Donniasantu 'nc'est
passendi e Sant'Andria 'ndi intrat cun su frius. Donna Anna passat
di aposentu in aposentu, alluendi lantixeddas in totu sa domu.
A cussa luxi striorosa, apariciat sa mesa po sa cena 'e is animas.
Po is mortus suus e po totu is aterus mortus de sa domu 'e is
marchesus Surroca. Sa campana 'e cresia adopiat, i Anna alluit
atras lantias.
Alloddu! Su segrestanu est tochendi a sa porta 'e basciu, po domandai
sa limùsina. Anna s'acostat a sa ventana. Eita spantu no
'nc'est su molenteddu... e is scolaneddus? A 'nci pensai, non
s'est mancu intendiu su tzerriu costumau: "A su purgadoriu!"
Si bit chi su segrestanu cust'annu at postu moda 'e nou. Tzichirriendi
s'oberit sa porta 'e s'aposentu. Est Mauneli, su serbidori, biancu
che sa stearica. "Vi... Vissignoria
" achichiat.
"Eita 'nc'est, Mauneli? Su segrestanu fiat, 'su chi at tocau
sa porta?"
"Nossi, sa meri: atera genti." E si stesiat a una parti.
Anna acutzat is ogus, in sa lampaluxi 'e is lantixeddas: duus,
cuatr'ominis. Di parit de dus connosci: genti chi tenit sempri
cosa de nai, sempri di avolotai, de ponnimpari... Genti chi das
tenit sempri cun is meris, chi si prenit sa buca de fueddus de
fumu: libertadi, giustitzia...
Sa boxi est tostada. "Eita boleis?" Issus tenint ogus
de lepuris chi dis curgiant canis avatu.
"Po sa caridadi..." "Sa caridadi mia, oi,
est totu po is animas de su Purgadoriu."
"E po is bius, nudda?" Ariint a buca serrada, impellendisì
de par'e pari cun is guidus.
"Arrisixeddu tengu deu, faci 'e tontus! Eit'eis cumbinau?"
"Eus giogau una brulla a is piemontesus: eus fatu unu pagu
de burdellu e issus ant cretiu di essi carrabusaus de is arrebellus.
No 'nci ant prus cumprendiu nudda, in totu s'avolotu, e si sunt
sparaus 'ntra de issus, de par'e pari! Imoi dus teneus a garronis:
si circant po s'impicai..."
"Bravus, bell'imbentu! Eita s'est benniu a conca? No du scieis
chi imoi is meris sunt issus?"
"... Si calincunu no s'agiudat, eus a fai sa fini de su nebodi
'e Vissignoria."
"Citei!
Ancu si calit guta, citeisì, linguas
longas..." Is palas di Anna tremint, ma no di tremit s'oghiada.
S'adderetzat e dus castiat. "Andat beni" murrungiat
a sa fini, a dentis siddadas. "Mauneli, donaddis duus cuaddus
e faiceddus bessiri de sa porta 'i a palas."
"Seus cuatru..." "Ma castia! E deu tengu
duus cuaddus sceti: s'eis acuntentai!"
"S'ant a pigai aici e totu." "Peus po bosatrus!
Deu dus ap'a stentai cantu ap'a porri..."
"Gratzias... si seus pirmitius de strobai, po ita scieus
chi Vissignoria est sanguni sardu..."
"Sanguni balenti, annò? Comenti 'su de 'osatrus e
totu! Tocai, concas macas: baxèi..."
Mentris Mauneli 'nci bessit cun is ominis, Anna tontonat, s'aguantat
a una cadira, pensat chi cuss'arregordu est giai sa segundu borta
chi di calat in s'animu comenti una perda in d'unu stani, pesendindi
ludu intruladori. Comenti duas oras prima...
Anna iat arrimau sa pinna, 'nc'iat stesiau is paperis e fiat andada
a si setzi in su fastijador de sa ventana. 'Nci fiat calendi su
soli, intra nuis arrubiastas. Spertiadas de bentu axedixeddu trevessànt
is arrugas, impellendi fuedas de follas arruntzias.
Ingunis, aintru 'e sa domu, fabricada cuatru seculus prima in
perda i artivesa catalana, su bentu aboxinàt, arrennegau.
Scovàt is arregiolaus de azulejos, mentris is tirinnias
tremiant a ingiriu de is cortinas striorosas. Su palatziu 'e is
Surroca y Carrere fiat morendisì, comenti fiat mortu su
sangunau.
Sa genti naràt chi, imoi, sa domu fiat torrada a essi de
cussus chi ingunis iant biviu mali, e chi malamenti 'nci fiant
mortus. Fiat torra cosa insoru e contànt de dus biri a
palas de is ventanas, a scurigadroxiu. Unu fintzas in cuss'aposentu:
su predi chi una Surroca de su sexentus iat fatu impicai a is
ferrus de sa ventana, cussus e totu aundi Anna imoi teniat arrimau
su fronti. A su pensamentu, si fiat arretirada di arrepenti, stringendisì
is bratzus po unu striori.
Ah, arratza mala, sanguni maladitu! Cussu sanguni chi iat intrulau
cussu de is fillus suus, notzentis. Stesiendisì de sa ventana,
s'ogu di fiat curtu a su passadissu de is retratus: facis arrubiastas
o grogas, aprendadas, cun gorgeras, mongilis, arrandas e velus
abrodaus, chi pariant bessendindi de sfundus scuriosus po s'acostai
tirriosas. Ogus de malesa, intrulaus i assumbraus, pariant narendiddi:
"Non ses de is de nosus. Baitindi, strangia!"
A issa, strangia. A issa chi fiat sanguni de cussa terra, aundi
unu meri s'arremprassada a un ateru e strangius acabanta po essi,
diaderus, is chi ingunis teniant is arrexinis.
Tzichirriat is dentis, Anna, e su dolori de is ungas cravadas
in is parmus, ndi da scabullit de is arregordus e di fait artziai
sa conca.
Insandus dus bit, a gir'e sa mesa posta po issus: totu is fillus
sunt ingunis. Beatriz, tostada Beatriz, inserrada in guventu comenti
in presoni. Juan, debili e vitziosu. E Violante Sa Marigosa, e
Remundu, Su Disapiadau: cussus chi si 'ndi sunt andaus lassendi
in sa domu s'arretumbu de passus grais, chi durat ancora. E is
atrus, bolaus de is bratzus suus comenti follas in su bentu 'e
murriadroxu, lassendiddi is titas unfradas de lati e su coru siddau
cun crais chi at tardau a torrai ' agatai. Totu is fillus mortus
sunt ingunis, donniunu cun su marcu de s'ustinu suu disisperau,
in su fronti notzenti, e da castiant, in abetu.
S'oghiada di Anna si firmat comenti unu carinniu, a pitzus de
unu, de un ateru, e sa piedadi da bincit, po cussa carri sua.
Cun d'una tristesa strama, spantada, chi di fait pitziai su nasu
e d'annapat is ogus, si domandat comenti apat potziu bivi a pustis
de sa morti de una parti aici manna de sei. Insandus, ingurtendi
unu susprexu aspu, incrubat sa canca.
Avolotu in sa corti: luxis, tzerrius, passus grais in s'imperdau.
Anna pensat chi no est prus tempus de timoria. Su essi stetia
tropu umili e citia: est cussu chi at lassau chi su sanguni allenu
intrulessit cussu de is fillus. Ma imoi bastat: est ora 'e furriai
su citiri in arrennegu.
Is sordaus intrant aboxinendi in su passadissu 'e is retratus
e si firmant: in fundu, ananti de sa porta chi donat a is aposentus
artus, c'est Anna, a bratzus alladiaus.
Unu sotuficiali si fait ainnantis. "Togliti di là,
donna"
"Il mio nome è Anna, marchesa di Tresfuentes, e questa
è casa mia, soldato. Come osi entrare in questo modo?"
"Inseguo tre uomini, forse più, che hanno gettato
il nostro campo nello scompiglio. C'è luce nelle camere
alte della sua casa." "E insandus?
De innoi no passat nisciunus..."
"Si tolga da quella porta e parli in modo che io possa capirla!"
"Fueddu sa lingua mia poita seu in sa terra mia, e si no
mi cumprendis ses in tortu tui."
"Sappia che non sarà una marchesa spagnola a fermare
i soldati del re."
"Seu marchesa, sissi, ma seu sarda. E, torru a nai, seu in
domu mia. Incapas tui, pedditzoni strangiu, di aundi stocada ses
lompendindi? O mancai naramì in cali furrungoni 'nci bolis
torrai."
"Non riesco a capire il suo spagnolo, madama. Insomma, si
faccia da parte!"
Mauneli si furriat. Sunt lompius in d'unu cucuru, ma si bit sa
domu manna 'e perda, ancora, intr'e is umbras. "Sordaus!
Baxèi: deu depu calai de pressi."
Ma is cuaddus, cun su pesu grai de duus ominis, no si movint a
lestru.
Anna si ghetat avatu de is sordaus, dus impellit, cun is guidus
si fait su logu 'e passai, in sa scalita strinta. Is sordaus frastimant.
Comenti in sonnu, a pagu a pagu, Anna passat ainnantis de su sotuficiali,
atrevessat s'aposentu, alladiat is bratzus e, lenta, si furriat.
"Donna, togliti da quella porta!" Anna castiat su sotuficiali
e s'acatat de mirai in faci sa morti. Ma is murrus si stendiant
in d'un'arrisu. "Beni, Past'e lati, burdu scalaxìu,
beni
stesiaminci tui de innoi
"
Mauneli est intrendi in sa corti candu intendit su sparu 'e su
fusili.
In su passadissu incociat is sordaus: 'nci 'nd'est unu cun sa
faci unfrada de scarrafius.
"Ita d'eis fatu! Ohi, po s'amori 'e Deus
"
"
Si ostinava a difendere quella porta e dietro...
non c'era nessuno!"
Mauneli assunconat, scutulendi sa conca: "Maladitus siais!"
Su sotuficiali acinnat un'ingestu spassientziau. "Andiamo.
Non se ne cava nulla, da questi spagnoli!"
Anna est arruta in s'oru 'e sa porta, cun is brazzus alladiaus
e is buciconis serraus: est morta ingruxiada. Ingruxiada a su
bisu suu di arrennegu, comenti totu is atrus sunt bivius apunciaus
a s'ustinu insoru de serbidoris, po totu vida.
Mauneli fait po ndi da pesai: est insanguentada e lebia comenti
unu pilloneddu, imoi chi est morta. Parit fintzas spantu comenti
sa vida si siat potzia stentai in cussu corpus aici a longu, affarruncada
cun chini scit calis arrexinis. Cun chini scit calis arrexinis,
a cali terra.
In su mori in calada, is cuaddus de is fuidoris godangiant lestresa.
Paola Alcioni
Assemini