ARREXINIS

Donniasantu 'nc'est passendi e Sant'Andria 'ndi intrat cun su frius. Donna Anna passat di aposentu in aposentu, alluendi lantixeddas in totu sa domu. A cussa luxi striorosa, apariciat sa mesa po sa cena 'e is animas. Po is mortus suus e po totu is aterus mortus de sa domu 'e is marchesus Surroca. Sa campana 'e cresia adopiat, i Anna alluit atras lantias.
Alloddu! Su segrestanu est tochendi a sa porta 'e basciu, po domandai sa limùsina. Anna s'acostat a sa ventana. Eita spantu no 'nc'est su molenteddu... e is scolaneddus? A 'nci pensai, non s'est mancu intendiu su tzerriu costumau: "A su purgadoriu!" Si bit chi su segrestanu cust'annu at postu moda 'e nou. Tzichirriendi s'oberit sa porta 'e s'aposentu. Est Mauneli, su serbidori, biancu che sa stearica. "Vi... Vissignoria…" achichiat.
"Eita 'nc'est, Mauneli? Su segrestanu fiat, 'su chi at tocau sa porta?"
"Nossi, sa meri: atera genti." E si stesiat a una parti.
Anna acutzat is ogus, in sa lampaluxi 'e is lantixeddas: duus, cuatr'ominis. Di parit de dus connosci: genti chi tenit sempri cosa de nai, sempri di avolotai, de ponnimpari... Genti chi das tenit sempri cun is meris, chi si prenit sa buca de fueddus de fumu: libertadi, giustitzia...
Sa boxi est tostada. "Eita boleis?" Issus tenint ogus de lepuris chi dis curgiant canis avatu.
"Po sa caridadi..." "Sa caridadi mia, oi, est totu po is animas de su Purgadoriu."
"E po is bius, nudda?" Ariint a buca serrada, impellendisì de par'e pari cun is guidus.
"Arrisixeddu tengu deu, faci 'e tontus! Eit'eis cumbinau?"
"Eus giogau una brulla a is piemontesus: eus fatu unu pagu de burdellu e issus ant cretiu di essi carrabusaus de is arrebellus. No 'nci ant prus cumprendiu nudda, in totu s'avolotu, e si sunt sparaus 'ntra de issus, de par'e pari! Imoi dus teneus a garronis: si circant po s'impicai..."
"Bravus, bell'imbentu! Eita s'est benniu a conca? No du scieis chi imoi is meris sunt issus?"
"... Si calincunu no s'agiudat, eus a fai sa fini de su nebodi 'e Vissignoria."
"Citei! …Ancu si calit guta, citeisì, linguas longas..." Is palas di Anna tremint, ma no di tremit s'oghiada. S'adderetzat e dus castiat. "Andat beni" murrungiat a sa fini, a dentis siddadas. "Mauneli, donaddis duus cuaddus e faiceddus bessiri de sa porta 'i a palas."
"Seus cuatru..." "Ma castia! E deu tengu duus cuaddus sceti: s'eis acuntentai!"
"S'ant a pigai aici e totu." "Peus po bosatrus! Deu dus ap'a stentai cantu ap'a porri..."
"Gratzias... si seus pirmitius de strobai, po ita scieus chi Vissignoria est sanguni sardu..."
"Sanguni balenti, annò? Comenti 'su de 'osatrus e totu! Tocai, concas macas: baxèi..."
Mentris Mauneli 'nci bessit cun is ominis, Anna tontonat, s'aguantat a una cadira, pensat chi cuss'arregordu est giai sa segundu borta chi di calat in s'animu comenti una perda in d'unu stani, pesendindi ludu intruladori. Comenti duas oras prima...
Anna iat arrimau sa pinna, 'nc'iat stesiau is paperis e fiat andada a si setzi in su fastijador de sa ventana. 'Nci fiat calendi su soli, intra nuis arrubiastas. Spertiadas de bentu axedixeddu trevessànt is arrugas, impellendi fuedas de follas arruntzias.
Ingunis, aintru 'e sa domu, fabricada cuatru seculus prima in perda i artivesa catalana, su bentu aboxinàt, arrennegau. Scovàt is arregiolaus de azulejos, mentris is tirinnias tremiant a ingiriu de is cortinas striorosas. Su palatziu 'e is Surroca y Carrere fiat morendisì, comenti fiat mortu su sangunau.
Sa genti naràt chi, imoi, sa domu fiat torrada a essi de cussus chi ingunis iant biviu mali, e chi malamenti 'nci fiant mortus. Fiat torra cosa insoru e contànt de dus biri a palas de is ventanas, a scurigadroxiu. Unu fintzas in cuss'aposentu: su predi chi una Surroca de su sexentus iat fatu impicai a is ferrus de sa ventana, cussus e totu aundi Anna imoi teniat arrimau su fronti. A su pensamentu, si fiat arretirada di arrepenti, stringendisì is bratzus po unu striori.
Ah, arratza mala, sanguni maladitu! Cussu sanguni chi iat intrulau cussu de is fillus suus, notzentis. Stesiendisì de sa ventana, s'ogu di fiat curtu a su passadissu de is retratus: facis arrubiastas o grogas, aprendadas, cun gorgeras, mongilis, arrandas e velus abrodaus, chi pariant bessendindi de sfundus scuriosus po s'acostai tirriosas. Ogus de malesa, intrulaus i assumbraus, pariant narendiddi: "Non ses de is de nosus. Baitindi, strangia!"
A issa, strangia. A issa chi fiat sanguni de cussa terra, aundi unu meri s'arremprassada a un ateru e strangius acabanta po essi, diaderus, is chi ingunis teniant is arrexinis.
Tzichirriat is dentis, Anna, e su dolori de is ungas cravadas in is parmus, ndi da scabullit de is arregordus e di fait artziai sa conca.
Insandus dus bit, a gir'e sa mesa posta po issus: totu is fillus sunt ingunis. Beatriz, tostada Beatriz, inserrada in guventu comenti in presoni. Juan, debili e vitziosu. E Violante Sa Marigosa, e Remundu, Su Disapiadau: cussus chi si 'ndi sunt andaus lassendi in sa domu s'arretumbu de passus grais, chi durat ancora. E is atrus, bolaus de is bratzus suus comenti follas in su bentu 'e murriadroxu, lassendiddi is titas unfradas de lati e su coru siddau cun crais chi at tardau a torrai ' agatai. Totu is fillus mortus sunt ingunis, donniunu cun su marcu de s'ustinu suu disisperau, in su fronti notzenti, e da castiant, in abetu.
S'oghiada di Anna si firmat comenti unu carinniu, a pitzus de unu, de un ateru, e sa piedadi da bincit, po cussa carri sua. Cun d'una tristesa strama, spantada, chi di fait pitziai su nasu e d'annapat is ogus, si domandat comenti apat potziu bivi a pustis de sa morti de una parti aici manna de sei. Insandus, ingurtendi unu susprexu aspu, incrubat sa canca.
Avolotu in sa corti: luxis, tzerrius, passus grais in s'imperdau. Anna pensat chi no est prus tempus de timoria. Su essi stetia tropu umili e citia: est cussu chi at lassau chi su sanguni allenu intrulessit cussu de is fillus. Ma imoi bastat: est ora 'e furriai su citiri in arrennegu.
Is sordaus intrant aboxinendi in su passadissu 'e is retratus e si firmant: in fundu, ananti de sa porta chi donat a is aposentus artus, c'est Anna, a bratzus alladiaus.
Unu sotuficiali si fait ainnantis. "Togliti di là, donna"
"Il mio nome è Anna, marchesa di Tresfuentes, e questa è casa mia, soldato. Come osi entrare in questo modo?"
"Inseguo tre uomini, forse più, che hanno gettato il nostro campo nello scompiglio. C'è luce nelle camere alte della sua casa." "E insandus? De innoi no passat nisciunus..."
"Si tolga da quella porta e parli in modo che io possa capirla!"
"Fueddu sa lingua mia poita seu in sa terra mia, e si no mi cumprendis ses in tortu tui."
"Sappia che non sarà una marchesa spagnola a fermare i soldati del re."
"Seu marchesa, sissi, ma seu sarda. E, torru a nai, seu in domu mia. Incapas tui, pedditzoni strangiu, di aundi stocada ses lompendindi? O mancai naramì in cali furrungoni 'nci bolis torrai."
"Non riesco a capire il suo spagnolo, madama. Insomma, si faccia da parte!"
Mauneli si furriat. Sunt lompius in d'unu cucuru, ma si bit sa domu manna 'e perda, ancora, intr'e is umbras. "Sordaus! Baxèi: deu depu calai de pressi."
Ma is cuaddus, cun su pesu grai de duus ominis, no si movint a lestru.
Anna si ghetat avatu de is sordaus, dus impellit, cun is guidus si fait su logu 'e passai, in sa scalita strinta. Is sordaus frastimant. Comenti in sonnu, a pagu a pagu, Anna passat ainnantis de su sotuficiali, atrevessat s'aposentu, alladiat is bratzus e, lenta, si furriat.
"Donna, togliti da quella porta!" Anna castiat su sotuficiali e s'acatat de mirai in faci sa morti. Ma is murrus si stendiant in d'un'arrisu. "Beni, Past'e lati, burdu scalaxìu, beni… stesiaminci tui de innoi…"
Mauneli est intrendi in sa corti candu intendit su sparu 'e su fusili.
In su passadissu incociat is sordaus: 'nci 'nd'est unu cun sa faci unfrada de scarrafius.
"Ita d'eis fatu! Ohi, po s'amori 'e Deus…"
"… Si ostinava a difendere quella porta e dietro... non c'era nessuno!"
Mauneli assunconat, scutulendi sa conca: "Maladitus siais!" Su sotuficiali acinnat un'ingestu spassientziau. "Andiamo. Non se ne cava nulla, da questi spagnoli!"
Anna est arruta in s'oru 'e sa porta, cun is brazzus alladiaus e is buciconis serraus: est morta ingruxiada. Ingruxiada a su bisu suu di arrennegu, comenti totu is atrus sunt bivius apunciaus a s'ustinu insoru de serbidoris, po totu vida.
Mauneli fait po ndi da pesai: est insanguentada e lebia comenti unu pilloneddu, imoi chi est morta. Parit fintzas spantu comenti sa vida si siat potzia stentai in cussu corpus aici a longu, affarruncada cun chini scit calis arrexinis. Cun chini scit calis arrexinis, a cali terra.

In su mori in calada, is cuaddus de is fuidoris godangiant lestresa.

 

Paola Alcioni

Assemini