In sa pratza

Sa vida de ognia die me una bidda de su campidanu aristanesu non cambiada meda de un logu a s'atru, seusu in su millenoighentusuzinquantasincu, in sa pratza, una pariga de domus fatas de ladrini, me un ungroi "su canturu", s'unicu de totu sa idda! Esti a innia chi is femminas assotinti cun is brocas po coborai s'aba de bufai; is pitzocheddus mascus zoganta cun is cuaddeddus de canna, a butonis, cun su tirolasticu in busacas, una pariga zoganta a cuaddeddus fotis, is femmieddas a pincaneddu, nemmus potada crapitas. Duas bagadias funti sezias in su limrinatzu de s'enna cun su cosinzu in manus, is massaius torranta a domu de su satu stracus comenti de bestias, is femminas codreddanta in sa ia nendi mai de sa zenti chi passada……

Amoris in su canturu e codreddas de ominis


Esti una dì de istadi comenti de totus is atras a s'iscurigantinu, Cadania cun sa broca in s'anca s'acarrebada a su cantaru po' betì s'aba de bufai, esti impressidida, foras d'aspetada Micheli, su pitzocu, issus funti fastizendi, Micheli esti un omini ispassenziau, ma in cantu a cherri beni a Catalina nissusu ddu negada. Siad ' a cherri fai a isposu a craru ma issa ancora non si sidi dezidi.
Catalina esti una pitzochedda bella comenti de una rosa, cun duas trempas arrubias un sinu prosperosu, is pius longus acapiaus cun d'una tritza grossa. Micheli esti piticu, e non esti propriu una bellesa, potada finzasa un ogu trotu! Issu s'azierada candu calincunu di ponidi a notu i difetus e narada sempiri comenti narada su ditzu ca su inu bellu esti me is carradas piticas.
In sa ia Catalina atopada Arega, una cumpanza, cun sa broca in conca, issa puru esti andendi a s'abba,"aspeta Cadania za ndi tenisi pagu de pressi, e ita potas is carabinieris avatu? " di domandada Arega, Catalina, po sa pressi, nemancu d'arraspondidi mancai is duas pitzocheddas si funti sempiri potadas beni commenti de sorris. Arribanta a su canturu, Catalina esti tropu impenzamentada po s'ora trada, issidi cantu ispasenziau esti Micheli, du 'idi a costau de su canturu, frimu, chistionendi cun s'amigu Zanni, issu, candu sind'acatada ca Cadania esti arribada s'accostada pò ndi di nai quaturu e briganta che cani cun gatu. Fainti sempiri aitzi, ma sa briga non durada meda puita issus si cheinti beni de aberus. Micheli s'acostada a Cadania is dus pitzocusu parinti frochendi a ogu "prenda mia adorada ti cretzu tropu beni" di narada Cadania, Micheli cricada de da basai e d'arraspondidi " tui sesi sa lughi de is ogus mius!".
Arega puru in fatu de bellesa non abarrada a coa a nissusu, esti ischibidada, is pius de calori de trigaindiri, acapiaus e fatus a cancaioni, arribada a su canturu e s'incrubada po preni sa broca, de sa zrughera de sa camisa asuletada e imbidonada a friscu si bidi un sinu biancu che lati, sa unedda aziada ponidi in vista dus cambutzusu chi ndi fainti ischidai su motu, Zuanni a bi' tanta bellesa s'allucada, paridi propriu una grapa alluada, ma, essendi meda bregunzosu, no issidi comenti fai po da chistionai, sa pitzochedda di praghidi de aberusu e adi dezidiu de ponni sa conca a postu. Arega esti propriu sa femmia chi faidi po issu, ma no issidendi comenti fai puita timidi in un zertu modu chi di eidi "crocoriga" di enidi a conca de da zoghitai. S'acostada a sa crasura e ndi stratzada una folla de canisoni e da faidi passai in su tzrugu de sa bagadia, issa, assustrada si etada sa manu a pabasa penzendi a calincunu baboi, ma candu s'ind'acatada ca esti Zuanni du curriliada cun d'una canna. Su pitzocu acudidi a si fui, paridi un lepiri chi d'anti parau su fusiliu " su santu chi t'adi criau Zuanni Manca e ita cherisi cosa de tocai? Paridi ca in su corpusu de Arega chi di funti intraus chentu dimonius! "Bai e toca a sorri tua ca ndi potada prus de mei de cosa de tocai! Torra a innoi chi ses'omini ca ti cresimu deu!" Sa pitzochedda esti azierada de aberus, ma Zuanni non torrada asegusu me in sa dezisioni chi adi pigau e mancai timi timi s' accostada a sa pitzochedda chi ndi d'adi furau su coru, esti impenzamentau ma sa dezisioni esti piada, si fai forti e di fai sa domanda, Arega potada ancora sa canna in manus ma candu Zuanni chistionada is ogus si fainti luchidus che isprigu de su presu. Nissusu in totu sa bida adi mai biu un omini prus seriu de Zuanni, is fueddus ndi di essinti de su coru, non acudidi mancu a ingulli su spudu, e totu a una tirada di faidi sa domanda "Areghighedda, ti ollu domandai una cosa, ma deu seu lestu, mi oisi a isposu? Chi mi oisi fadeus sa cosa crasi atotu e su mesi ch'intrada, chi tui azetasa, si podeus coiai, tantu sa domu da tenzu fata, d'asi bia no, esti in pratza de cresia, ddui funti finzasa is cambaras a fachi a pari, tenzu cunzaus a lori, binzas, otus, dinaeddu in sa posta po comporai su zivimentu e seu siguru chi babbu tu puru non m'adi a nai de no, ddu esti puru su santu 'Anni tra issu e babbu miu!" Arega chi non s'aspetada sa domanda abarada spantala e chenza de fueddus in buca e po su spantu chi d'arruidi sa canna de manus ma, comenti si cunfaidi a una bagadia seria, si oidi fai disizai e non cheidi nai subitu, si faidi forza e d'arraspondidi "Za ndi tenisi pagu de pressi Zuanni Manca e ita ti penzas ca fui aspetendi a buca abeta sa domanda tua? E poi calmadi un paghizeddu, poid'esi puru chi sa cosa si potza fai, s'ad'a bi'!" E sinc'andada cun sa broca in conca isanchi isanchisi, ma segura ca s'omini esti castiendidedda.


Tres ominis, seziusu a codredai anti biu su chi esti apena sunzediu, funti anzianus e non issinti commenti de nchi passai sa die, Pepi Mele esti su prusu cussenziosu e sabiu, Efisi Manca esti sudru comenti de una campana ma bonu commenti de su pani, Balloi Corrias invezas esti isancau e prenu de daorisi ma in cantu a limba no du binchidi nissusu, is omini, commenti nau, no issinti comenti de nchi passai su tempus, e passanta onnia die oras e oras in cumpania a abadiai sa zenti chi passada, a arragodai sa vida de un ota e a contai contus de forredda, ma oi anti atzapau atra cosa de nai. Pepi , si etada is manus a conca e abadiendi is cumpanzus narada " Aratza de mundu chi seus conoschendi, si-ndi bidi propriu de onnia zania, non ch'esti prus arraspetu nemancu po sa zenti anziana, ita chi si-ndi podianta pesai is motus, torranta a morri de s'assichidu! Arratza de mundu chi seus conoschendi!" Poi sempiri prusu azierau sighidi "Is pitzocusu de oi non teninti prus bregunza de nudda, podindi aprupuddai is femminas comenti cherinti parinti fendi un ispetaculu, assimbillai a mei! Deu si chi seu istau un omini onestu, non mi seu mai atriviu a tocai sa femmina mia prima de mi coiai, no issidiu nemancu commenti potada is cambutzus!" Atrus tempus narada ompai Balloi, lassaideddus fai ompai Pepi esti tempu in s'oru, immoi tocada a issus. Efisi chi no adi cumprendiu nudda e in fatu de intrai me is fatus alleus non di praghidi meda, arraspondidi a Balloi sconchiendi chenza de nai nudda, ma penzada propriu ca su cumpanzu esti un cani medratzu, candu di pigada a nai, ndi tenidi po totus! Balloi ponidi a notu a is cumpanzus cantu isfortuada esti istetia Cadania sa filla de Zizitu Mruza a s'esti posta cun cussu isastuau de Micheli, "Stocada ca non c'adi ghetau mancu is ogus a sa spina de cadatua! Non tenidi propriu labia panua, non du podidi cumbati nemancu su babu, non tenidi propriu gana de fai nudda, ddu potada in campagna e si-nchi fuidi, no agabada nissu' triballu panu' esti prenu de violerasa in conca, immoi a ca esti totu imbideau de si comporai una motozicreta, "su inai de prusu!" sighidi arrì arrì e bribendisì Balloi, "e poi non potada cambas mancu po d'imperriai! Zertu ca sa zoventudi de oi penzada propriu ca su inai ddu cagada su molenti!"
Tziu Pepi adi ascutau totu cun atenzioni e castiendi i dus cumpanzus, prima unu e poi s'aturu e aziendi sa oghi po si fai intendi de Efisi, chi comenti esti istau nau esti grai a origas, narada mudendidedus: "arragodaisindi carus cumpanzus ca su trigu non si-ndi messada po is cambas ma po' sa conca, non tocada a nosu a seberai, chi praghidi a issa anda beni aitzi e poi, s'amori non esti fregua!


Greca Firinu

Zeddiani (Aristanis)