Lu primmu amori, lu primmu amori
Cand'era
suzzessu no l'ammintava cun pricisioni, macarri era in primma
media, macarri in sigunda, edda si chjammava Nina, peli longhi
cun franzetta innantu a l'alivi grossi chi aìa pa' occhji,
ghjnocchji scurticaddi sottu a la faldetta a quadrittoni rui.
Stagìa i lu primmu bancu, dui fili innanzi a eddu chi la
figghjulava cumente una maghjna, rari li parauli cun edda pa'
chiddu babbasonamentu chi sempri lu incaddinava a muimenti e vessi
da bambioccu. Chistu in iscola, lu restu fora, i lu cafè
chi la famiglia d'edda aìa. Lu cafè chi friquintava,
macarri più palchì sabìa d'acchjappavvi Nina
che no pa' lu fattu chi lu prifirìa a un altru cassisìa.
V'andagìa massimu a sirintina, cand'era siguru chi darredu
a lu banconi v'avarìstia aùddu a edda, chi ghjà
da tandu parìa essè distinadda a passacci l'anni
a stappà aranciaddi, limunaddi e ampulli di birra, o ad
incappuccià corriti d'ostia cun baddi di gelatu groghi
e viola, o a priparà caffè cu' la macchina chi buttizzava
vapori cumente un trau incaddarriddu. Emmu, distinadda a osu mòngia
di clausura, palchì in iscola no dagìa imprissioni
d'interessassi a nudda, né nisciunu parìa interessassi
a edda chi no mustrava intaressu pa' una cassisìa cosa.
Parò era bedda, anzi beddissima, tantu bedda chi a eddu
bastava solu vidella pa' intindissi drentu un sensu di biadesa,
si dabboi edda lu faiddava, lu dignava di un'abbaiddadda, d'un
signali o d'una risa, o si eddu cridìa d'avè ricivuddu
un'abbaiddadda, un signali o una risa da edda, passava tutta la
notti cuntentu, cu' l'ispriscioria di la lugi di la dì
pa' turrà a vidè chiss'alivoni sottu a la franzetta
mittagnia. Intragìa i lu cafè cu' lu cori sottusobra,
massimu s'era dapareddu, cumparava gelati, caramelli e pasti,
sempri a poggareddi, parò, pa' avè un altru mutìu
pa' turravvi. Edda no è chi li dagìa troppi suddisfazioni,
lu più di li volti lu sirvìa chena mancu figghjulallu
in faccia, in modu meccaniggu, no mustrendi intaressu a lu ch'era
fendi, sighendi a stranciggà la cingomma chi sempri li
pianava la bocca. Parò era bedda, anzi beddissima, e eddu
sarìstia imbaraddu inghì in eternu a urdinà
chena gana gelati e caramelli da chissi mani chi andagìani
e vinìani chena entusiasmu cumente la cingomma da un laddu
a l'altru di la bocca. Ma palchì fagìa chistu ?
L'aìa cumpresu anni a poi : era innammuraddu. Innammuraddu
cumenti lu po' essè un piccinnu di tredigi, quattordigi,
quindigi anni chi candu credi di vulè bè lu fagi
in modu assolutu, propriu a l'incuntrariu di l'indefiniddu ch'è
in chissu mumentu, no più piccinnu ma nemmancu ommu, una
cosa fragili e indifesa cu' una bogi stramba, la cara granosa
e la sessualidai chi summiegghja e ummidegghja cumente una vena
in una tanca cu' la siccagna.
Ma più fraquenti a lu cafè di Nina v'andagìa
cu' li cumpagni di lu rioni, di certu assai di mancu sintimentalmenti
pigliaddi che eddu, e più smaliziaddi, in principiu pa'
ghjuggà a biliardinu in una saletta a parti undi li manni
la sera strisciavani li carti. La sirintina, candu i lu banconi
stagìa Nina, parò era tuttu pa' eddi. Ci frazzavani
ori a ghjuggà, a fummà li primmi sigaretti e macarri
a faiddà di fèmmini, o megliu di piccinni pa' no
dì di piccinneddi. Si l'attinzioni falavani innantu a Nina
eddu sùbiddu appampava, un poggu pa' la tinsioni un poggu
palchì lu infastidìa chi si fùssia buffunaddu
o chi si fùssiani fattu apprizziamenti, sempri tecchji
e maliziosi, innantu a edda chi ritinìa cantu di più
sacru vi fùssia in chissu mumentu i l'universu. Era inutili
puru chi si pruava a fa abbascià alumancu lu tonu di li
bogi o di li risaddi di l'amigghi, chi propriu chissu vulìani,
chi Nina fùssia intesu, o fùssia intuiddu, o fùssia
avvisaddu, li stralleri chi s'invintavani. Un'altra cosa chi l'infastava,
e l'assultava, puru si dabboi si n'apprufittava a paru a l'altri,
érani li partiddi furaddi a lu biliardinu, in pratigga
tutti a poi la primma chi custava cinquanta franchi. Lu modu pa'
furalli era semplici, bastava un un pezzu da vinti franchi pa'
bluccà l'affari chi fagìa falà li bigli pa'
dassalli lìbbari di currì torra i la cascetta a
poi chi c'érani intraddi in porta. Cinquanta franchi e
la sirintina era assiguradda, candu i lu cafè vi stagìa
Nina s'intendi, cu' lu babbu o la mamma era megliu no azzampassi
troppu. Certu chi puru eddu si n'apprufittava, parò chi
affannu ! Dugna zoccu di la biglia i la cascetta era un zoccu
di lu cori. Intittariggava solu a immaghjnà d'essè
scubbiaddi, massimu eddu, chi si fùssia campaddu a la vargogna
no era altrettantu siguru di campà a lu pinsamentu di no
pudella più vidè inghì i lu cafè.
Candu si straccavani di lu biliardinu passavani a li carti, ma
macarri chistu cand'érani più manniti, e tandu,
a lu mumentu di l'urdinazioni, pa' lu più bìani
spuma, una cosa sìmmili a la birra parò cun un gusto
dolci, si strampavani innantu a li caddrei cu' li sigaretti fummiggosi
in bocca e un'aria da pigliainculo pintadda in cara. Nina accudìa
antizipadda da lu zocca-zocca di li tazzi, trinighèndisi
innantu a li so' ancotti chi andagìani manu manu pianèndisi
di ganosi prummissi. In generi vistìa faldetti assai corti
chi dassavani cabbizzà beddi tuppi di peddi, quasi mai
abbrunzadda palchì lu più di lu tempu lu passava
in chissu cafè umbricciu a dà contu a l'imbriaggoni
e a li futtivecchji a paru a eddu. Ma più da li cosci bianchisgini
eddi érani tintaddi da li titti scruccaddi innantu a chissu
pettu incertu, chi lu tempu infiava di gani cumenti lu soli infiegghja
di pulpa lu pèssiggu o lu barraccoccu. Più che pa'
seddi o pa' gana di bì urdinavani li cunsumazioni pa' chissu
pettu primmaddicciu, asittendi l'aìggiu di cand'edda si
pigghjava a pianà li tazzi pa' spiddrianni l'innidda cunsistenzia.
L'aìa visti criscì a quindici anni, dabboi a digiottu
e dabboi a vinti. E li parìani d'avè alluggaddu
chidda chjara e innidda cunsistenzia di candu li spiddriava a
tradimentu tra una scetta di spuma chi falava e lu so' agra sessualidai
chi alzagìa, macarri, li titti, cu' l'alivoni di l'occhji,
l'unica parti di chissu corpu, chi l'aìa scunsaltaddu dì
e notti, ma di più li notti, a imbarà quasi intattu
a lu sghjummeddassi di lu tempu. Lu restu s'era manu manu sconciu
i la frazzosa inutilidai di chissa tana d'imbriaggoni, chi sulpulavani,
fummavani, pisciavani e ghjastimavani da la pisadda di lu soli
a l'incrinadda. Li studi di Nina s'érani arresi lestra,
li soi inveci aìani siguddu, primma in paesi, dabboi in
ciddai e in altri ciddai ancora. Aìa siguddu a friquintà
lu cafè soiu, massimu li primmi anni chi studiava in ciddai,
puru si avvisava chi calchicosa era sfiuriddu pa' sempri, o alumancu,
si ancora v'era, cumente si si fùssia appisantuddu cun
chissu corpu di fèmmina gioana, e non più di piccinna,
chi parò sighìa a ravvinalli li notti. No cu' la
lèbia e impalpabili puisia di li quindici anni, ma cu l'ugni
di una sessualidai chi avvisava scuppialli i l'intragni turcinaddi
di li so' passioni. Eppuru no arriscìa a dilli nudda più
di l'urdinari parauli liaddi ad una còmpara o a una consumazioni
a poi d'una partidda a carti. Anzi, non s'azzampava nemmancu,
sighendi a figghjulalla da luntanu e sunnialla, dì e notti,
i li situazioni più imprubabili cun eddu chi attuppava
sempri a buggannilla da l'impicci.
La volta ch'era andaddu a lu cafè a poi gustaddu, era stadda
una situazioni reali, parò. No s'ammintava cun pricisioni
s'era a l'agabbadda di branu o a prinzipiu di l'istiu, cosa di
poggu contu palchì tra branu e istiu lu cunfini no è
mai certu e una stagioni sfini, scumpari o entra i l'altra cumenti
in un rapportu innaturali. Cumentisisìa v'era caldu, unu
di chissi primmi caldi chi sfiancani e inviddani a lu sonnu. Fora
una lugi arraiulidda, aìa daddu banda la tenda di l'intradda
ed era staddu subiddu pigliaddu da l'umbrori di lu lucali, fendi
impodda ad abituassi a la cundizioni noa. D'istintu aìa
lampaddu l'occhji a lu banconi maraviglièndisi di no videvvi
Nina. Un mumentu di sbandu primma d'abbizzassi chi era pusadda
a un taulinu bòiddu di lu scuntu lucali, anzi, più
che pusadda parìa sbarrasgiadda innantu. La primitìa
incertesa era divintaddu assultu. E avà cosa fagìa
? I lu cafè, a parti eddi dui, nisciunu. Turrà indarredu
e andassinni oppuru intrà ? E si intrà, chiammalla
? tuccalla e sciddalla ? O fa fragassu pa' svarialla ? Booh, no
lu sabìa ! e si ni stagìa inghì cumenti un
pesciu in attesa d'abbuccà ! E ca lu sa cantu v'era staddu
primma di schjudà li pedi e accustassi a edda, vinta da
lu sonnareddu a poi mezzudì. Di siguru lu sonnu l'aìa
pigliadda cand'era ligghjendi. Di certu era cussì, palchì
da sottu li bracci stirruddi e li peli, spuntava lu cuggiolu d'un
fotoromanzu abertu innantu a una fotografia undi dui si basgiani
e un'altra undi li matessi dui si so' saluddendi. Cà lu
sa cal'era staddu lu so ultimu pinsamentu primma di drummissi?
Si a chissu basgiu chi certificava un amori o a chissu saluddu
chi ni signava una siparazioni, più o mancu longa, o un
tagliu o un distaccu. Anda a sabellu tu ! e ca lu sa si puru edda,
si si sciddava, era cabazi di rispundì. In tutti li rasgioni
si ni stagìa abbandunadda innantu a lu taulinu, e innantu
a lu giornali undi li dui sighìani a basgiassi e saluddassi,
cu' li bracci nudi, longhi stirruddi, vinaddi di peli, pinduloni
moddi moddi da la cuccura a li spaddi, nudi eddi puru a parti
li bretelli fini fini di lu vistiri, cumente un manneddu di spighi
scuri undi agghjani tagliaddu lu pindoni chi lu tinìa uniddu.
Era imbaraddu a figghjulalla pa' un tempu chi no avarìstia
sabuddu misurà, cù la gana, ma puru timmendi, chi
fùssia ghjuntu calcunu, abbrammiddu di carignà chissi
spaddi villuttaddi, manciaddi di peli, che si l'infilchìani
drentu a l'ariggi di lu vistireddu sullivaddu da la curva di la
schina, i lu centru di undi, sottu la robba, si cumprindìa
lu ganciu di lu reggipettu e lu lastiggu sfurriaddu, macarri da
l'apprettu di li titti sottu a lu corpu. Falendi cu' l'occhji
aìa fattu toppa a paru, e no chena dulori, in dui pigghji
di grassura chi pianavani fianchi oramai di fémmina fatta,
propriu innantu a la curva ummula di una carrucca, tesa da lu
sbilanciamentu in addananzi di lu corpu, intantu chi l'altra,
appena appena pigghjadda indarredu, li sistava lu fondu di la
schina in manera chi ni fagìa risaltà lu canali
(ahi ! cantu sunniaddu !) in mezzu a li nàddigghi sottu
a lu vistireddu. Addananzi, la pigghjaddura di l'anca l'aìa
tiraddu in altu la robba quasi finza a la muddanda, dassendi i
l'umbrori di lu locali li cosci nudi e bianchisgini sìmmili
a chjocculi candidi i lu fundali marinu. No cabazi di fa nudda
la figghjulava a bocca sbambarriadda cun un filu di bava chi li
sculava da un cuggiolu, intindendi, puru, lu labbru di sottu trimmulalli
chena risettu. Spiddriava li cosci nudi e bianchi e lu canali
tra li nàddigghi vapurosi, cumbattuddu si allungà
la manu o fugghjssinni. Di li bogi da fora l'aìani svariaddu
da l'incantamentu, era curriddu a la ghjanna trascinèndisi
fattu lu rimpiantu d'un sonniu accarizzaddu e sfinuddu cumente
tutti li sonnii a la sciddadda. Appena in tempu, palchì
edda puru s'era sciddadda cu' l'espressioni maravigliadda di ca'
no credi d'essessi drummiddu. S'era sùbbiddu ricumposta
dummandèndili si vulìa calchicosa. Una limunadda,
aìa dittu eddu, la primma cosa chi l'era ghjunta a menti
pa' pudè cuà la suttrunosa emozioni chi lu pussidìa.
Nina no aìa annattaddu altru, abrendi lu frigorifero e
stappendi cun un muimentu dicisu e pratiggu l'ampullita, parò
figghjulèndilu cumenti si lu fùssia vistu pa' la
primma volta. Eddu s'era abbizzaddu di chissa abbaiddadda, e cumenti
no pudìa ? L'aìa bramadda una vidda ! parò
aìa sviaddu la soia, accuntinèndisi di spiddrialli
li mani ghjà signaddi da lu cuntinuu cuntattu cu' l'eva
e l'ugni truncaddi da lu frigà di cìccari e tazzi.
Da chissa dì, ma massimu da candu studiava in ciddai, si
furriava a lu cafè di Nina s'abbizzava chi edda lu figghjulava
in modu diffarenti, eppuru no era mai arrisciuddu a dilli nudda,
e l'anni érani passaddi, e lu corpu chi aìa sunniaddu
i li so' notti agitaddi s'era manu manu fattu più pisanti
e dabboi sconciu. Edda aìa siguddu pa' anni a stappà
ampulliti e priparà caffè, li gioani noi a friquintà
lu cafè, ma ca lu sa si unu d'eddi la sunniava ancora la
notti o no la vidìa piùprestu cumente una fèmmina
cu' lu so tempu chi una dì era stadda una bedda piccinna,
puru si avà era finza che difficili immaghjnalla a fa pisà
disigi. Ca lu sa si v'era calcunu chi la fùssia ancora
ammiradda, macarri nemmancu eddu matessi, chi no era più
un piccinnu, palchì chissa passona chi li sirvìa
lu caffè era una scunnisciudda in tutti li sensi. Cosa
sabìa eddu d'edda ? Ca érani li gusti soi, lu caratteri,
lu so' modu di pinsà, l'idei, si n'aìa, cumenti
ridìa e faiddava fora d'inghì, cumenti basgiava
? No, no la cunniscìa e no la pudìa amà,
chissa chi amava era una piccinna cun di l'alivoni pa' occhji
e la franzetta in fronti, una piccinnedda chi una dì di
fini branu, (o prinzipiu d'istiu?) s'era accalighjnadda innantu
a un fotoromanzu cun dui chi primma si basgiavani e dabboi si
lassavani. Era chissa la maghjna chi s'era purtaddu i lu so' zingaru
andà, a volti pinsendi chi si macarri chissa dì
avissia allungaddu la manu ed edda si fùssia dassadda basgià
ca lu sa si no ci l'avarìstia purtadda da chissi limunaddi
chi parìani asittà solu edda pa' essè stappaddi,
o da chissi imbriagoni chi la imbauggiavani darredu a osu cuccoiddi,
e macarri edda sarìstia stadda migliori e macarri ancora
bedda e puru più gioana, si fùssia allungaddu la
manu ed edda si fùssia dassadda basgià
Ma
chistu no lu pudìa sabè, e mai l'avarìstia
sabuddu, palchì la vidda è fatta di mumenti e di
sciuari, basta no accuglì chissi ghjusti e tuttu piglia
un'altra dirizioni.
Gjuseppu Tirotto (Casteddu Sardu)