A la cala vi
soggu arrivaddu cu' lu bugghju mannu, e dassadda la macchina i
lu piazzali in altu, barriaddu di tuttu lu chi vi vo' pa' pischà,
agghju imbuccaddu la ripida faladda, uscura pa' li macchjoni di
chessa di la chisura. L'umbrori di li macchji mi metti sempri
apprettu, macarri è calchi cosa imbaràddami incrannadda
da candu minoreddu alzagìa a Lu Trogliu a piglià
lu latti chi babbu mugnìa. Brrr, chi bugghju tandu! Parò
candu chissu caminu mi s'abbri innantu a la cala mi sentu più
sirenu. Sottu lu mari mancu si moi, parò n'avvisu lu rispiru
frescu i li tivvi. Certu no è mari adattu a la pesca, no,
ma m'era alzadda gana e candu chistu capitegghja lu fragellu no
mi daggi pasu: lu devu fa! E no solu pa' la pescha, no
A chista cala vengu si vogliu sta in pagi. E' un loggu intimu,
sarraddu da una curona alta di scogli trabbuntaddi di macchji,
chi cu' lu soli tignini l'eva di verdi, eva quasi sempri cheta
palchì la buccaddura strinta impidi a li venti di svarìanni
la sirenidai. Loggu davveru risirvaddu, luntanu da stradoni e
da occhji fichetti, tantu chi si fagi a contu chi in tempi passaddi
fùssia staddu sfruttaddu pa' cuntrabbandu e traffigghi
di dugna sorti, cumpresi ommi e animali, cu' la vigina Còssigga.
Li cuaddogghji certu no vi mancani, palchì darredu a li
scogli vi s'abbrini grotti manni e asciutti undi rimunì
cassisìa cosa.
Sarà pa' l'agitazioni pa' chissa dì di pesca a poi
d'umbè chi aìa drummiddu poggu e mi sintìa
lu freddu i l'ossi. Freddu crisciuddu a poi chi piazzaddu li canni
è cuminciadda l'attesa. Pa' scaldimmi agghju accesu una
sigaretta e mi soggu accucciuladdu pa' ricivì lu tipori
di lu soli nascenti, intantu chi priparavu un altru bracciolu.
A tocca?
La bogi impruisa m'ha fattu attrallarà. Lu mezzu ganciu
ch'eru annaschendi a l'ammu è rimbalzaddu i li scogli canièndigi
in una spaccaddura.
Accidenti a eddu! Agghju ghjastimaddu, no sabendi parò
si a occhji a l'escha pessa o a chissa bogi d'ommu intesa darredu.
Bogi d'ommu?! Booh! di cristianu di certu, vistu chi solu a li
cristiani è cuncessa la paraula, cantu a sciuarà
si d'ommu o di fèmmina, mah
Bogi particulari in tutti
li rasgioni, cumenti particulari era staddu intindilla inghì
a l'impruisu, vistu chi un aìggiu primma no v'era nisciunu
né lu minimu signali d'altri prisenzi. O alumancu, chistu
avà ch'era schjariendi, cu' lu cielu chi da viola era vultaddu
in rosa e dabboi in un celeste viu, palchì primma, candu
era ancora bugghju, i la spiagghja m'era paruddu di vidè,
e d'intindì, umbroni muissi imprissaddi cumenti si svariaddi
da l'arrìu meu. Booh, sarani staddi animali, macarri vacchi
o crabbi, tuttalupiù pulchavvri, aìa intesu chi
calchi volta falavani a bì i lu traìnu chi sfugava
in mari, aìa pinsaddu eu pa' svià altri pinsamenti.
Parò lu fattu m'aìa inchigghiristaddu, e no mi sintìa
sincaru di lu tuttu, disigiendi cantu più lu soli.
E tandu, tocca o no tocca?
Di la bogi mi n'eru quasi smintiggaddu, o macarri aìa fattu
solu finta pa' no ghindammi, ma avà eru custrettu. L'agghju
fattu pianu pianu cu' lu cori a un filu, maraviglièndimi
a no vidè nisciunu. Alumancu a primma acciuffadda, palchì,
figghjulendi bè, i lu scuru undi lu soli no era ancora
arrivaddu, m'è paruddu di sibistà di l'occhji manni
e luminosi.
Ooh, soggu inogga!
Ha fattu la bogi cabbizzendi da darredu unu scogliu dassendi cuaddu
lu restu di lu corpu. Cabbu chi innantu inghì parìa
solu ispostu, e devu dì, pa' lu poggu chi vidìa,
ch'era propriu un beddu cabbu, cu' li peli arricciaddi longhi
e nieddi, l'occhji manni, lu nasu e la bocca chi parìani
pintaddi. No sabìa dizidimmi s'era un cabbu di masciu o
di fèmmina, tant'era beddu e inquietanti, un poggu cumenti
la maschara di lu cumponidori di la Sartiglia, avali masciu avali
fèmmina a sicunda di lu staddu d'animu: l'unica differenza
ch'era un cabbu negru.
Vulìa sabè si tocca calchicosa, no mi pari mari
adattu ogghji, no? Alumancu pa' pischà, vogliu dì!
Aìa faiddaddu torra lu cabbu, cun una bogi cussì
dolci chi parìa musica.
Chi scuberta! lu sabìa eu puru chi no era mari adattu chissu
Uff! ma palchì mi vulìa ghjustificà avà?
Booh, no sabìa né ca' l'era né da undi n'era
isciuddu e l'era dendi tutta chissa impurtanzia!
Beh
certu
emmu
poggu adattu, parò no
si sa mai
Li primmi paràuli mei, a linga tenta e
cunfusu da l'abbaiddadda soia, dolci che lu sonnu a poi gustaddu.
Pa' scudìalla mi soggu attruppugliaddu cu' la lenza di
una canna ritirèndila puru chena nicissidai. E infatti
l'escha no era stadda mancu ziriggadda.
I lu matessi mumentu l'altra canna ha auddu una stirazzadda. Ni
fùssia sigudda una più forti e vulìa dì
chi attaccadda v'era un'oradda. La canna s'è pigghjadda
quasi a tuccà l'eva cu' lu ciminu, l'agghju pigliadda in
manu chi triniggava cantu lu cori meu. Era un pesciu grossu chi
m'avarìstia daddu impodda, e cussì era staddu. A
la fini eru sballaddu pessu, di più l'oradda chi, sbarrasgiadda
i lu scogliu murru, muìa appena la coda argentadda a lu
soli di lu mangianili. I lu tempu chi v'agghju missu a tirannilla
lu tipu darredu a me no ha dittu né fattu nudda, limitèndisi
a sighì l'oberazioni chena nisciuna espressioni in cara,
criscèndimi lu disagiu.
Puru cu' lu mari no adattu a volti calchi cosa si busca, no? Agghju
dittu eu pa' sfrabbinà lu disagiu, e sullivendi lu pesciu
pa' la coda, pesarà tre chili
Emmu, un beddu pesciu, cumente tutti li criadduri di Deu.
Chista volta agghju nutaddu amargura i lu tonu di la bogi.
Bè, certu, Deu ha fattu criadduri pa' magnà e criadduri
pa' essè magnaddi.
No credu chi vostè agghja problemi di magnà, no?
Vi n'è ghjenti cu' la fammi, puru assai viginu a noi
Si vengu a pischà no è pa' magnà, parò
una volta chi pigliu calchi cosa
E no sarìstia dispostu a spartillu cun ca' ha bisognu avveru
chissu pèsciu?
Bè
emmu
si v'è ca' n'ha bisognu
No sabìa palchi ma no m'intindìa sìncaru.
Chissa figura inghì mi spignìa a cumpurtammi no
da me. Eu no eru cussì! In generi no m'interessavu di l'altri,
eru egoista e mai mi sarìstia alzaddu a cabbu di spartì
nudda cun nisciunu, figurassi un pèsciu pischaddu da me,
mancu a li parenti più strinti n'aìa rigaladdu mai,
avà inveci
Avà inveci m'intindìa calamiddaddu da chissu cabbu
d'ommu (o di fèmmina?) chi mi figghjulava dolci da darredu
a lu scogliu, un cabbu pa' annatta puru nieddu, ed eu li nieddi
no l'agghju mai baliaddi, massimu avà chi si n'acchjappa
in dugna biccu a imbruttà lu loggu. Altru che centri d'accuglienza,
fùssia dipesu da me ci l'avaristia lampaddi tutti in mari,
ci l'avarìstia! Dugnunu in casa soia!
Lu bisognu è più viginu di cantu pensi ha suspiraddu
lu beddu cabbu nieddu, passendi a lu tu, ti basta andà
darredu a chissi cantoni, undi lu mari ha scavaddu grotti
Sabìa chi si rifirìa a li fossi manni scavaddi i
la ribba a fiancu a la spiagghja undi primma m'era paruddu vidè
umbroni. Vi soggu andaddu lemme lemme siguddu da l'occhji di lu
cabbu. Bòidda la primma grotta e la sigunda no mi parìa
di sibistà nudda mancu i la terza finza a candu agghju
intesu unu sfraizzu, e fendi dui passi addananzi e abbaiddendi
megliu l'agghju visti. I lu cuggiolu più bugghjosu, affiagnaddi
unu a l'altru che gaddini in un puddagghju, un muntoni d'occhji
mi figghjulavani spantaddi più di li mei. Occhji d'ommi,
fémmini e piccinni, occhji manni, assuccunaddi, stracchi
innantu a corpi sfatti chi parìani avè pessu cassisìa
dignidai umana. Occhji in cari nieddi visti tanti volti in televisioni,
disanimaddi e spantaddi, cumente appena sciddaddi da ca' lu sa
ca' sonniu o cali illusioni. Mai avarìstia pinsaddu di
videmmilli una dì addananzi, parò la cosa no m'ha
fattu affrizioni, anzi, a culindarredu soggu isciuddu da la grotta,
prontu a currì ad avvisà li carabinieri.
Embè, e lu pesciu no vi lu dai?
La bogi di lu cabbu negru m'ha fattu assultà. Ma und'era
avà?
Soggu inogga, no mi vedi?
La bogi vinìa da bassu, da l'eva. E inghì era, a
mogliu chi mi figghjulava cun chissa faccia masciu-fèmmina
dolci e tristi impari. Si vidìa solu lu cabbu chi galleggiava
chena da' l'imprissioni di fa sforzu pa' mantinissi a gadda. Ma
cumenti dialu fagi ad essè inghì si pogg'anzi era
innantu a lu scogliu e no agghju intesu nisciun fragassu d'eva?
E puru avà si sposta chena alzà mancu un'incrispidura,
booh, mi pari vultà lu cialbeddu, mi pari!
Lu pesciu?! Emmu
Ma ca' so? Agghju dumandaddu, ma pinsendi
d'andà ad avvisà la ghjustizia.
Chi impurtanzia ha ca' so? E' lu prossimu toiu chi ha bisognu.
E tandu mi so' turraddi a cabbu paràuli pessi minnoreddu,
ama lu prossimu toiu, da' a magnà a ca' ha fammi, da' a
bì
Ma puru m'alzagìa preputenti lu sensu di
lu doveri civicu.
Si pa' fa lu chi ti diggi lu cori hai bisognu di sabè ca'
so chisti ti lu diggu: è ghjenti chi stagìa in un
loggu beddissimu barriu di verdi, culori e profummi, chi mai avarìstia
abbandunaddu no fùssia pa' lu mancantesimu umanu. So' arrivaddi
cu' una barca caddrogghja arrimani a notti e so asittendi a candu
fagi bugghju un'altra barca pa' purtacilli in Cossigga e da inghì
undi volarà Deu. Eu l'agghju solu vigghjaddi i lu caminu.
Aìa dittu lu cabbu suspesu in mezzu a l'eva cu' la so'
bogi dolci e dilicadda.
A lu vè! fagìa bè a no fidammi d'eddu, devi
essè un marcanti d'ommi, ma eu li dinunziegghju tutti,
eru pinsendi candu m'agghju intesu piglià la manu. Agghju
abbasciaddu l'occhji intuppendi chissi sprupositaddi di una piccinnedda
lagna lagna e scura scura. Era isciudda da la grotta e m'aìa
pigliaddu la manu. Darredu a edda tutti l'altri: misari, brutti
e tristi chi mi figghjulavani quasi fùssiani figghjulendi
un soli. La cosa m'ha tuccaddu, ma di più aìani
pududdu l'occhji di chissa piccinnedda chi mi strignìa
la manu.
No sa faiddà la linga toia ma t'è digendi chi hani
fammi, aiò dalli a bì e magnà! Aìa
dittu lu cabbu in mezzu a l'eva, e parìa spaglì
sprandori.
E cumenti fòcciu a dalli a magnà? Eu agghju solu
una mela di pani, un'ampullita d'eva e una di vinu e
e lu
pesciu chi agghju piscaddu, dumani li tecchju! Agghju fattu scunsuladdu.
E tu proa cun chissu, macarri avarà a bastà
ha dittu lu cabbu da mogliu.
Mi soggu allistruddu a fa lu foggu e a cugì lu pesciu siguru
chi sarìstia sirvuddu solu a fa murì in gana chissa
quarantina di disgraziaddi. Cottu ch'era l'agghju tagliaddu in
tanti pezzareddi fendi lu matessi cu' lu pani, spirendi di fanni
avè alumancu una micca pa' tutti. Pigliaddi da la macchina
un paccu di tazzi di plastigga vi l'agghju daddi a spartissilli
impari a lu pani e l'eva, e timmendi l'abburottu chi ni sarìstia
siguddu mi soggu alluntanaddu addarredu a li scogli viginu a l'eva
undi lu cabbu parìa chi m'era asittendi.
Hai vistu ch'è bastaddu! Candu li cosi si fàgini
cu' lu cori bastani sempri. No t'affannà in spiegazioni,
tuttu chissu chi hai vistu ogghj, me cumpresu, era ghjà
drentu di te. Avà soggu chi so' in mani boni, avà
mi ni possu andà. Palchì no andi ad assigurati?
Soggu curriddu a vidè imbarendi spantaddu: li pezzareddi
di pani e pesciu érani pezzi manni e da l'ampulliti vinu
e eva pianavani li tazzi in continuazioni. Pani, pesciu e vinu
Mi soggu ghindaddu unde lu cabbu e l'agghju vistu iscì
da l'eva drentu un fusu di lugi cun spalti darredu dui ali manni
e nieddi, m'ha risu e c'è buladdu veldi lu soli dassèndisi
darredu una neula di sprinduli duraddi.
Dìn, din, din
Toh, sunavani puru li campani!. Ma
chi campani? Chissa era la campanedda di la canna, mi soggu sciddaddu
tuttu aggranchjaddu in tempu a videnni la punta scunsaltadda.
Mi li soggu frumbuladdu.
L'oradda, l'agnulu, la campana
Ma di ca' campana sei faiddendi? No vedi ch'è la sveglia!
Ma und'eri tutta chista notti?
Me' muglieri mi figghjulava divirtudda. Era staddu tuttu un sonniu.
Anzi dui sonnii, palchì agghju sunniaddu d'avè sunniaddu
un agnulu! Propriu eu chi mancu vi credu a l'agnuli, a un agnulu
negru, dabboi
Piccaddu mi sia sciddaddu tandu, parò,
mi sarìstia piagiuddu sabè si la barca a piglià
chissi poari disgraziaddi era ghjunta o no, eru pinsendi, biendi
lu caffellatti e ascultendi distrattu la televisioni. Alzendi
l'occhji mi soggu siccaddu, da lu quadru m'era figghjulendi la
piccinnedda di lu sonniu, l'aìani audda impari ad un'altra
quarantina di disispiraddi, drentu la grotta di una spiagghja
und'erani sbarcaddi chissa notti
Gjuseppu Tirotto Casteddu
Sardu