SA TABACHERA


Bovoreddu s'est detzisu una die de tucare a chircare mezoru in logu anzenu e lassadu at muzere e fizos. Innantis de si lissessare l'at nadu a sa muzere - Pasca Jua, chircami sa taschedda in s'ammagliu e ponebi carchi cosa! - chin d'unu grabbu indimoniadu de chie at leadu una detzisione mantesa in intro 'e sé pro meda tempus. Ater'e tantu de cracu malu a manos in chittu l'at rispostu - Crebadu chi ti atzapent, ite bi ponzo in sa taschedda, si non b'at abarradu prus nudda? - Pasca Jua aberit sa cassa chi fìt in d'unu cuzone a s'iscuru e incumintzat a chircare. Sa cassa aritzesa fìt de linna bene trivagliada in fine e fintzas sos puzones chi bi fint pintados pariant famidos issos puru! - Non solu de frichinaza, ma non b'at prus mancu
pibinida - Sighit a chircare Pasca Jua a culu atzufadu e chin sa conca intro de sa cassa.
A ultimera, pro la fagher in curzu, at agatadu una sesta 'e lardu aseadu, pagos cogliolos de casu e una junta de pibinidas de pane. Unu fìascu de inu, coglionadu a tziu Juannanghelu su tzilleraju, faghiat de pesus a sa taschedda mesu bòida, chin sa prumissa chi a sa torrada aiat arranzadu dèpidu betzu e nou.
Tziu Boboreddu belleddu, comente lu gramaiant in bighinu, fìt un'omineddu 'onu, semper tramunadu e prantzadu pariat bessidu dae s'iscàtula. De tottu fìt bonu e bravu de donzi manera e bene arrejonadu francu chi li aeres mentovadu trivagliu: pro cussu, chin Pasca Jua, fint che cane e gattu.
In viazu Bovoreddu fit tribuladu dae sos pessamentos chi potent benner a unu babbu de familia chi, sena arte ne parte non fìt siguru mancu isse a umbe est sa sorte chi fìt andende e chin su coro puntu pessaiat a sos pitzinnos minores solos chin sa mama.
- Non s'at arranzare Pasca Jua! - faghiat intr'e coro sou pro s'illepiare sa
cussentzia - E sas sorres pruite bi sono? Cando ant tentu bisonzu unu pratu de
pumuderra e minestra b'est istadu pro issas puru, diaulu chi las at cottas, piberas de
siccu chi ateras non sono! Tanto cando torro, si sa salude mi mantenet, ammus arranzare
tottu cantu! -.
A pustis de dies e dies de dimandone ramingu, unu manzanu, sapendesi osservadu timiat a si zirare no esseret istadu calicunu pro l'irrobare - Gai si la faghet sa zorronada! - E chin cussu si acorazat, si 'ortat a dae segus e dae una matta 'e lidone ch'essiat cust'ispera de omine artu, postu de mustatzos nieddos che coa 'e mèrula chin d'unu surcu in pilos chi pariat fattu dae un'arvada 'e ferru. Cust'omine fit Padre Gaitanu. Padre Gaitanu fìt unu padre pedulianu chi 'eniat dae su cumbentu de sos mardocheos e ziraiat su mundu in cherta 'e limùsina. Seghende caminu umpare, tziu Bovoreddu e Padre Gaitanu, arrejonant de Deus e de santos, de sa vida e de sa morte e cando si seint pro si leare un'imbuccadedda de cosa dae sa bertula, oramai sa taschedda che fit fìntzas iscutinada, Bovoreddu si lassat narrer de unu sonniu chi si aiat bidu nottes prima.
Non si cumprendet bene si fit dae sa gana o dae ateros pessamentos o dae tottu
e duas cosas postas paris, fattu istat chi su sàmbene li jogaiat ispissu brullas a trettu de abarrare ischidadu nottes e nottes. Su sònniu de tziu Bovoreddu belleddu: li pariat, in custa paule manna prena de ludu, una conca 'e cane manna chi si ziraiat a conca 'e voe chi faeddaiat però non cumprendiat ite naraiat. Li pariat chi sos fizos fint in mesus cumbattende in su ludu e Pasca Jua a caddu a custa conca 'e voe. Isse tentaiat de los sarvare, ma dae cussa paule non bi la faghiat a ch'essire.
Finidu su contu de su sònniu isettat, afannadu, sas paraulas de risposta e prus istentaiat, prus manna fìt sa timòria no esseret istadu carchi sònniu malu chi li potiat fagher colare su tempus mal'e peus de comente lu fìt colende. A sa paga iscuta Padre Gaitanu, chi l'at iscultadu a sa muda comente unu dutore iscultat su rnalàidu, li rispondet sèriu e siguru de sè - Su sònniu no est sònniu malu! est sònniu 'e bonu! Pro te e pro sa familia tua est una fortuna manna.
Tue, poveru ses e poveru abarras, ista atentu e pone mente a su chi ti so nende: Bae a sa 'idda de Roccalidò e chirca unu tzertu Manuelle Procu chi est su prus riccu de su mandamentu, òmine sàbiu e de cussèntzia, fìntzas si, ca est riccu, non lu curnparit. Ti avverto però, non tinde aprofittes, bae a numene meu e bona fortuna. Su manzanu imbeniente, a s'iscrarada 'e sa die, Bovoreddu intrat a Roccalidò, animosu e allegru che zìnzalu, dimandat de sa dommo de ziu Manuelle Procu e bi l'ammustrant. Tocheddat su portale mannu e li aberit sa teraca: Su mere non b'est ma lu retzit su capu teracu. Pascale Busale, su capu teracu, a sa racumanda de Padre Gaitanu, lu ponet a seberare su trivagliu chi cheriat. - Duncas, ite ti aggradat de fagher? massaju, porcagliu, ervegagliu o puru ti piaghet a tentare caddos?
- Proizo a tentare caddos! - Li rispondet lestru pessende de seberare su trivagliu prus lepiu. A su pagu tempus aiat proizadu tottu sos trivaglios chi l'aiat nadu su capu teracu ma non lind'at aggradadu manc'unu. - Bae in bon'ora, - l'at nadu su capu teracu riendesinde a dentes istrintas, - Si non b'as fattu inoghe non b'as a fagher in perunu logu. - Bovoreddu si lissessat e pro su viazu sa teraca l'intregat una còtzula
e unu puddèrigu de salditza. - Ratza 'e sorte chi m'at auguradu Padre Gaitanu! - si faghiat intro 'e sè chirchende de siche istirire su prus impresse chi potiat dae cussa dommo. - in malissione chi li andet! -.
A pustis de carchi die arreet in d'una bartza chi faghiat de abbadogliu pro su bestiamine e, ghetendesi abba a cara, chircaiat de siche catzare prus che ateru sos pessamentos prus nieddos chi li colaiant in conca. A unu tzertu puntu, a bellu a bellu, li cumparit cust'òmine a caddu chin d'una chedda de caddos ligados ifattu prontos, isseddados e chin sas bèrtulas prenas de donzi grassia de Deus.
- Ite che faghes in custos sartos? - li dimandat s'òmine a caddu.
Bovoreddu si colat sas manos in cara comente chi esseret tentu una tiaza -
Ifrischendemi -, li rispondet colendesi sas manos in su zibbu pro si las assutare.
Si seit in s'oru 'e sa bartza e incomintzat a arrejonare chin cuss'òmine mai 'idu ne connotu chi in carchi manera li faghiat umbra 'ona. - Si aia pòtidu, ti aia azuadu chin tottu su coro! - L'at istruncadu deretu sena che finire sa cantonedda intrea de tottu cussas lamentas.
-- Tzertu chi potides! bon'omine! - Si ponet corazu Bovoreddu apompiende cussas bellas bèstias chi li pariat de las aere ja 'istas, ma non ammentaiat in umbe, - Dademilos una paja de caddos, chi appo sa famìlia faghende de gana! -
S'òmine a caddu si 'ortat, isorvet duos caddos e bi los dait. - Gratzia meda, Deus bo lu paghet! - Ringraziat cuntentu comente una pasca.
S'òmine si lissessat e comente che fìt cabulende in d'una ischina, -
Bon'òmine! - Li faghet Bovoreddu - Appo a connadas meas, duas santas! Chi però non tenent mancu abba in s'istegliu! - Faghide sa caridade! - S'òmine si 'ortat, isorvet àteros duos caddos e bi los intregat. Comente si che fìt andende, lu torrat a gramare. - Tenzo unu frade marturellu dae annos! - Li torrat chin su capeddu in manos, - Apenadebonde! - Toh, custos! - Isorvendeche ateras duas bellas bestias.
Appo unu fradile a un'anca, tenzo unu ghermanu a unu bratzu, unu amigu caru prenu 'e dèpidos, unu cumpanzu militare, unu compare, unu fedale e rajos de punta, sighit Bovoreddu sena prus sestu ne misura. Fattu istat, chi a ultimera, sos caddos los teniat tottu isse e cudd'òmine, sena mai lamentu, est abarradu solu chin su chi teniat sètidu. - No basto a bos ringratziare! - A s'àtera 'orta! -- rispondet ancora a caddu boghendesiche una cosa lutziga dae sa bussachedda de su gropete.
Bovoreddu, chi si sapit de sa mossa che cane ingulimadu, si firmat e si lu puntat. Fit una tabachera: in discassu la ghindat, la 'ortat, li colat sa manu comente pro l'illutzigare e a pustis la aberit. Su covecheddu in colore 'e oro iscatat comente una molla e incumintzat a 'essire una mùsica durche, bella e melodiosa chi
incantaiat sos ànzelos de su chelu e pariat chi, non de issos duos, ma fìntzas sos caddos si fint fìrmados de respirare pro iscultare cussa mùsica falada dae su chelu!
Finida sa mùsica, s'omine a caddu, tzacat duos poddighes a intro de sa tabachera e leat, chin zestos rnisurados, azigu 'e tabaccu, prima a una tivia 'e nare e poi a s'àtera acumpanzadas dae duas tiradas longas. - Aaahhh, ite cossolu!! -
Oramai sa cara ghetada che fit, e umbe colat trinta colat trintunu. -
Bon'òmine...! Jeo cheglio diventare che a bois! -- Torrat a cumintzu Bovoreddu. -
Dademila cussa cosa e azis a fagher de me s'òmine prus cuntentu de su rnundu! - Jeo ti la dao! - Li rispondet, - però ista atentu, non l'abeglias mai, cant'est cara sa vida! Ca si l'aberis cussos caddos non los as a bidere prus! --.
Si saludana e donz'unu leada su caminu prò dommo sua. Festa manna in dommo de ziu Boboreddu belleddu e de Pasca Jua, chin tottu cussos caddos e cussas bèrtulas prenas a isticcu de donzi gràssia 'e Deus! - Rejone aiat cussu sant'òmine de Padre Gaitanu! - Si ammentaiat fra sé e sé de tottu su chi aiat coladu. Un'umbra, però li abarraiat de tottu canta s'istòria. - Cuss'òmine...! Cuss'òmine a caddu...! - Si
dimandaiat a festa fìnida. - E poi, pruite non depo aberrer sa tabacchera? Commo no est sa mea? E sos caddos? Sos caddos chin tottu su restu non sono in dommo mea? -.
Fattu corazu chin carchi correddu de 'inu, tziu Bovoreddu belleddu, a fura de sa muzere, intrat in su magasinu bogat dae bussacca sa tabachera e l'aberit.
Comente l'at aberta, paris chin s'iscattu de su covecheddu e prima de sa mùsica ch'essint, fùrios che bentu, duos culuvrones 'aglios e li punghent ambos ogros sena chinnire.


Antoni Maria Spanu Torpè