BACHISEDDU...CORO 'E MAMA


-Intrade comà...
-Deus ch'intret e sa bona sorte....!
-Sedide-bos comà...
Sa domo de comare Remèdia 'it unu susu e unu josso, intranne b'aiat un'istàntzia pro retzire sa zente....sos istranzos. Cada die, Remèdia 'achiat e dirfachiat, fachiat e frichinabat, pulinne senna su pulidu, senza contu e ne capu. Cada die luchidabat su rame impiccadu in su muru, chi l'est toccadu dae sa socra e...pacu b'est mancadu chi sas connadas, non bi lu aerent seccadu in conca, a s'ora de partzire sos benes. A cara a sa janna b'aiat una credentza a fridos, 'atta dae su mastru 'e linna, prenu de sos servitzios de lazinu, chi l'aiant regaladu barantasett'annos prima, canno aiat isposadu. In supra de sa credentza, santu Biasu pariat tentanne su locu e...nariat Remèdia:- Non binn'intrat e non binn'essit chene aberguadu! Sas cradeas de comare Remèdia pariant chin sa colla in sos pedatzos, semper in su matesi locu... In mesu mesa b'it una randa 'atta a manos, chi Remèdia aiat accattadu in sa bicoca sua, tottu chilivrada, in d'una die de ventu, ma issa, chin passentzia e bonu massarizu aiat torradu a nova e gai 'it in mesu mesa, pariat naschida inie; issa, canno l'imberriavat, nariat chi l'aiat fatta chin sas manos suas, e a sos costrintos, po non contare 'aula, nariat chi l'it toccada in parte dae una tzia chi teniat manos d'oro. Sa bicoca cheriat rettratada, non b'aiat die chi non la puliat, si bi podiat mannicare dae terra; sos frores, 'int che a issa e tottu, crètidos e galanos, e non los intaccavat ne s'astragu, ne su calore de sos istios grussos. Ca nanchi 'it a sa civile, b'aiat fintzas sos cuadros impiccados in su muru, ma sa bichina, zelosa, nariat a sas amicas - Po los aer chei sos suos menzus nudda...! Menzus m'impicco in su muru carchi cassarola o pacas concas de chepudda!! Cada die sos cuadros in isprugherados e, a differentzia de sas cradeas, non 'int mai in su matessi locu, los ispostabat cada santa die. N'aiat chimbe, unu pejus de s'atteru..., su bellu, su balente, cussu de valore, chi l'est toccadu dae sa mama, 'it mannu cantu midade de mesa, teniat una cornitze, nariat sa bichina, chi cheriat pranta, nighedda chei su trumentu, crenzada de s'umididade de tantos annos. B'it pintada una 'èmina chin una cara chi pariat 'alada dae sas àgheras, chin d'unu crinu de maca, e chin d'una brusa ispaddorida, cana e male sestada. Sos atteros, 'int postos a longu a longu, in ria, in su muru a fiancu. Un'atteru teniat pintada una còrbula chin pacos gattulinos azochitzados; un'atteru 'it unu buscu ispozu chi pariat chi b'it coladu su 'ocu; un'atteru 'it su rettratu de nostra Segnora e s'urtimu, cussu de pacu contu, teniat pintados duos caddos ligados in d'una làcana de binza, ambos chin sa sedda e sa bertula...pariant isetanne mere...
A Remèdia piaghiat sa domo netta e nuscosa, non solu la puliat e la luchidabat, ma cad'annu, a tempus suo, la prenabat de melachidonza in calascios e in supra de sa credentza e, in istiu, 'achiat matzuleddos de menta e de erva de Santu Juvanne, los poniat a sicare, e tanno los tancavat intro sas mizas chi cosiat e poniat intro sa cascia, ube culliat su custume sardu, de canno zovana, 'it sa prus bella de bidda.......a contu suo!!! Comare Zossanta l'aiat battisciadu su 'izu Bachiseddu, barantases annos 'achet, e l'aiat donadu sa collana balente chi l'it costada su dinare de s'incunzu, ma aiat 'attu bella figura. Po comare Zossanta, sa 'ide de sa comaria, 'it cantu a sa parentella e, annavat a dimannare de su 'izolu, chi istagionadu che recottu siccu, non cojubabat. Sa mama nariat chi sa chi l'it posta dae Deus jà arribavat, però non cumprenniat comente mai, unu zovanu che a Bachiseddu, non resessiat a accatare muzere chi si la depiat baler, chin tottu s'impinnu e sa devotzione chi bi poniat sa madrina a li chircare muzere: chi... po zertas muzeres, malas, pògheras e imbitzadas, menzus chent'annos de bazanìa... su 'izu galanu...!!! Ah comare Remèdia!!! Su maridu, istracu de sas lanas suas, a sas sette de sero ch'it jà in lettu e, a sas battor de manzanu, chene mancu arvescher, 'it jà 'essinne a campagna. Bachiseddu, s'ùnicu 'izu, istabat in ziru, in sos tzilleris, a gastare su pacu chi ghirabat su pògheru babbu, e sa mama l'incorazavat a facher s'ispaccone, ca gai, nariat, podiat accattare muzere de remeju; e isettanne muzere de remeju, sichiat a istajonare che recottu sicu, ispennenne sos battor soddos de su babbu e muzere no iaiat accattadu, ne bona e ne mala, mancari su donu seret istadu prontu e cullidu intro sa cascia de linna, a fracu de melachidonza e de erva sica, paris chin su custume de sa mama, chin sos buttones de oro matzoccos de prim'isseperu, chin s'ispurgadentes chin sa preda, chin sa corniola digna de una reina, chin su jòculu de porcellana, sos piattos e sas burras e sos lentolos e sos mantones e sa grozza, mai toccados dae sa lanasta, chi, isturdida dae sa melachidonza, no acurtziavat a sa cascia, mancu po brulla. Comare Remèdia no aiat atteru 'izu vivente, ca duos l'int mortos a fortza de bellesa, croffados de malorcu, a contu suo...
A torrare a su contu... sa madrina, mancari malàdia e antziana, cheriat a dassare Bachiseddu bene sistemadu e b'it ponenne s'anima a cojuvare su 'izolu e aiat pertesu tottu sas zovanas de bidda po isse, ma nemos l'aiat chèrfìdu. Unu lunis, Bachiseddu no 'it galu ghiradu dae tzillerare e sa madrina e sa mama aiant jà bìvidu su caffè e pettenadu sa bichina e donzi mal'assortada chi lis-s'est capitada sutta. -A menzus bier comà... -Baze in bon'ora coma, chin Deus e chin Maria... E gai s'est ghirada Zossanta.
A tardonzu, canno 'it bene iscuricadu, toccheddant a sa janna una truma de pitzinneddos chircanne a tzia Remèdia, ca Bachiseddu 'it ruttu in terra, ischerveddadu, chin d'unu trincu in conca... Sa povera mama, sola e disamparada, no ischiat a ube si zirare, ca su maridu si-che intenniat a sorroscros, corcadu a brente in susu. Issa no ischiat a ube iscricare sa conca, e tanno l'est allutu su pessamentu de mannare unu criu a mutire sa comare de battiscimu, chi n'est arribada che coete, chene rnancu si cambiare, chin sa chiza che tela, tremenne-si che canna. Paris, ambas e duas, che current a sa carrera, chin su coro a tocheddu e accattant a Bachiseddu imbrossinadu e tottu imprughereddadu, ghipadu mannu, cuntentu che Pasca, chin su risu pintadu in cara, chin d'unu trincu in conca e... chin d'una imbreachera solenne. Sa mama afrigonzada po su 'izu ruttu in terra, ridenne che macu e tottu bruttu, si armat de corazu e tirat su bonu 'izu, ma isse, a pesus rnortu, non si tremiat. Torrat a tirare e su bonu 'izu ridiat, irbaliadu, chene 'ortza peruna, ifrunnidu che cantu istratzu, tanno s'at abadiadu sa comare chi no ischiat su 'e 'acher e l'at nadu - Comà... azudademi, po Deus, a che ghirare a 'izolu vrostu!!! Paris si lu intunniant e lu tirant, lu tirant e resint, paris, a l'artzare ritzu, mancari tortu e bistortu, lu picant a sa bratzette e si l'avviant, chin Bachiseddu ridenne che maccu. Bachiseddu, 'inidu de rider pranghiat de coro, pariat unu disisperadu, in mesu a cuddas duas tzieddas chin sa cara ruja de s'isfortzu, trazanne a Bachiseddu che saccu de iscorza. Sos pitzinnos ridiant e bochiabant: -Bachiseddu est cojuvadu chin tzia Zossanta... Bachiseddu est cojuvadu chin tzia Zossanta......!!!! Canno sont arribadas a su limenarju, Bachiseddu si rughet che poleddu chi non annavat ne a dainnantis e ne a daisecus, tanno sa mama lu picat peri sos pedes e l'at tiradu chin fùria e resessit a che lu trazare a intro, dassanne in foras una trurna de pitzinneddos azochitzados. Sa madrina l'isterret una manta in su pamentu e, a fortza de gherra, resessit a che lu istisicorjare in supra, narenneli: -Bachisè... Bachisè... si non pones a conca, sas zovanas de importu non sono in cherta tua! Iscapat a prangher Bachiseddu chi picabat a s'anima; iscapat a prangher sa mama chi toccavat su coro, comare Zossanta, po no istare in secus, iscapat a prangher issa puru e pariant pranghenne unu mortu. Pranghiant de coro, chin sas làcrimas a rivos, chin su coro prenu 'e disisperu. In mesu a tottu cussu prantu si che ischidat tziu Istevene, su babbu, e si presentat in mudandones longos e in piuncos a bier ite b'aiat costadu in domo sua. Intrat in s'istàntzia de retzire a fracu de melachidonza e las accattat ambas e duas a punt'a s'iscartarare. Poverittu tziu Istevene... est abarradu che santu de astragu ca crediat ch'int pranghenne a Bachiseddu chi pariat mortu, imboladu che a Santu Lazzaro. Sa cara de tziu Istevene no 'it a crinu de cristianu: teniat sa chiza chei su frore de sa chisina, sos ocros apertos pariant chi non bidiant prus, sa buca irdenticada 'it aperta che calancone, ma non che-li esciat perra de paràgula. Dopo azicu, si 'alat appare che saccu bòdiu, supra de una cradea lùchida che ispricu: pariat chi teniat su munnu a pala e chi l'aiat 'aladu raju mannu.
-Remè, Remè... comà... Bachisè... comà... Remè... ite b'at costadu in domo mea? It'est tottu custu prantu??!! - Dassami sa conca .... bae e croca,... sichi a dormire, ite ti-nne importat? Tue canno mannicas e dormis ses a postu, e canno ti tentas cussos muros siccos de su cunzadu.... sichi-li gai... !!! Li pariat a Remèdia chi su tempus no 'it coladu e 'aeddavat semper chin su matessi aragone, a manos in chitu, comente a canno zovanedda, annavat a sa 'untana, a picare s'aba, lestra, ispitzotta, attenta chi sas atteras non l'erent coladas a dainnantis. Su pòveru maridu si ch'est ritiradu in bon'òrdine, catzadu che cane dae creja. Bachiseddu, che creatura, est coladu dae su prantu a su sonnu. Sa madrina, apasseguadu su 'izolu e iscuricadu mannu, si che ghirat chin sa cussèntzia in pache po aer fattu su dovere suo. Tzia Remèdia est abarrada notte notte sètida in terra, bizanne su 'izu dormidu in mesu domo, pudinne sette e passa. Mischina tzia Remèdia... moghiat sa conca a manca e a destra, abadianne su 'izu dormidu, tanno abadiabat sos cuadros, sas cradeas bene postas, su rame lùchidu che ispricu, sa credentza prena de tzichereddas de lazinu, tanno abadiabat sa cascia chin su costume balente e chin s'oraria, donu de Bachiseddu, e sa corniola manna e sos buttones de oro e s'ispurgadentes e su corredo e sos servizios e...............
ma muzere no accattabat...., tanno a tzia Remèdia li punghet su mermeddu: Bachiseddu no 'it resissidu a accattare muzere ca, forzis, comare Zossanta... ja 'it brava... ma, de sicuru, no ischiat dimannare, non teniat grabu dimannanne e tottu l'aiant nadu chi nono,.... e poi... no est istada bona mancu a cojuvare a issa matessi..., duncas, non teniat manu bona a pertenner e dimannavat debadas, de sicuru, a su 'izu balente l'aiat ghettadu su coddu e l'aiat attaccadu sa malasorte sa die chi l'aiat battisciadu, e su tallaranu de sa bazanìa; bi-lu depiat narrer s'incras, chin su garbu... de si ritirare, ca jà bastabat su dannu chi aiat fattu, a non resessire a cojuvare unu gravellu che a Bachiseddu!!! -Coro 'e mama !!! che l'est 'essidu dae sa janna 'e s'ànima, abadianne su 'izu dormidu, imboladu in terra, a fracu de binu, e pensanne de annare issa, personalmente, a li chircare muzere, a manzanu, canno ch'it istadu essidu su maridu, dopo de aer pulidu su locu chene 'acher chimentu po non disturbare a Bachiseddu, e.... chene narrer nudda a sa comare.

 

Caterina Musio
Orune