Sa desaparecion

 

23 de Sant'Andria 1974, a sero.

Paret chi sar dies colen prus lestras cando non tenes pessamentos, e dias cherrer chi su tempus non colet, comente chi lu cherjas frimare pro semper.
Cussas dies, cussos mamentos colatos chin isse, ini su menzus tempus chi aeret poitu imazinare, semper paris, semper fachende, semper cuntentos.
Pariat de vivere unu sonnu dae uve non s'it cherfita mai ischitare, dae cando s'it abista de esser importante, de poter contare pro calicunu cantu calicunu contait pro issa.
It su tempus de sos pessamentos zovanos, cando totus sar detzisiones son cussas zustas e s'irballu no est tentu in perunu cussideru.
Oras colatas a faeddare chentze aperrer vuca, ca bastait sa presentzia de s'unu pro s'ateru a prenare s'aghera e a callare onzi cosa.
Su travallu inintro de sa chita pariat chi non finiat prus, chin cussa gana semper in conca de torrare a domo e idere a isse chi aprontait sa chena, ispetande su sapatu pro andare a Mar del Plata in uve aian picatu in affitu una domichedda, e s'acuare in mesu de sor montes de arena pro abaitare su mare dae s'umbra de carchi ghiniperu.
Pacas cosas chi prenain sa vita, in cuss'annu chentze sonnios chi currian in tottu s'istatu, dae su capu de supra a cussu de josso, chin sor militares chi detzidian s'istatu de emergentzia a pustis de s'attentatu a su capu de sa politzia.

Cuss'istoria it giai iscrita in carchi chirru, it in su Cile in cue a curtzu, rutu suta Pinochet e sa banda de agutzinos chi cumandait, cuata dae chie non cheriat acher tzelare s'isfrutamentu e su malu guvernu, timende coment'ini de si brivare de sos piagheres chi aian tentu pro seculos.
Un'istoria chi depiat idere sa vine chentze mancu si nd'abizare.

 

24 de Marthu 1976, a manzanu.

It unu manzanu che a tantos, e che a tantos chi galu aiat cherfitu colare.
Su tocheddu in sa janna it lenu a sa prima, e s'it fatu prus detzisu chin su colare de sor minutos, venas a s'achere vorte chin insistentzia.
S'abba caente chi achirrait dae sa doccia it prus importante in cussu mamentu e non potiat intendere nudda cucuzata comente it dae su sonu de s'abba.
Essinde in d'una nue bianca, s'it abista chi calicunu it tochedande a sa janna.
Estindesi lestra, unu sensu de istraneamentu l'ait picatu sa conca e non la lassait, comente cussos animales chi intenden sa temporata cando est arrivande.
Depiat essere su postinu, pessait, ma gai aiat lassatu sa posta in sa cassetta.
Chie diaulu potiat essere tando?
Abaitande dae s'istampu postu in artu de sa janna cussos militares a baffos e chin cuss'aghera gai trista, unu corfu a su coro l'aiat gai gai ata ruere a terra.
It de securu sutzessa carchi cosa a isse, pessait aperende sa janna a sor militares.
Si ch'it andatu, chentze narrer nudda e chentze lassare trassa, uratu dae cussas pessones chi narain de cherrer cambiare onzi cosa, ca custas aian picatu una pinnica chi sicundu issos n'c aiat fatu ruere s'Argentina in d'una terra de poveritos chentze dinnitate, unu locu in uve sos poveros son sos sovversivos, e chie est amicu de sos poveros est sovversivu isse matessi.

Sa die innantis Isabelita aiat faeddatu dae sa Domo Rosada, su palathu de su guvernu peronista, issa non b'it andata ca su dolore de conca non l'aiat lassata pro totu sa die, ma isse, isse it in cue, a curtzu de su palathu, protestande paris chin su gruppu de Unidad por la Revolucion contra cussu guvernu de isfrutatores.
Li n'd aiat faeddatu su sero innantis in domo nandeli chi s'it iscritu a su partitu, comente unu pitzinneddu chi aiat detzisu de diventare mannu, de ponnere manu a sa vita sua, e duncas venas a sa de issa, e incumintzare una vita nova.
It sa manera de ponner fine a cussa istoria chi aiat acumpannatu su fatu de tropu pessones, semper prontas a pinnicare sa conca e s'ischina pro sar lezes chi sor ricos achian a misura issoro.
Cussu sonnu depiat gai vinire in d'una die de irverru, de unu eranu ch'it incumintzande e chi no at a tennere prus fine, pro issa e pro s'Argentina totu.
Michelli it partitu dae Sardinna in su Setantabatoro, prenu in conca de cussos ideales sotzialistas chi su partitu sardista de su babbu aiat pertu dae annos, chin s'isperantzia de unu mundu mezore e de unu travallu chi l'aeret permissu de azuare sa sorrichedda malaida dae tantos annos.

 

 

 

24 de marthu 1989, semper manzanu

No aiat pessatu mancu unu mamentu de torrare in secus dae cussa pratha, dae cando s'it posta issa puru paris chin sas mamas de sa Pratha de Majo, chi petian de ischire in uve chin pasatos sos issoro caros, sor fizos e maritos, sos coros de tantos ammentos chi sor boias fascistas che lis aian pinnicatu pro semper.
Solu unu pessamentu l'aiat fata andare adainnantis, ischire pruite su menzus tempus de sa vita sua it finitu pro rejones chi non bi l'achiat a cumprendere, chircande in cussa pratha de atzapare su sensu de cussa vita, in sa chirca de una zustissia chi aeret a su mancu mediatu su dolore de decheot'annos.
Ma sa zustissia non fachet torrare sor mortos a bita, e su disisperu est de chie non bi l'achet a irmenticare.

Colait lenu dae sa ventana, su sole, achende imazinare sa die chi depiat essere aberu galana foras dae cussos muros.
Juanna aiat dae pacu apertu sos ocros, e un'aghera de istrachitutine l'aiat deretu prenu sa die ch'it incumintzande, achendeli preferrer de ortare pala e sichire cussu sonnu chi a su mancu non l'achiat pessare.
It festa, non depiat mancu andare a su travallu, e su sonu de su mare inchietu acumpannait de piaghere cussu sonnu chi s'it fatu tropu lepiu, in cussa domichedda prena de ammentos.
Est su mamentu, cussu de su sonnu chi non torrat, in uve sos pessamentos prus diventan craros e ti curren adainnantis chentze chi los potas prus firmare.
Juanna ischiat cales ini cussos pessamentos, in sos mamentos chi abaitait sa coperta de linna chi teniat in supra de sa conca.
S'it abista chi cussa it una de sas cosas chi s'acatait prus a fachere, abaitare sa coperta e pessare, oras e oras, chentze tenner sa volontate de si pesare pro gustare. Su pessamentu it semper su matessi, e torrait onzi mamentu a l'ammentare cantu it sola, cantu aiat cherfitu a curtzu su corpus caente de isse, pro lu poter abratzare e pro s'intenner tenta contu, cussiderata.
Ma isse non b'it prus, e sa cara it semper in cussa coperta chi l'abaitait e l'ammentait cantu it trista sa vita sua.
It in cussos ocros chi como mirain sos suos e li vaeddain de unu tempus chi non potiat torrare, uratu pro semper dae sa desaparecion.
Ascanio Rubini

"Inverno 1975, un inverno durissimo per l'Argentina: crisi economica e guerra civile vanno sfibrando il paese. Si invoca il ripristino dell'ordine. E l'ordine, con l'inizio della primavera del 1976, verrà ripristinato lasciando una lunga scia di morti. La totalità degli organi di stampa, e anche la Chiesa Argentina, salutano questo "golpe" militare fatto per "necessità". Il consenso internazionale non verrà a mancare: Stati Uniti, Inghilterra, Germania Federale, Italia e Vaticano, riconoscono il nuovo regime militare. Jorge Videla, comandante in capo dell'Esercito, nuovo Presidente dell'Argentina, un anno prima aveva dichiarato: "Morirà il numero delle persone necessario per conseguire la sicurezza del paese". Qual è il numero necessario di morti per conseguire la sicurezza di un paese? Cento, mille, diecimila, centomila, un milione ... E in che cosa consiste la sicurezza di un paese? E come perseguirla? In un secolo colmo di orrori, come il Novecento, i militari argentini occupano un posto d'onore, non hanno semplicemente offeso e calpestato diritti fondamentali, hanno inventato una nuova forma della sopraffazione: la totale sparizione, la cancellazione dell'identità.
"La giustizia ci ignora. Le autorità rispondono di non saperne niente, che nostro figlio non è mai entrato in un commissariato, né in una caserma, né in un carcere". Così testimonia una delle tante madri che sono sfilate a Plaza de Mayo, davanti alla residenza presidenziale, mostrando il nome e la foto del figlio o dei figli. Quei nomi sconosciuti, quei volti perennemente giovani fissati in fotografie ormai sbiadite, sono stati la sola, ostinata, irriducibile resistenza alla violenza della sparizione."
Italo Moretti - Corrispondente pro sa RAI in Sudamerica in sos annos de sos Golpe

 

Fabio Coronas Thiniscole