Nianna

Ippo semper annada a domo de Nianna pro che colare sos longos bortaedies de iberru, chi in bidda mea no aiant mai fine. Ischiappo chi issa mi daiat s'istentu contanne-mi contos, ca comente los contabat Nianna non n'appo intesu atteras bortas. E pro custos, cantas surras appo piccadu dae mama! chi canno mi cricabat non m'acatabat mai.
Istabat sola in d'una domo manna cant'una galera. S'intrabat in d'una bete corte, fata tottu a impredadu e serrada chin muros de preda tallada; a un'ala de sa corte b'int sas lozas, inube su babbu, su biadu de ztiu Portzoleddu, in tempus coladu, poniat sos caddos, canno ghirabat dae sos sartos de Noddule. A cara cara de sas lozas b'aiat unu muntone de istàntzias, a intradura a pare, chi 'int istados sos magasinos de su casu e sas cuchinas de cocher. Nianna las mutiat "sa familla iscorrizida", ca non zuchiant aderetzu. Su biadu, a cantu l'aiant nadu, 'achiat tottu cussu chi li colabat in conca e non cheriat intenner rejone; aju n'aiat sa muzere, sa biada de tzia Liedda, a li narrer a 'achere sa cosas chin su grabu e chin su massarizu, a no nche ifrunnire su dinare, ca donzi 'untana, manna chi siat, benit semper a si sicare. A cara de su portale mannu b'int sas domos de istare, 'int duas istantzias chin s'iscala, artas tres pizos.
In sa bidda su cucuruddù de Nianna che 'issiat che porru, ca sas atteras domos 'int tottu prus bascias. E in custa domo Nianna istabat sola dae canno, issa 'it 'issinne a batzanedda, tottu in dun'iffurrada, sa morte che l'aiat piccadu mama, babbu e manneddos. 'It restada sola; s'ùnicu frade, Bobote, istabat in sas domos de su marcadu, chi su babbu l'aiat dadu canno s'it isposadu, annos prima, chin Natoredda. Ma senna Bobote no aiat istentadu a che sichire su babbu e sa mama e pro mala sorte, a Nianna l'it restada Natoredda. Custa no 'it bona a nudda, 'it mesu braghera, ca, nariat tziu Portzoleddu, no 'it bona mancu a bragare bene, però in d'una cosa nemos la sichiat , in sa mala cumpressione, non podiat biere cristianu vivente, pariat chi a tottu depiat e tottu li depiant e in primu postu Nianna. Natoredda 'it arribada senna a l'alare sa zustiscia pro sa partzizone de s'interessu, chi sos omines de corona, sos menzus de bidda, lis aiant partzidu, chin grande cumpetentzia e onestade.
- Menzus a jucher sa zustiscia airada chi no a Natoredda!- 'int sas paragulas chi aiappo intesu medas bortas in bichinadu.
Comente a sa domo, senna Nianna che 'issiat che porru in bidda mea, 'issa no 'it una massaja comente a tottu sas atteras, non 'it nemancu una carracontos comente bi n'aiat, 'it una chi ischiat contare sos contos. Nianna 'it che una mastra de pannos, sos contos los sestabat, los cusiat e bene pranzados los nariat a sa zente chi si che acataiat ligada chene fune . S'oddeu suo 'it a istare in mesus de zente e a contare contos de cada tempus e bidda; cussos chi piaghiant a mene 'int, su prus, contos alligros chi 'aeddabant de sos difettos de su munnu e de sas birbèticas de sos omines .
Su tziu Franzischeddu, frade de tzia Liedda, bi l'aiat indovinadu su proerju, la mutiat "ebba curridore". Ebba ca 'it arta e bastante, bestida de gunnedda longa pariat senna prus arta de cussu chi 'it, sos pilos, cracos in colore de castanza, 'int ligados a cucheto, sos ocros, nigheddos che a sa mura, li ridiant prima de sa bucca; curridore ca in s'arte de sas paràgulas nemos in bidda la podiat sichire.
Connoschiat tottu sa bidda e tottu sa bidda connoschiat a issa.
E a Nianna l'int toccados in sorte, a parte s'orfanidade in sa pitzinnia, a parte sa ruche de sa connada Natoredda, senna sos pretennidores chi tziu Frantzischeddu l'aiat seperadu. Pro medas annos su tziu bi los aiat batudos 'oristeris, ca in bidda non 'int medas sos omines a s'artesa de che intrare in sa corte de Portzoleddu de Bobote, a trumas 'int bènnidos dae sas biddas de làcana, ma Nianna 'it che procu surdu, donzi borta chi su tziu comintzabat a li narrer de tottu cussu chi possediat custu o cuddu, issa mesu seria e mesu risulana risponniat:
- Tziu Frantzischè! jeo cheriappo cussu chi no at.
E dae custu non la tremias, si ghettabat s'issallu e annabat a si 'acher unu ziru in bidda, canno ghirabat tottu 'it irmenticadu.
Sos annos 'int colados, e in d'unu in d'unu Nianna si che acatat batzana bedusta, brincados bene bene sos trintannos.
Unu sero tziu Frantzischeddu s'aiat piatzadu una bella imbreachera e a domo ne l'aiat ghiradu unu zobaneddu de su bichinadu de josso. Nianna su sero s'it istentada paris chin tzia Elene, acchenne-li cumpanzia, isetanne a ghirare su tziu.
Tzia Elene e tziu Frantzischeddu no aiant 'atu familla, e sint attacados a Nianna, chi cheriant bene che a una 'iza e che 'iza l'erent crèfida a istare in domo issoro. Tantas bortas s'int postos a li 'acher sa perdica narenne-li a serrare sa domo e a si che annare a istare a corte 'e susu, ma Nianna non n'aiat mai crèfidu intenner.
E su sero tziu Frantzischeddu, che donzi imbreacu, aiat comintzadu a ne bomber su crau chi juchiat in intro de su coro:
"Intenne-mi a inoche, Paulè! - li nariat a cuddu zovanu, chi si e no aiat pacu prus de binti annos- A la bies a custa? est sa neta mea istimada, ma ite so narenne! custa est 'izza mea. Bona in tottu: bella, sapia, ricca, ca mancu cussu guastat, mala solu pro issa. E per deus e per santos, at appidu pretennidores prus de sos pilos chi juco in conca" e si catzabat su bonette 'achenne sa ruche in terra "non bi n'at àpidu unu, naro unu, né bellu, né riccu, né istranzu, né de bidda, chi li siat aggradidu" e comente sas atteras bortas 'iniat sa perdica narenne:
" Mai santu ti biat, coro 'e neta! "
Nianna, non ischiat poite ma su sero sa paràgulas pro risponner a su tziu, canno 'aeddabat de cussu argumentu, non l'allughiant prus comente atteras bortas. Fortzis est istada sa prima borta chi s'est abbizada chi su tempus no 'it prus colanne lentu che a semper, ma lestru, che de currenne supra de unu caddu.
L'aiat torradu a bier, a s'occasione de Santu Biasu, in domo de sa nonna Pietrina. Comente l'aiat bidu aiat progadu un'ispètzia de mancamentu, s'it intesa leppia, leppia che 'oza, chi in sa cara prima ruja che braja e poi chin su chizu biancu che a sa tela. In sa cuchina manna de nonna Pietrina su sero b'aiat unu muntone de zente mannicanne, a inghìriu de sa mesa manna, 'ava e lardu e Nianna 'it sètida a cara a cara de Pàule, e a ocros trotos si l'aiat apompiadu. De pessone non 'it meda mannu; in sa cara, lanza e nighedutza, ne 'issiat su biancore de sa dentes, perfettas, no 'issiat s'una chin s'àttera, e poi l'aiat bidu sas manos, mannas, troppu mannas in cunfrontu a sa carena. No 'it de medas paràgulas, però 'it galanu, meda galanu.
Nianna a nemos aiat nadu custu machìghine chi l'it coladu in conca, aiat cricadu de non bi pessare, ma si podiat carchi contu in supra de Pàule cricabat de l'ischire…
Pro pasca de aprile inbeniente aiat detzisu de s'iscapare a Continente a bisitare su frade de sa mama, tziu Predu.
Donzi borta chi Nianna moghiat a Continente si bestiat de sennora, e senna sa die, posta de gunnedda curtza e in supra su cappotto, accumpanzada da tzia Elene 'it aspettanne su postale de Mulinu. Aiat saludadu sa tzia e ch'it zà sètida in su postale canno aiat bidu artzanne a Pàule. Su coro che l'it buttadu, ma 'it resissida a si dare deretta su cuntegnu de semper, s'aiant dimannadu sas novas e s'int sètidos in su matessi sedile. Issa aiat comintzadu a 'aeddare, ischiat bene chi in s'aeddare 'it mastra, e pro tottu su biazu, bintzas a Terranova, no l'aiat assuttadu bucca, contanne sos contos de bidda, comente a semper bene mutzinados. Pàule ascurtabat sentza mutire, sos ocros 'int lùtzidos e sa bucca aperta, ammaccadu dae sas paràgulas. Nianna 'it torrada sicura che a semper. In su momentu chi su postale s'it frimmadu in mesu camminu e Pàule 'it 'aladu pro pipare, aiat pessadu a sos turbamentos chi custu zobaneddu, sas pacas bias chi l'aiat bidu, l'aiat 'atu benner, aiat rìsidu, li pariant ormai passados, machìghines de una batzana bedusta.
A s'iscuricadorju, canno 'int pro arribare a su portu, Nianna 'it abbarrada a sa muda e Pàule in d'unu in d'unu, si l'aiat appompiada chi cuddos ocros nigheddos, druches che a su mele, e l'aiat nadu:
"Ite bellu nùmene chi est Nianna!"
Si a Nianna in cussu mamentu l'erent punta no l'eret achirradu gùtiu de sambene, 'it abbarrada chene paràgulas, tottu sa sicurantza de su biazu 'it bolada che 'umu.
Pàule l'aiat azudada a garrigare sos bagàllios, e bidenne-lu totu affusadu po issa, si l'aiat torradu a appompiare, e custa borta, no a ocros tortos, ma in mesus a sas luches luchentes de sa nave. Aiat bidu sa zobentude de Pàule, sa lestresa de su cherbu, sas manos mannas e sicuras, l'aiat bidu galanu comente a su sole. - Oh Pàule! poite non ses naschidu prima?- Aiat pessadu in d'unu in d'unu…
Sos annos aiant sighidu a colare, e tziu Franzischeddu s'it rassignadu a bier a Nianna batzana. Como a ite a li cricare maridu? si no 'achiat 'izos poite a sichire a cricare? Como, est aberu, l'erent crèfida solu po s'interessu.
Su tempus a Nianna a pacu a pacu che l'aiat piccadu bellessa e salude, ma s'arte non bi l'aiat intacada pro nudda, como sos contos 'int prus sèrios e ifustos de malinconia, pariat chi toccabant sa bena profunda de su coro.
Jeo puru m'ippo 'ata manna, e in do'e Nianna non cricabapo prus, comente unu puzone, s'istentu de alligria pro 'ughire dae sos longos bortaedies, ma cricàbappo beridades, sa sustàntzia de sa bida e senna tanno Nianna m'aiat accuntentadu, mamentos ùnicos, mai irmenticados.
Chin sa boche brutada dae su male, mi contabat sos contos chi 'aeddabant de sa vida e de sa morte, de su sensu chi issa aiat dadu a sa vida sua in sa bidda sua. Aiat cricadu de intrare in intro de sas intragnas de sa zente, cricanne de ne tirare a foras sa parte prus vera e prufunda, sa natura l'aiat azudada daenne-li s'arte de sas paràgulas.
Pro issa sa beridade 'it a istare in mesus a sa zente, a intrare a intro de sas domos, a si seder acurtzu a su 'ocu, a connoscher e ascurtare sos contos de sos mannos, a 'aeddare chin sa zente canno 'int traballanne, sas eminas cochenne pane o 'ilanne sa lana, sos omines 'achenne su casu o s'ortu. Los aiat ascurtados in sos momentos de alligria e de tristura. Aiat cricadu semper una ispera de luche senna in s'omine chi pariat prus mìseru.
Solu una borta m'aiat 'aeddadu de Pàule, l'aiat 'atu in manera lizera, lizera comente sas paràgulas pro 'inire su contu de un'istoria mancu comintzada:
" Est istadu una nue de durcura chi m'at 'atu bene a su coro".
Oje Nianna non b'est prus, ma bi sont sos contos, s'aeddu prenu de sapièntzia, sas istorias chi mi toccant sas cordas prus custoidas. Mi torrat in conca in sas oras chi s'anima n'at bisonzu, la juco ante sos ocros, mente lìbera de terra mia, e in intro de coro mi naro:
- Ite bellu numene chi est Nianna!

 

Maria Antonietta Mula, Orune