Pischendi, un mangianili…


A la cala vi soggu arrivaddu cu' lu bugghju mannu, e dassadda la macchina i lu piazzali in altu, barriaddu di tuttu lu chi vi vo' pa' pischà, agghju imbuccaddu la ripida faladda, uscura pa' li macchjoni di chessa di la chisura. L'umbrori di li macchji mi metti sempri apprettu, macarri è calchi cosa imbaràddami incrannadda da candu minoreddu alzagìa a Lu Trogliu a piglià lu latti chi babbu mugnìa. Brrr, chi bugghju tandu! Parò candu chissu caminu mi s'abbri innantu a la cala mi sentu più sirenu. Sottu lu mari mancu si moi, parò n'avvisu lu rispiru frescu i li tivvi. Certu no è mari adattu a la pesca, no, ma m'era alzadda gana e candu chistu capitegghja lu fragellu no mi daggi pasu: lu devu fa! E no solu pa' la pescha, no…
A chista cala vengu si vogliu sta in pagi. E' un loggu intimu, sarraddu da una curona alta di scogli trabbuntaddi di macchji, chi cu' lu soli tignini l'eva di verdi, eva quasi sempri cheta palchì la buccaddura strinta impidi a li venti di svarìanni la sirenidai. Loggu davveru risirvaddu, luntanu da stradoni e da occhji fichetti, tantu chi si fagi a contu chi in tempi passaddi fùssia staddu sfruttaddu pa' cuntrabbandu e traffigghi di dugna sorti, cumpresi ommi e animali, cu' la vigina Còssigga. Li cuaddogghji certu no vi mancani, palchì darredu a li scogli vi s'abbrini grotti manni e asciutti undi rimunì cassisìa cosa.
Sarà pa' l'agitazioni pa' chissa dì di pesca a poi d'umbè chi aìa drummiddu poggu e mi sintìa lu freddu i l'ossi. Freddu crisciuddu a poi chi piazzaddu li canni è cuminciadda l'attesa. Pa' scaldimmi agghju accesu una sigaretta e mi soggu accucciuladdu pa' ricivì lu tipori di lu soli nascenti, intantu chi priparavu un altru bracciolu.
A tocca?
La bogi impruisa m'ha fattu attrallarà. Lu mezzu ganciu ch'eru annaschendi a l'ammu è rimbalzaddu i li scogli canièndigi in una spaccaddura.
Accidenti a eddu! Agghju ghjastimaddu, no sabendi parò si a occhji a l'escha pessa o a chissa bogi d'ommu intesa darredu. Bogi d'ommu?! Booh! di cristianu di certu, vistu chi solu a li cristiani è cuncessa la paraula, cantu a sciuarà si d'ommu o di fèmmina, mah… Bogi particulari in tutti li rasgioni, cumenti particulari era staddu intindilla inghì a l'impruisu, vistu chi un aìggiu primma no v'era nisciunu né lu minimu signali d'altri prisenzi. O alumancu, chistu avà ch'era schjariendi, cu' lu cielu chi da viola era vultaddu in rosa e dabboi in un celeste viu, palchì primma, candu era ancora bugghju, i la spiagghja m'era paruddu di vidè, e d'intindì, umbroni muissi imprissaddi cumenti si svariaddi da l'arrìu meu. Booh, sarani staddi animali, macarri vacchi o crabbi, tuttalupiù pulchavvri, aìa intesu chi calchi volta falavani a bì i lu traìnu chi sfugava in mari, aìa pinsaddu eu pa' svià altri pinsamenti. Parò lu fattu m'aìa inchigghiristaddu, e no mi sintìa sincaru di lu tuttu, disigiendi cantu più lu soli.
E tandu, tocca o no tocca?
Di la bogi mi n'eru quasi smintiggaddu, o macarri aìa fattu solu finta pa' no ghindammi, ma avà eru custrettu. L'agghju fattu pianu pianu cu' lu cori a un filu, maraviglièndimi a no vidè nisciunu. Alumancu a primma acciuffadda, palchì, figghjulendi bè, i lu scuru undi lu soli no era ancora arrivaddu, m'è paruddu di sibistà di l'occhji manni e luminosi.
Ooh, soggu inogga!
Ha fattu la bogi cabbizzendi da darredu unu scogliu dassendi cuaddu lu restu di lu corpu. Cabbu chi innantu inghì parìa solu ispostu, e devu dì, pa' lu poggu chi vidìa, ch'era propriu un beddu cabbu, cu' li peli arricciaddi longhi e nieddi, l'occhji manni, lu nasu e la bocca chi parìani pintaddi. No sabìa dizidimmi s'era un cabbu di masciu o di fèmmina, tant'era beddu e inquietanti, un poggu cumenti la maschara di lu cumponidori di la Sartiglia, avali masciu avali fèmmina a sicunda di lu staddu d'animu: l'unica differenza ch'era un cabbu negru.
Vulìa sabè si tocca calchicosa, no mi pari mari adattu ogghji, no? Alumancu pa' pischà, vogliu dì!
Aìa faiddaddu torra lu cabbu, cun una bogi cussì dolci chi parìa musica.
Chi scuberta! lu sabìa eu puru chi no era mari adattu chissu… Uff! ma palchì mi vulìa ghjustificà avà? Booh, no sabìa né ca' l'era né da undi n'era isciuddu e l'era dendi tutta chissa impurtanzia!
Beh… certu… emmu… poggu adattu, parò no si sa mai… Li primmi paràuli mei, a linga tenta e cunfusu da l'abbaiddadda soia, dolci che lu sonnu a poi gustaddu. Pa' scudìalla mi soggu attruppugliaddu cu' la lenza di una canna ritirèndila puru chena nicissidai. E infatti l'escha no era stadda mancu ziriggadda.
I lu matessi mumentu l'altra canna ha auddu una stirazzadda. Ni fùssia sigudda una più forti e vulìa dì chi attaccadda v'era un'oradda. La canna s'è pigghjadda quasi a tuccà l'eva cu' lu ciminu, l'agghju pigliadda in manu chi triniggava cantu lu cori meu. Era un pesciu grossu chi m'avarìstia daddu impodda, e cussì era staddu. A la fini eru sballaddu pessu, di più l'oradda chi, sbarrasgiadda i lu scogliu murru, muìa appena la coda argentadda a lu soli di lu mangianili. I lu tempu chi v'agghju missu a tirannilla lu tipu darredu a me no ha dittu né fattu nudda, limitèndisi a sighì l'oberazioni chena nisciuna espressioni in cara, criscèndimi lu disagiu.
Puru cu' lu mari no adattu a volti calchi cosa si busca, no? Agghju dittu eu pa' sfrabbinà lu disagiu, e sullivendi lu pesciu pa' la coda, pesarà tre chili…
Emmu, un beddu pesciu, cumente tutti li criadduri di Deu.
Chista volta agghju nutaddu amargura i lu tonu di la bogi.
Bè, certu, Deu ha fattu criadduri pa' magnà e criadduri pa' essè magnaddi.
No credu chi vostè agghja problemi di magnà, no? Vi n'è ghjenti cu' la fammi, puru assai viginu a noi…
Si vengu a pischà no è pa' magnà, parò una volta chi pigliu calchi cosa…
E no sarìstia dispostu a spartillu cun ca' ha bisognu avveru chissu pèsciu?
Bè… emmu… si v'è ca' n'ha bisognu…
No sabìa palchi ma no m'intindìa sìncaru. Chissa figura inghì mi spignìa a cumpurtammi no da me. Eu no eru cussì! In generi no m'interessavu di l'altri, eru egoista e mai mi sarìstia alzaddu a cabbu di spartì nudda cun nisciunu, figurassi un pèsciu pischaddu da me, mancu a li parenti più strinti n'aìa rigaladdu mai, avà inveci…
Avà inveci m'intindìa calamiddaddu da chissu cabbu d'ommu (o di fèmmina?) chi mi figghjulava dolci da darredu a lu scogliu, un cabbu pa' annatta puru nieddu, ed eu li nieddi no l'agghju mai baliaddi, massimu avà chi si n'acchjappa in dugna biccu a imbruttà lu loggu. Altru che centri d'accuglienza, fùssia dipesu da me ci l'avaristia lampaddi tutti in mari, ci l'avarìstia! Dugnunu in casa soia!
Lu bisognu è più viginu di cantu pensi ha suspiraddu lu beddu cabbu nieddu, passendi a lu tu, ti basta andà darredu a chissi cantoni, undi lu mari ha scavaddu grotti…
Sabìa chi si rifirìa a li fossi manni scavaddi i la ribba a fiancu a la spiagghja undi primma m'era paruddu vidè umbroni. Vi soggu andaddu lemme lemme siguddu da l'occhji di lu cabbu. Bòidda la primma grotta e la sigunda no mi parìa di sibistà nudda mancu i la terza finza a candu agghju intesu unu sfraizzu, e fendi dui passi addananzi e abbaiddendi megliu l'agghju visti. I lu cuggiolu più bugghjosu, affiagnaddi unu a l'altru che gaddini in un puddagghju, un muntoni d'occhji mi figghjulavani spantaddi più di li mei. Occhji d'ommi, fémmini e piccinni, occhji manni, assuccunaddi, stracchi innantu a corpi sfatti chi parìani avè pessu cassisìa dignidai umana. Occhji in cari nieddi visti tanti volti in televisioni, disanimaddi e spantaddi, cumente appena sciddaddi da ca' lu sa ca' sonniu o cali illusioni. Mai avarìstia pinsaddu di videmmilli una dì addananzi, parò la cosa no m'ha fattu affrizioni, anzi, a culindarredu soggu isciuddu da la grotta, prontu a currì ad avvisà li carabinieri.
Embè, e lu pesciu no vi lu dai?
La bogi di lu cabbu negru m'ha fattu assultà. Ma und'era avà?
Soggu inogga, no mi vedi?
La bogi vinìa da bassu, da l'eva. E inghì era, a mogliu chi mi figghjulava cun chissa faccia masciu-fèmmina dolci e tristi impari. Si vidìa solu lu cabbu chi galleggiava chena da' l'imprissioni di fa sforzu pa' mantinissi a gadda. Ma cumenti dialu fagi ad essè inghì si pogg'anzi era innantu a lu scogliu e no agghju intesu nisciun fragassu d'eva? E puru avà si sposta chena alzà mancu un'incrispidura, booh, mi pari vultà lu cialbeddu, mi pari!
Lu pesciu?! Emmu… Ma ca' so? Agghju dumandaddu, ma pinsendi d'andà ad avvisà la ghjustizia.
Chi impurtanzia ha ca' so? E' lu prossimu toiu chi ha bisognu.
E tandu mi so' turraddi a cabbu paràuli pessi minnoreddu, ama lu prossimu toiu, da' a magnà a ca' ha fammi, da' a bì… Ma puru m'alzagìa preputenti lu sensu di lu doveri civicu.
Si pa' fa lu chi ti diggi lu cori hai bisognu di sabè ca' so chisti ti lu diggu: è ghjenti chi stagìa in un loggu beddissimu barriu di verdi, culori e profummi, chi mai avarìstia abbandunaddu no fùssia pa' lu mancantesimu umanu. So' arrivaddi cu' una barca caddrogghja arrimani a notti e so asittendi a candu fagi bugghju un'altra barca pa' purtacilli in Cossigga e da inghì undi volarà Deu. Eu l'agghju solu vigghjaddi i lu caminu.
Aìa dittu lu cabbu suspesu in mezzu a l'eva cu' la so' bogi dolci e dilicadda.
A lu vè! fagìa bè a no fidammi d'eddu, devi essè un marcanti d'ommi, ma eu li dinunziegghju tutti, eru pinsendi candu m'agghju intesu piglià la manu. Agghju abbasciaddu l'occhji intuppendi chissi sprupositaddi di una piccinnedda lagna lagna e scura scura. Era isciudda da la grotta e m'aìa pigliaddu la manu. Darredu a edda tutti l'altri: misari, brutti e tristi chi mi figghjulavani quasi fùssiani figghjulendi un soli. La cosa m'ha tuccaddu, ma di più aìani pududdu l'occhji di chissa piccinnedda chi mi strignìa la manu.
No sa faiddà la linga toia ma t'è digendi chi hani fammi, aiò dalli a bì e magnà! Aìa dittu lu cabbu in mezzu a l'eva, e parìa spaglì sprandori.
E cumenti fòcciu a dalli a magnà? Eu agghju solu una mela di pani, un'ampullita d'eva e una di vinu e… e lu pesciu chi agghju piscaddu, dumani li tecchju! Agghju fattu scunsuladdu.
E tu proa cun chissu, macarri avarà a bastà… ha dittu lu cabbu da mogliu.
Mi soggu allistruddu a fa lu foggu e a cugì lu pesciu siguru chi sarìstia sirvuddu solu a fa murì in gana chissa quarantina di disgraziaddi. Cottu ch'era l'agghju tagliaddu in tanti pezzareddi fendi lu matessi cu' lu pani, spirendi di fanni avè alumancu una micca pa' tutti. Pigliaddi da la macchina un paccu di tazzi di plastigga vi l'agghju daddi a spartissilli impari a lu pani e l'eva, e timmendi l'abburottu chi ni sarìstia siguddu mi soggu alluntanaddu addarredu a li scogli viginu a l'eva undi lu cabbu parìa chi m'era asittendi.
Hai vistu ch'è bastaddu! Candu li cosi si fàgini cu' lu cori bastani sempri. No t'affannà in spiegazioni, tuttu chissu chi hai vistu ogghj, me cumpresu, era ghjà drentu di te. Avà soggu chi so' in mani boni, avà mi ni possu andà. Palchì no andi ad assigurati?
Soggu curriddu a vidè imbarendi spantaddu: li pezzareddi di pani e pesciu érani pezzi manni e da l'ampulliti vinu e eva pianavani li tazzi in continuazioni. Pani, pesciu e vinu… Mi soggu ghindaddu unde lu cabbu e l'agghju vistu iscì da l'eva drentu un fusu di lugi cun spalti darredu dui ali manni e nieddi, m'ha risu e c'è buladdu veldi lu soli dassèndisi darredu una neula di sprinduli duraddi.
Dìn, din, din… Toh, sunavani puru li campani!. Ma chi campani? Chissa era la campanedda di la canna, mi soggu sciddaddu tuttu aggranchjaddu in tempu a videnni la punta scunsaltadda. Mi li soggu frumbuladdu.
L'oradda, l'agnulu, la campana…
Ma di ca' campana sei faiddendi? No vedi ch'è la sveglia! Ma und'eri tutta chista notti?
Me' muglieri mi figghjulava divirtudda. Era staddu tuttu un sonniu. Anzi dui sonnii, palchì agghju sunniaddu d'avè sunniaddu un agnulu! Propriu eu chi mancu vi credu a l'agnuli, a un agnulu negru, dabboi… Piccaddu mi sia sciddaddu tandu, parò, mi sarìstia piagiuddu sabè si la barca a piglià chissi poari disgraziaddi era ghjunta o no, eru pinsendi, biendi lu caffellatti e ascultendi distrattu la televisioni. Alzendi l'occhji mi soggu siccaddu, da lu quadru m'era figghjulendi la piccinnedda di lu sonniu, l'aìani audda impari ad un'altra quarantina di disispiraddi, drentu la grotta di una spiagghja und'erani sbarcaddi chissa notti…

Gjuseppu Tirotto Casteddu Sardu