Sito degli artigiani edili della pietra - Alà dei Sardi - tel. 0789 1964113 - fax 178 6092742 - mail: balares@tiscali.it

 

Home Page

Le aziende

Alà dei Sardi

Contenuti

Contatti

 

<precedente    successivo >

 

S'acolomia alaesa deris, oje e crasa

In sos primos meses de su 2004, su Banco di Sardegna ad aprontadu un’istudiu subra s’andhamenta de s’acolomia salda, ajuadu in custa fattura dae una crica de istudiantes sabios e meda connotos: Renzo Usai, Andrea Pellucelli, Giuseppe Mura, Paola Castaglioli, Anna Addis e Giulio Fettarappa. Pro donzi provincia salda –  betza e noa – s’est istudiada sa creskida de s’acolomia fent’a como (simmai b’est ‘istada!) e sas isperas pro un’incrasa.

Cos’iskìda, in custu tribagliu cumparid puru sa ‘iddha nostra e custu nos dad paritzos temas de arrejonu, calcunu de cussideru mannu. Poded essere de ajudu kilcare de bogare a pizu sas paltes ki faeddhan de Alà pro proare a las cumprobare kin sa realidade. Sa prima palte de s’istudiu kilcad de ponnere in giaru tzeltos datos azigu atesu dae s’acolomia classica, ma ki poden essere signales de ajudu pro sos ki faghen custos istudios. E luego ‘ndh’essid una cosa ispantosa pro nois alaesos: Alà est, a pustis’e Bortigiadas, sa ‘iddha in’ue b’ad apidu sa pius alta amminimada de zente residente. Dae su 1981 a su 1991 amos peldidu su 8% de  abitadores, massimamente pro mor’e su disterru, in palte minore pro sas moltes. Azigu menzus est ’andhada in sos 10 annos daboi, ca sa peldida est ‘istada in sa media de sa Gaddura. Sighendhe in custa kilca, acatamos ateros datos ki no sono tzeltu bantos pro ‘iddha: a fora’e Padru, no b’ad atera ‘iddha de sa provincia noa ki aped balanzu pro  pessone singula (imponibile IRPEF), pius minore’e su alaesu; su valore de sas domos e de ateros fraigos in cabu a donzi pessone est su pius basciu tra tottus. Ma daboi ateros datos ki bandhan’azigu contr’a sos ki amos ‘idu como como: unu nummeru de domos kena abitadas de sos pius altos tra tottus, e una creskida de sos fraigos in sos ultimos 10 annos agiummai paris a cussa de sas cussolzas turisticas de sa costa! Itte kered narrere tottu custu? Mi kelzo atrivire a dare su parrere meu subr’a custos datos. Pesso diffatis ki su naturale de s’alaesu, ki no resessid a s’idere arressu unu mai, l’aped ’atidu, in tempos de tribagliu minguente, a kilcaresi su’e vivere siad dae sos tribaglios a zorronadas, ki guasi sempere no cumparin in sos istudios de s’istatistica, siad dae su tribagliu in campagna, massimu su pastorìu, e custa puru est una calidade’e tribagliu ki ‘enid cussideradu in manera imbagliada (in su limbazu de s’acolomia si diad narrere “a forfait”)! Duncas, su ‘alanzu pro sos ki sono arreados in biddha già b’est sempere istadu -  mancari sos datos nien a su revessu - assunessi pro campare ‘ene e pro  pesaresi una domo in’ue ‘istare, atera cosa ki in su naturale alaesu est guasi un’orriolu! E dai si poded cumprendhere, sempere a bisu meu, sa creskida de sos fraigos, massimu in su mamentu ki ad apidu fine su disterru de sos annos '80. E dae su disterru ndh’enid sa creskida de sas domos kena abitadas, dadu ki una ‘olta ki si tuccaiad a fora, tzeltu no k‘enian imboladas!! Como  calki datu pius cunfromme a s’acolomia classica. Inoghe puru, b’ad de b’istare assustos:  dae su 1991 a su 2001, si no cussideramos La Maddalena, no b’ad ‘iddha ki apad ’idu una creskida de sas asiendhas ke a Alà, in totta sa provincia noa (+ 17%). Si fid cosa disconnota su paragone kin sas ateras ’iddhas, fid tzeltu ladinu ki in biddha sas pessones ki si sono postas a cont’issoro sono creskende sempere de piusu.

E pesso ki dae su 2001 a oje custa creskida siad ‘istada pius manna ancora. Sighendhe in s’arrejonu, si poded narrere, sempere gratzias a custu istudiu de su Banco di Sardegna, ki sa creskida de sas “Paltidas’e IVA” in Alà siad ligada a s’immanniada fatta dae s’industria e dae s’alte mastrìna. Sos degh’annos 1991-2001 sono sos annos de cavas de contone, ancora kena s’istrobbu de sa gherra’e sos prejos kin sa Cina, e sono tempos de fraigamuros cotimistas in sa Costa Smeralda. A su revessu, s’est imminorigadu su nummeru de sas asiendhas de su cummerciu (cantas butegas e-i cantos tzilleri an serradu in cussos annos!) e de s’agricola. E difattis Alà ad peldidu su 68% de terrinu piantadu o impitadu pro pastorìu (neune ke a biddha). Sas isperas pro un’incrasa de cust’istudiu no montovan ne Alà, ne perun’atera ‘iddhigheddha, si faeddhad 'etzi de Terranoa e de sa provincia noa intrea, ki ad’a aere una creskida pius manna de sa media de sa Saldigna, gratzias a su turismo, e a su ki bi girad in tundhu, sos fraigos, sas altes mastrinas saldas, e dai sighendhe. A su revessu, s’oltiju e-i su contone an’a aere ‘onzi pagu tempus calki istrobbu, devidu in palte manna a sas gherras’e sos prejos ki oramai si giogan in su melcadu mondiale. Pro Alà, unu parrere ‘onu poded essere intregadu a nois alaesos, imbelghidos tott’ora in sa nostra realidade: sos mastros de sa pedra’e monte oramai no acatan rivalìa in sas ateras biddhas, benin cussiderados su menzus ki b’apad in giru, e si preferid unu giovanu alaesu kin paga alte, piusaprestu ki kilcare unu mastru’e ater’ue. In pius, sa materia prima de menzus calidade est in biddha, duncas custu melcadu pared ki ateru no apad ki de immanniare ancora. Ma pro perlongare a cantu si poded custa ‘ona ‘andhamenta, toccad ki si muded azigu sa manera’e pessare. Calki paragone: bisonzad mezorare sa calidade pro aere pius melcadu, no  abbasciare su preju; toccad ki sos mastros de muru si assotzien tra issos, no si andhed ‘onzunu a contu sou, ca in tempos de bascia foltuna, s’aunidade ajuad maigantu. S’oltiju est paghendhe sa creskida de su Portogallo e de s’Ispagnia, ma su perigulu est intr’e manu pro ‘iddha, ‘idu ki sa calidade de s’oltija nostra est de sas pius mannas. Ma no bisonzad de drommire: cumbenid menzus a bendhere pius paga materia prima, e kilcare duncas de la tribagliare in su logu. Pro sas cavas pared ki toccad de aisetare tempos menzus, e dai pared puru pro su cummerciu, ki pagad una gherra già peldida dae s’incomintzu kin sas butegas pius mannas de citade. A sa congruida ‘e cust’arrejonada unu cossizu fora’e’ia: nos devimos ponnere in conca ki bi kered calki alaesu in sa Regione, in sa Provincia, in tottu sos logos de sa politica. Comente Buddusò, Monti, Padru nos insinzan, una ’ona acolomia benid puru (a boltas massimamente) dae su bonu faghere de una mente acuta ki - acatendesi in sos logos in’ue si decidid - pottad busare sas calidades suas a favore de su eretu dae in’ue ndh‘enid e de sa zente sua.

 Copyright(c) 2006 - Siendhas.srd di Mette Roberto - www.siendhas.com