Porchinadu


A tziu Bissente l'aggradaiat a manigare bene, no aiat galu jòmpidu baranta annos, non fiat cojuadu e totu su dinari de su istipendiu lu podiat gastare pro si leare sos disaogos chi li pariat. Su prus de su dinari lu gastaiat in manigos licanzos, ca prus daiat su cuntentu a sa bentre e prus fiat cuntentu isse e totu.
Una die fiat in Casteddu pro trivagliu e zirende sa bidda aiat atzapadu una buteghedda chi bendiat roba de manigare grobada dae totue in su mundu, roba furistera chi Bissente no aiat mai tastadu. Si fiat roba bona isse non lu podiat iscumprobare deretu, ca la podiat tastare petzi posca de l'aer comporada, ma sigomente non fiat roba barata isse pessaiat chi depiat esser roba licanza.
Su butegheri l'aiat lassadu seberare a sa sola, chena li cussizare nudda, petzi cando Bissente fiat zai in fora de sa butega lu aiat julliadu pro li dare su catalogu de una ditta chi bendiat roba a manigare pro posta.
Su sero, in domo sua, istraccu dae su viazzu, si fiat corcadu in su lettu e pro leare sonnu si fiat postu a abbaidare su catalogu, ma intemer de li pigare su sonnu, bidende sas fotos de totu cussas licantzadorìas li aiat pigadu sa gana. Tando a bellu a bellu nche falat dae su letu e nche intrat in cughina ue si degogliat totu cussu chi aiat comporadu in sa buteghedda.
Su manzanu, a pustis de una note mala, chi aiat coladu bombende·nche totu cussu bascaramine, si fiat pesadu dae su letu malaighende s'ingurtimine suo ei su catalogu de cussa ditta de pasteris, chi l'aiat intzediadu a manigare che porcu.
Fiat galu a gana mala e tando aiat gramadu su mere suo nende·li chi pro sa die a trivagliare non bi andaiat.
Su merie, cun s'istogomo unu pagu prus assetiadu, fiat torradu a abbaidare su catalogu e aiat lezidu unu avisu chi su sero in antis no aiat bistu. Naraiat s'avisu:
- Faghe cun nois su cuncursu "unu mossu, unu basu", prus as a gastare cun nois, manighende sas pititerias chi petzi nois ti podimus grobare e prus as a poder bincher deghe dies in Totuca, sa bidda de chie tenet sa bentre prus manna de s'ogru.-
-Eh lampu!- li nche bessit a Bissente -Custa est sa bidda pro mene, tocat de b'acurtziare-. Sa die e totu nche imbiat sa cartulina ue aiat sinnadu totu cussu chi in su catalogu li pariat prus bonu.
Pro un'annu Bissente aiat sighidu a gastare dinari meda comporende onzi zenìa de manigu dae cussa ditta chi onzi mese li imbiaiat una cartulina ue si cuntentaiant amustrende·li cantos medas puntos aiat balanzadu cun sos gastos suos.
Paris cun sos puntos, creschiat sa bentre cun tota sa carena; non b'aiat de si faltare: onzi chentu puntos, balanzados in su cuncursu, bi nde aiat unos bator balanzados in sa pèsa. Pro poder bincher sas deghe dies in Totuca bi cheriant milli puntos. Milli puntos, deghe dies, chentu puntos, bator chilos; Bissente, chi fiat ragionieri, la gramaiat "sa cabala de sa furchetta".
Unu manzanu, a domo de Bissente, jompet una littera in ue, paris cun sa nòa chi aiat binchidu, bi fiat una cartina ue li inditaiant s'istrada pro jomper a Totuca.
Si aiat aprontadu totu, pro nche colare cussas deghe dies de pasu e de bonas pastas, paris cun ateros chi aiant binchidu che a isse. Grassas a deus teniat una macchina manna, ca Totuca fiat a tesu meda. A sas chimbe de manzanu fiat zai in tuchera e nche fiat jompidu a sas undighi, de manzanu e tottu, ca pro jomper a inie b'aiat camineras malas meda. Difatis Totuca fiat una bidda isperdida, costoida in unu sartu de muntagna prenu de baddes e trainos, logos bonos pro sas crabas, prus pagu bonos pro cristianos. Fiat pitica meda Totuca, pagas domos totu a inghiriu de un'istatzu. Prus a innedda b'aiat un'istatzu prus minore, lassadu a càstigu, difatis in cue depiant fagher sa festa a s'acabu de sas deghe dies. De tota sa bidda, cun su sartu, fiant meres sos de sa ditta chi aiat fatu su cuncursu.
Su sero, sos chi aiant binchidu fiant atropados in su locale prus mannu de s'istatzu ca su mere de sa ditta los depiat arrejonare. E custu est cussu chi lis aiat nadu pro lis dare su benennidu:
- Benennidos e bonu apetitu, ca chie est prus famidu at a bincher un'atera bia, difatis chie agradeschit de prus su manigu nostru at a bincher unu prosiutu de tres chilos, totu de oro. Pro iscumprobare chie at a esser custu ditzosu cras bos amus a pesare e fenas s'urtima die, chie balantzat prus chilos in custas deghe dies, at binchidu. Duncas, manigade ! manigade ! manigade !-
Deretos, acabadu s'arrejonu de su mere, sos de su cuncursu li ponent in mente e atacant a manigare sa chena chi lis aiant aprontadu
Pariat sa festa de un'isposonzu dae canta roba b'aiat e dae canta zente b'aiat. Bissente aiat pessadu chi totu fiat gasi bundante e bonu, cussu sero, pro lis dare su benennidu, ma sos seros a pustis fiat su matessi e fenas a bustare e su manzanu a ismugliare bi fiat sa matessi bundantzia. E zai non fiat bonu su manigu! Totus sos binchidores de su cuncursu abarraiant onzi die ispantados de sa calidàde e de sa cantidàde de sos manigos chi lis aprontaiant. Che colaiant su de die manighende, pasendesi, arrejonende de s'itte manigare, lezende libros de cughina, e su de note….a drumire.
Bissente s'ispantaiat de isse e totu e de sos ateros ditzosos chi aiant binchidu cussas deghe dies in Totuca. -Comente b'andat bene- pessaiat -chi non bi reventemas a nos atatare mai, e mi chi, grassas a deus, de itte manigare, inoghe, bi nd'at a beru-
Un'atera cosa puru lu poniat a pessare: sos de su cuncursu fiant zai rassos cando fiant jompidos a inie e sighiant a irrassare, imbetzes sos de sa ditta e su mere e totu fiant lanzos chi faghiant a timer. -Ant a manigare a de note- aiat nadu unu tziu intendende s'ispantu chi teniat Bissente ca los bidiat a totora ma mai cun su mossu in buca.
-Manigade! Manigade! Chi zai bi nd'at - naraiat semper, su mere, passizende intra sas mesas. E issos, ma issos ebia, sos de su cuncursu, manigaiant, onzi die de prus de sa die in antis, mai atatos, bisendesi pratos prenos su de note puru.
Sa de noe die su mere los aiat atropados in su locale ue manigaiant, pro los faeddare. Totu barroseddu lis aiat nadu:
-Eo pesso chi pro s'itte manigare bos amus acuntentadu a beru, amigos meos, zai bi cheret sa lande chi bos intregant in fora, sa lavadura chi comporades in sas butegas o su telau chi bos aprontant in sos ristorantes cun sas licantzadorìas chi azis manigadu custas noe dies. Como, però, bos pedo unu sacrifitziu, in antis de bos saludare, est una cosa pro bois e totu. Tocat chi cras istedas a dijunu pro bos poder fagher sas analisis, gasi bos·nche andades dae inoghe atatos ma fenas in salude.-
A ora de chenare sos istranzos fiant primados e a murrunzu pessende a s'incras ma s'apetitu fiat semper bonu e manigaiant che porcos in sa nurra.
Su manzanu fiant zai prontos pro s'ismugliare, comente onzi die, ma bidende sas mesas boidas si fiant amentados chi cussa fiat istada una die mala a colare ca fiat una die de dijunu. Petzi Bissente fiat de mutria bona ca in sa pèsa fiat resultadu cussu chi fiat irrassadu de in prus, in cussas noe dies, duncas fiat isse su binchidore de su prosiutu totu de oro. Sos ateros pariant animas de su purgatoriu, chena recatu e chena paghe. Bi nde aiat chi aiat fatu su matzoneddu e s'aiat remonidu carchi cosa su sero in antis, cando fiant chenende. Sos de sa ditta nche los aiant tzapados in grimine manighende·si cussu recateddu e bi nche lis aiant leadu. Ateros, intemer de fagher sos marianes, dae porcos si fiant bortados in leones e atediados pro cussu sacrifitziu, arrajolidos dae sa gana si fiant bortados contra a sos de sa ditta.
Unu de cussos chi si aiat postu a banda azigu de manigu dae sa chena de su sero in antis, aiat briadu e posca mazadu unu de sa ditta chi bi nche la cheriat leare. Dae cue fiat partidu unu bùliu, unu atzufu mannu intra sos istranzos e sos de sa ditta. A sa prima sos de sa ditta nde fiant buschende ca fiant totos romaseddos e non podiant nudda contra a cussos mannales airados. Pro custu si nche fiant fuidos totos a s'istatzu ue depiant fagher sa festa. Dae inie fiant torrados armados cun unu fuste de ferru chi acchirraiat iscossa e cun cussu punghiant sos rebeldes e los assurrigliaiant truvendelos a chirru a s'istatzu de sa festa.
Oramai fiat unu disacattu: sos sicheddos truvaiant sos rassos, e cussos chi disisperàdos s'atriviant a fuire los atzapaiant e los inteterigaiant cun un'iscossa prus forte de sas ateras. A corfos de eletrigu sos de sa ditta nche aiant tzaccadu totu cantos a intro s'agliola de s'istatzu. Serrados in cue sos binchidores de su cuncursu "unu mossu, unu basu" e fenas Bissente, chi de cuncursos nde aiat binchidu duos, istaiant a tzirrios, isprasumados, afocossados, garrigos de suore, calicunu pranghende, totu istropiados dae sas brujaduras de su fuste eletrigu; a chie isterridu in terra rendidu o mortu de collassu, a chie galu in animu daiat imbertas a sas jannas, ma fenas custos ruiant a terra istraccos, isporados. Dae sas caberturas de s'istatzu, totu a inghiriu de s'agliola, sos boghinos, chi galu teniant in manu su fuste de ferru, los injulliaiant, los istrocchiant riende·si·nde. Totu in unu si intendet sa boghe de su mere faeddende cun unu megafonu:
-Sa gana est un'afare seriu- naraiat -bi nde morit, dae sa gana, nois puru semus famidos; bois sezis una die isetende custu sero, nois lu semus isetende dae un'annu. Bois sezis a dijunu dae una die, nois semus deghe dies isetende de manigare.
Ma no est de badas chi semus isetende, zai est de gabale sa passentzia nostra ca cussu chi amus a manigare istasero est sa petza prus bona de custu mundu, sa prus saborida, sa prus licorida, sa prus teneredda ma a dolumannu sa prus mala a grobare ; tocat de fagher chentu imboligos pro jompere a si nde manigare. Istasero, ditzosos nois, nde amus a manigare fenas a tzoccare de custa petza, ca nde amus a imboladura, ca custa petza, amigos meos, sezis bois e tottu.-
Mudos e ababalucados sos "mannales" si abaidaiant a pare e abbaidaiant su mere e sos ateros boghinos a inghiriu. Bi fiat unu mudimine mannu, ma curtzu, ca in antis de cumprender a beru sa sorte issoro, custos poberitos cumintzant a ruer a terra fertos dae sos fusiles de sos omines in punta de sas caberturas.
Su sero, sos de sa ditta "Ferrìttu", chi teniat comente ditzu: "Bos faghimus a porcheddos", fiant in festa. Lados cristianos fiant cotos e manigados. Su mere de sa ditta, cun su mossu in bucca, in una manu teniat unu bratzu e cun s'atera fiat respondende a su tzellulare :
-Trivagliende!? Bah! Oe nono, oe so de porchinadu.-

Bitti Giovanni Paolo Silvestro Torpé (NU)