtetėror
nė Kosovė derisot nė shek. XXI. - Pėrmes 12 Pleqve, apo 12 Prijėsave
tė 12 Fiseve, si Paria e 12 fiseve shqiptare nė fjalė, u formua
si gjykatė popullore me emėrtimin - Pleqnia Plakonia
Kuvendi I Pleqve shqiptarė.
Plakonia shqiptare e sotme, si forum zakonor juridiksional,
na pėrkujton Plakoninė illiro-pellgaze tė lashtė Gjykimi me
12 Pleq, apo Betimi me Njėzetekatėr (nga dy prijėsa-princa pėr
ēdo fis), ėshtė edhe sot nė shprehjet shqipe si: Njėqint
gjaqe bėhen dhe nė fund nuk kanė care pa u ulė nė ēergė me 12
Pleq nė Plakoni / Duhet patjetėr me dalė
nPlakoni / Beja bahet me 12 Pleq edhe me 24 / Qysh ta ndanė
Pleqnia nuk guxon me luejtė / Ta bajė benė me 24 / etj.
Pakonia shqiptare ka rregulluar problematikėn ekzistenciale si
njė Gjyq i Popullit nė funksion edhe nėn shtete e pushtete tė
huaja shekullore.
Mythologjia illiro-pellgazgjike, si trashigimi etnogjenetike
reale pasardhėse deri tek shqiptarėt ballkanik, ėshtė pėrciellė
me pėrkushtim tė plotė nga mythi deri tek Realja
respektivisht, duke I spjeguar ethymologjikisht 12 zotat e Lashtėsisė.
Ndėrsa, sa pėr kuriozitet linguistik, pėr ta shikuar e
ndjerė natyrėn e gjuhės, se tė kujt janė vėrtet, zotat e
antikuitetit, tė shohim perėnditė greke tė kohės: Hypsistos (zoti
I qiellit), Chthonios (zoti I nėntokės), Moiraia (Athena), Grairae,
Graces (grekėt e sotėm), Melaina (Afrodita), Teleia (e
begatisė), Hesperidea, Leukothea, Letos, Hestia, Eileithyia etj.(Zotat
e grekėve sipas Karl Kerenyi-t).
A nuk janė kėta zota grek, si emėrtime tė natyrės sė
gjuhės greke, qė dallojnė nga zotat illiro-pellgazgjik?
Natyra e gjuhės preokupon tė rishqyrtojė linguistikėn me
mėnyrat fono-morfologjike e semantike, nė emėrtimet e lashtėsisė,
si rishqyrtim I Historisė!
-