Langineddus e cottus de soli,
ogus alluttus e pilus nieddus che meurras, duus "Vu cumprá",
unu Marocchinu e s'atru Algerinu, intraus in Italia de clandestinus,
speránta de ottenni luegu su permissu de soggiornu.
Biviant in Casteddu cumenti Deus bolit, onestamenti, innantis
sciaquendi imbirdis a is automobilis in is semafurus pe' is gruxis
de bias, a pustis bendendi cositteddas pe' is marciapeis de su
cursu Carlu Felici, dogna tanti sloggiaus de is vigilis urbanus,
chi, puru bolendi, non podiant sempri serrai un'ogu. E Deus scit
cantu penas, umiliazionis, minaccias puru, sempri sperendi chi
crasi siat mellus.
Ma sa concorrenzia fíat troppu; medas is ambulantis
extracomunitarius, Casteddu nd'é preaa, e pagu su gualangiu.
Scedaus, non ndi podiant prus de cussa vida 'e canis. Andai a
furai? Mancu po sognu: fíant timoraus de Deus, anzis, de
Allah - chi poi est su propriu -, de Allah Misericordiosu, e ossevantis
de su Coranu, po s'abbandonai a una vida 'e peccau: Non boliant
renunziai a su Paradisu de Allah, cun tot'is delizias de is giardinus
prenus de mattas de frutta gustosa, cun mitzas de aqua frisca
e cristallina, de binu chi non imbriagat, e cun is grazias de
is bellissimas Uri, piccioccas meravigliosas chi serbint a is
ominis, non bastàt in terra, scedadas, ma puru in su celu,
poberas femminas, in totu e po totu, cumpresu s'amori e luegu
torrendi verginis, a cab'e su fattu. Speránta chi fessit
una crisi passeggera, e po arrisparmiai pappánta a sa mensa
de sa Caritas, chi provvidiat puru a dus bistiri e a dus calzai.
Unu si narada Abdalláh, nativu de Fez, una de is antigas
capitalis de su Marroccu e centru de una fíorenti produzioni
artigiana, in sa quali fíat stetiu occupau finas a dus
annus innantis; s'atru, unu Algerinu de Biskra - unu centru distanti,
prus o mancu 300 chilometrus de su Mediterraneu e 250 de su confíni
tunisinu - de nomini Mohamed, o, po essi prus precisus, Mohamed
Mohamed Mohamed, po s' arrexioni chi in is paisus maomettanus,
si unu pippiu nascit in sa di de sa festa 'e su mascu, s'Aid el-Kebir,
chi bolit nai sa festa manna e chi commemorat su sacrifíciu
de Isaccu, tenit derettu a unu nomini po dogna mascu chi sa famiglia
sacrificat. Is mascus fiant stetius tres, e su babbu, o po troppu
devozioni o po scarsa fantasía, o po s'una e s'atra cosa
impari, su nomini 'e su Rasúl (profeta) si d'at postu tres
bortas.
Abdalláh, cantu a devozioni, fíat moderau e,
finzas a unu certu puntu osservanti de su connottu 'e su Magreb,
mentras su tres bortas Mohamed fíat prus rigorosu, casi
fanaticu, a su puntu chi su pobiru Abdalláh si depiat cuai
po pon buffai in paxi unu ziccheddu 'e binu. Ma custa differenzia
de mentalidadi fra is duus, de imputai a su diversu ambienti aundi
dognunu est cresciu, poniat pagu impedimentu a s'amicízia
insoru.
Mohamed est stancu 'e trubuliai, e, peus ancora, in penzamentu
po via de s'ierru, ormai accant' 'e beni, e, appena podit, ndi
chistionat cun su sociu: - "Abdalláh, aici non podeus
tirai a inantis; a cantu parit, in Cagliari seus troppus, genti
benia de dogna parti 'e mundu, Africanus biancus, nieddus e mesu
nieddus, Polaccus, Russus, Albanesus, Indianus, Filippinus, Sudamericanus;
insomma, mamma chi hat perdiu fillu, d'agatat innoi. Poita non
cambiaus aria? Has intendiu cumenti nanta is Sardus? "Chini
cambiat monti cambiat sorti"! - "E aundi, Mohamed"?
Domandat Abdalláh, arrosciu, issu puru, de pistai s'aqua
po debaras. - "Aundi si 'olat chi siat. In dogna logu, po
nosu - speraus assumancu - aressi mellus de innoi", arrespundit
Mohamed.
- "Seu de accordiu; ma cumenti si podeus arriscai? Po
viaggiai nci 'olit dinai. e nosu.
Mohamed, ndi teneus propriu... troppu pagu"! "Bah...,
non c'est bisongiu de andai attesu; ci funt tanti logus bellus
accanta! Ndi scioberaus unu e po arrisparmiai nci andaus apei.
Nosu Africanus seus abituaus a camminai: tristu s'arriccu, ca
su poberu gei s 'arrangiat".
- "Mohamed, ita ndi naras de Quartu Sant'Elena"?
Est accanta, e parit fattu apposta po nosu".
- "Ma de aberus, Abdalláh; andaus a Quartu".
Traballant totu su mengianu po fai calincunu francu in mod'
'e pod'affrontai su cambiamentu, pappant una pizza ind'una trattoria
in via Baille, s'arretirant e si ponint a dormiri. A sa calara
'e su solí si ndi scidant, sterrint is tappetus de preghiera
po si isolai de sa térra e si ponint a arresai, in genugu
e dogna tanti strumpendisì facci a terra: - Allah akhbár,
Allah illalláh, Mohamed Rasul Allah"! (Allah est mannu,
nc'est unu solu Allah e Maomettu est su Profeta de Allah). Infinis,
arregorta totu sa mercanzia in is zainus, operazioni, naraus,
abbastanza lesta, de Casteddu 'e susu, aundi fiant alloggiaus,
s'incaminant facci a Boncamminu, e de inguni, passendi po su viali
San Vincenzo, via Macomer e via Paoli, pigant su viali Marconi
derettus a Quartu.
Bessius de cittadi, si sezzint a s'oru 'e sa strada po si pasiai,
e bogant po cena de su bagagliu pani e casu e una buttiglia de
"Fanta", s'aranciada prefería. In cabu 'e mes'ora
funt de nou in camminu, arrexonendi po ingannai su tempus. Fiat,
cussa, s'urtima cida de Ottobre e su tempus si manteniat temperau
che 'na bellesa, propriu su chi nci boliat po cussa passillara
nottuma. Mohamed, tanti po fueddai, si ndi bessiri: - "Abdalláh,
immoi in Quartu c'est sa binnenna, nch'Allah..."! (nch'Allah
= si Deus bolit).
- Eh, Mohamed... a nai sa beridadi, sa binnenna da faint in
dogna logu, aundi ci funt bingias e axina 'e arregolli, non solu
a Quartu, nch'Allah.
- "Gei du sciu, ma bolemu nai ca, a mali chi andit, emus
a podi agatai unu pagu 'e traballu in sa binnenna, tanti po superai
is difficoltadis de is primus tempus, e mancai pappendi puru axina
gratis, nch'Allah, non ti pariri"?
- "beni naras Mohamed, tanti prus chi s'axina de Quartu
est speciali, tant'est beru chi su binu est appreziau, nch'Allah".
- "Ses beni informan, a su chi biu, de su chi t'istat
a coru..."
- ita ses narendu, Mohamed, spiegarí mellus",
- "E dai! Du sciu ca ti praxiri su binu, ca ti cuas e
du trincas, e candu capitat puru whisky, in barba a sa lei de
su Rasul. Ses unu kafir"! (infideli).
- "Kafir? Ita ses narendi, Mohamed, binu, whisky? Deu,
solu coca cola... seu unu bonu mussulmanu, no kafir"!
- "Bah... lassaus andai, serrada inguni, nch'Allah",
arrespundit Mohamed, chi giai si intendiat buddendi su sanguini
po su sacrilegiu però Abdalláh non bolit fai de
mancu de fai presentí a s'amigu cumenti da penzat a custu
riguardu:
- "Ascurta unu pagu, Mohamed; d'olis cumprendi ca non
si trattat de proibizioni, ma de una disposizioni igienica de
su Rasul po nexi 'e su calori chi fairi in Arabia, aundi is ominis
cument' 'e nudda s'imbriaganta e si tiranta a gorteddu? Mi naras
ite nde du importat, a Allah, si tui, mesurau s'intendit, su binu
du buffas o non du buffas? Allah, su Misericordiosu, castiat su
chi tenis in su coru, non in su stogumu; no a su chi intrat in
bucca, ma a su chi ndi bessiri. S'importanti est, tanti in su
pappai che in su buffai, sa moderazioni"!
- "Appu nau a sonai... Ma citirí, a su mancu, kafir"!
Si fait Mohamed, arrennegau.
Po prus de un'ora andant citius e, po via de s'agitazioni,
sen' 'e si nd'acatai, anti pigau casi unu passu de marcia. Su
celu est limpiu e steliau in manera incredibili. Improvvisamenti
Mohamed arziat in ogus a celu e biendi cussu mantu aici luminosu,
prenu 'e meraviglia, e po ristabiliri puru sa bona armonia cun
s'amigu, sclamat: - "Castia, Abdalláh, castia! Eh...
em'a boli teni unu campu mannu cant'est su celu"!
- "S'idea non est mala", arrespundit Abdalláh,
"e deu em'a boli' tanti camelus cantu stellas ci funti in
su celu. Abbarra seguru ca no em'a tenni prus problemas".
- "Esagerau! E mi naras ca no esta a teni prus problemas?
Beh, unu a su mancu, deu nau ca gei d'asta a teni', e mannu, nch'Allah".
- "E, nch'allah, cali, Mohamed"?
- "Ma penza unu pagu: aundi d'asta a pasci totu cussu
bestiamini"?
- "Nisciunu problema, Mohamed: in su campu tuu, naturalmente''"!
- "E si deu non bolia"?
- "Ah? Amarolla"!
- "Aici? A crep' 'e coru, naras? Merranu"!
- "Nara su chi 'olis", ma is bestias mias deppinti
pasci. A dogna costu.
A s'Algerinu d'arziat su sanguini a conca, non nci bi' prus
de s'arrinnegu e, mesu arragau po su feli, attaccat a 'erchidai:
- "Ah, bestiazzu, prepotenti! Aici trattas is amigus? Merranu!
Chi ses bonu, fai sa prova, kafir, ca ti fazzu biri una crai,
nch'Allah!.
- "Ita mi fais biri, tui, fanaticu chi non ses atru?
Dai, prova, chi ses omini, ca ti ndi lingis is didus, nch'Allah"!
Zerriendi, zerriendi, si ghettant a pari e si pistant cun
totus is sentidus; is zainus s'aberrint e... bolias biri arrelogius,
calcolatricis, deodorantis e dogni atra cosa bolendi per aria,
finas a candu Abdalláh, torrau in sei, abboxinat: - "Firmu,
Mohamed, abbarra firmu! Po sa barba 'e su Profeta! Ma, deu nau,
poita certaus? Forzis, ca tenis campu, tui"?
- "Cantu tui tenis camelus, purtroppu. Pero... si dus
teniast... esta a essi capassu, nch'Allah...
- "Pero, pero! Fattu stait ca no teneus ni campu e ni
camelus, e duncas, ita certaus a fai? Castia, comenti eus sparzinau
su... negoziu. Dai, arregoleus is cosas nostras e sigheus a camminai,
ca aressi mellus, nch'Allah".
Su discursu de Abdalláh fíat logicu e persuasori.
-"Arrexioni tenis, Abdalláh; seus propriu locus".
Si calmant, si imprassant puru, e si ponint a arregoli sa
mercanzia a su lugori 'e is stellas, cussus tantis camelus chi
andant pascendi in su campu mannu, chene fíni, 'e su celu.
Si torrant a incamminai, andendu a oru 'e sa strada po evitai
s'asfaltu, aici tostu chi cumenzat a si fai intendi in is prantas
de is peis. Intantu, sempri po ingannai su tempus, torrant a arrexonai,
chistionendi de logu insoru, de su chi ant lassau, e... de s'avveniri.
A unu certu puntu, narat Abdalláh: - "Scis ita ti
nau, Mohamed? A sa fin' 'e is contus non m'ara a dispraxi de bivi
mancai innoi, in Sardigna. Su logu est bellu, sa genti bona e
ospitali, disposta a aggiurai su strangiu. Nc'ar' a boli unu traballu
siguru, una bella domu e... una bella mulleri, mancai Sarda. Nci
funti tanti femminas bellas innoi puru...".
- "E binu bonu, n' est beru, Abdalláh? Narat Mohamed
pungendiddu.
- "Mahamed! Mohamed! Ses sempri su propriu, non lassas
de mi provocai".
Depiant essi' is undixi candu funt lompius a Quartu. Data sa
penuria insoru de contanti, de andai in albergu non ci penzant
nemancu e, agatau abertu, bai circa po cali miraculu, unu portoni,
nc'intrant lestus che balla 'e scuppetta, si sistemant a sa bella
mellus e, stancus commenti funti, non stentant a forroschiai.
Si ndi scirant a mengianeddu, a s'orbescitroxu, cancaraus de su
frius, si frigant is ogus e, casca casca, Abdalláh est
su primu a füeddai: - "Mohamed, s'hotel no aressi stetiu
de prima classi, a cincu stellas, però, mancai pagu, calincunu
euru po pigai unu caffé du tengu, 'nch'Allah. Andaus in
circh' 'e unu bar".
Si attuant a coddu de nou "su negoziu" e toccant
facci a su centru. Arribant ind'una arruga deretta cund'unu nomini
chi, specialmenti a Mohamed, fait assuzzuddai sa peddi: via Porcu!
E propriu inguni, mirai, c'est unu bar-pizzeria!
- "Mohamed, su nomini non nc'intrat cun su caffé;
ajó, intraus; non fazzaus arriri is puddas". Precisat
Abdalláh.
A palas de su bangu, su meri, signor Emestu, saludat cortesu:
- "Saludi, ita cumandant is segnoris"?
- "Duus cafféis, però longus longus, po
si calentai".
- "Luegu. Sezzeisì, piccioccus, ca si dus portu
a mesa".
Su proprietariu est de animu gentili e cumprensivu, specialmenti
cun su strangiu, de veru Sardu, e afferrat luegu sa situazioni:
si trattat de dus poberitus foras de logu insoru, cun lingua e
modas diversas, cun milli e prus diffícultadis. Est beni
ca nc'est tanti delinquenzia in giru, ma custus non portant cussa
facci. Non parint, a su mancu.
- "Cantu fait"? Domandat Abdalláh.
- "Nudda. Offrit sa Ditta.
- "Ma...". E prus de custu, Abdalláh, non
arrinescit a esprimiri. Tot' 'e is duus castiant su segnori Emestu
a bucca aperta.
- "Tranquillus! Seu su meri o no? Potzu cumbirai unu caffé,
o non d' eis aggradéssiu"?
Infínis est sempri Abdalláh a chistionai:
- "Grazias, su Sennori, meda bonu su caffé; Allah
ti dongat sorti e t'aggiurit comment disigias"!
Bessint de su locali commovius. Scianta ca is Sardus, in maggioranza,
funt ospitalis e generosus cun su furisteri, ma custu francamenti
non si d'aspettánta. Mohamed, comment ispirau, pigat a
nai: - "Abdalláh, custu est unu bonu signali, una
bella manera de cumenzai sa giomada. As a beni a biri ca is cosas
ant a andai beni e, mancai, eus a teni una bella sorpresa. Benendi,
ant biu una prazza. Torrant ago' e, appubau unu puntu strategicu,
cumenzant a sterri unu telu a s'oru 'e su marciapei e a esponi
cantu mellus podint is oggettus, po attirai s'attenzioni 'e sa
genti. Ma, intantu, s'acatant ca non funt prus solus, in sa prazza;
de extracomunitarius nc'ind' at una cambarada. Abdalláh
cumenzat a essi' scetticu in meritu a sa predizioni de sa bella
giomada e prus ancora de sa bella sorpresa, ma Mohamed, su "misticu",
prus dispostu a s'abbandonu in Allah, circat de du incoraggiai:
- "Teni fidi, fradi miu, Allah akhbár"! (est
a nai: Deus est mannu).
Ormai est di fatta, sa genti passat, nc'est chini si fírmat
a castiai is arrelogius, is calcolatricis, is
CD, ma pagus comprant. Mohamed circat sempri de poni coraggiu
a su sociu e... a iss' 'e totu.
- "Dai, fradi miu, no fazzast aici, non ti fazzas biri
preoccupau. Sa dì at a fai una furriada, nch'Allah. Allah
Misericordiosu s'at a aggiudai: Allah akhbár"!
Mancat pagu a mesudi e is affarius andant aici aici, a sa pasiada.
Eccu chi arribant in sa prazza duus vigilis, anzis, unu vigili
e una vigilessa po sa riscossioni 'e su derettu de su "suolu
pubblicu", e andendi andendi, lompint a is nostrus. Non solu
domandant dinai, ma bolint biri puru sa licenza po sa vendita
ambulanti. I duus no da tenint e is vigilis imponint a issus de
sgombai. E depint arringraziai ca non dus sequestrant sa merci!
E si, is vigilis cumprendint ca si trattat de mortus de famini,
e finzas ndi tenint lastima, ma depint fai rispettai sa leí.
A mal'e coru is Magrebinus si disponint a arretirai sa merci,
candu a sa vigilessa benit s'idea de domandai su permissu de soggiornu.
- "Sennora" - narat Abdalláh cun boxi casi
lastimosa - "Si d'ant promittiu..."
- "Chini si d'at promittiu"?
Effettivamenti, in cussas dis su Guvemu iat promittiu, po is
immigraus, una bella sanatoria. Ndi chistionánta is giomalis,
sa radiu, sa televisioni, però stentáda a beni.
Purtroppu, is nostrus s'Italianu du mazziant pagu, specialmenti
is terminis burocraticus, e peus ancora su Sardu, e aici no arrenescint
a si spiegai beni. Is vigilis cumenzant a si insospettiri, po
issus c'est fragh' 'e imbrogliu, de corruzioni, e non c'est de
dus donai tortu in cantu insaras ndi fíat capitendi de
dogna colori in custa bella Italia. Nci fíat in giru una
vendita de permissus falsus, propriu cun is froccus. Is vigilis
"invitant" i duus a andai cun issus a s' Officiu de
polizia Urbana, e issus andant rassegnaus, cunfidendi in s'aggiudu
de Allah su Misericordiosu: a sa fini, it'anti fattu de mali?
Funti duus bonus mussulmanus chi circant de bivi, ita tenint de
timi? Arribaus in s'offíziu dus faint abettai ind'unu
stanzinu, e non c'est cosa prus mala che s'abettu. Abdalláh
cumenzara a timi po su trattamentu chi podiant subiri, ca, po
nai sa beridadi, in is presonis africanas, is presoneris dus arropant
cun tot'is sentidus e dus tundint sa conca a zeru. E non chistioneus
de su logu sporcu, de sa mancanza de igieni, e puru de su pappai,
veru mandiar' 'e porcus. - "No timas, Abdalláh,
gei du scis ca innoi no arropant, commenti fainti in logu nostu,
cussu de bellu tenint: seus in Europa, trattamentu de riguardu,
de signoris"!
Bennint duus poliziottus a dus prelevai. In su Commissariau
benint interrogaus po sciri de aundi hant tentu sa merci e issus
dichiarant ca d'ant comperada e pagada.
- "E de chini, in grazia", domandat su Commissariu,
cun fai ironicu.
- "In Casteddu, de certus bendidoris slavus".
- "Naraimí is nominis, comment si narant?
Is Magrebinus non fíant in gradu de nai is nominis
poita propriu non dus conosciant
- "Pero, si dus biéis, dus riconosceis"?
- "Forzis, Said(sennóri), forzis...
- "Beni, andaus a fai una passillada a Casteddu. Intantu,
pigái unu paninu ".
Cun d'un'autu de sa polizia, un'ora a pustis funt in Casteddu,
ma in su largu Carlo Felice de is Slavus mancu s'umbra, e non
s'agatant nemancu in via Roma. Fiant torrendisindi, candu Abdalláh
dus biri in is scalittas de su Santuariu de Nostra Signora 'e
Bonaria, cun sa merci esposta a un'oru.
- "Su Commissariu, funt cussus, nch'Allah!
Imediatamenti sa vettura abbordat is scalas e luegu is bendidoris,
tres Croaras, abbandonant sa mercanzia e si fuint; ma faint pagu
tretu, e in mes' 'e sa genti funt cassaus. Is Slavus faint resistenzia
e si fürriant cun violenzia contra a is agentis, ma in brevi
s'agatant bellus e ammanettaus, e portaus a su Cumandu 'e Casteddu
po s'interrogatoriu. Arresurtat ca is bravus Croatus, comenti
medas atrus extracomunitarius, andánta sdorrobendi negozíus
e bendiant sa refurtiva. E po tanti, benint incrimimaus po furtu.
E is nostrus duus Africanus? Beh, mancu issus da podiant scampai
completamenti. Funt accusaus de ricettazioni, ma sigumenti non
c'est sa flagranza, a pei liberu. Ma si bidiat ca su Commissariu
puru, in fundu in fundu, ndi teniat comprensioni e, po dus incoraggiai,
dus fai presenti ca certu, su giudici iat a teniri contu de is
attenuantis e, de sobrapprus, de sa collaborazioni. E est po dus
lassai andai, candu... castia, castia! Is ogus d'andant asua 'e
duas fotus segnaletticas: lampu! parint propriu issus, sentenziaus!
Sa proprio cara, prus o mancu sa propriu taglia e sa propriu edadi:
si trattada, nienti de mancu, de duus ricercaus po rapina a manu
armada e omicidiu de unu farmacista.
Unu poliziottu chi scrit a macchina su verbali fait presenti
ca is nominis de is ricercaus fíant diversus.
- "Giá", si fai su Commissariu, "du
scis beni ca custus cambiant is generalidadis prus lestus che
su bistiri. E su bellu est ca funt totus innocentis. Intantu dus
teneus po accertamentus".
Depiant essi, prus o mancu, is ses de americeddu candu is
nostrus Magrebinus, diventaus totu paris criminalis ferocis, perigulosus,
passant su cancellu 'e Boncamminu. Abdalláh, lagrimosu,
non podi fai de mancu 'e si chesciai cun s'amigu:
- "Fradi miu caru, custa est sa bella sorpresa"?
Ma Mohamed, chi, comment eus bistu, est filosufu e biri is
cosas in su latu bonu 'e sa medaglia, est sempri prontu a incoraggiai:
- " Fradi, stai tranquillu, nch'Allah; sa rapina, a cantu
at nau su Commissariu, d'ant fatta tres annusfait. Nosu, inveci,
seus in Italia de appena trexi mesis e a Otranto, in su campu
aundi s'ant tentu, é totu registrau e ci funti is nostras
fotografías, puru, cun totus is nostras generalidadis,
Endullah! (Grazias a Deus!). Poni a menti a mei, po immoi non
naraus nudda, lassaus chi si dongant ite fai, nch'Allah. As a
beni a biri ca, cun sa lentesa de sa Giustizia italiana, nosu
si passaus s'ierru a su reparu e non mali mantenius. In sa stagioni
callenti, torraus a cummenzai, cun s'aggiudu de Allah. Endulillah!
(Deo Gratias!).
- Narami tui, Abdalláh: non est una bella sorpresa,
custa soluzioni? Fradi miu, non ti ndi scherescias: Allah akbar"!
Silvio Tessi
Uta