Capitulu terzu

Sa teoria de sos imparis

bae a de nantis                       indighe

 3.1

Clear[A,B]

Naran sos contos antigos chi, cantu in tempos de oe e prus puru, a s'antiga sa zente esseret cun su tentu leau po sos zogos de azardu. A su tempus de Galileo zertunos zogadores dd'haian preguntadu e poite tirande tres dados totu imparis sa summa de sos puntos est prus frecuente de essire deghe e no noe. No ischimus ite hat haer rispostu su scienziau a custu problema, est prezisu chi issu no hat haer lassadu a perder comente inutile custa pregunta, ddu hat haer istudiau susu e riflettiu cantu bastante, e a sa fine   una risposta hat haer torrau: solu chi nois no dda connoschimus. Ateras cronacas riferin chi una carrotza po tres dies haiat viaggiau peri sos sartos de Franza cun batoro distintos sennores acomodaos. Unu si narait Antoine Gombaud, su Cavalleri de Merč, nobilomine in sa corte de su re de Franza Luisu degumucuartu. Aterunu viaggiadore fuit Artus Gouffier, duca de Roannez tifosu de cosas matematicas e scientificas, su cales po no s'infadare in custa longa iscarrotzada si fuit fattu acumpanzare de ateros duos sennores. Unu de custos fuit Damien Vitton e s'ateru paret esseret Blaise Pascal fizu de Etienne Pascal amigu de Artus Gouffier, ma no mancat e chie sustenit cumbintu chi si trateret nondemancus chi de Renč Descartes in persona. Custu po narrer cantu sa cambarada de amigos in viaggiu esseret cualificada e cumposta de zente de importu. Chie rendicontat de sa renessida de su viaggiu est su Cavalleri de Merč, chi in modu puntilliosu contat de ite custos nobiles sennores po totu su tempus haian arresonau. Sa cuntierra chi haian tentu riguardąiat una chistione de jogu de azardu, anzis medas chistiones, ma duas in particulare, argumentos chi riguardąna su Cavalleri de Merč po sa inza chi haiat perdiu a su jogu sa notte inantis. S'hat a narrer oe, chi semus prus sensibiles a ateras chistiones de su mundu, ma propriu solu custos fattos han pesau s'interessu mannu issoro? Paret chi emo. Su primu: si tiramus duos dados, de cantos tiros tenimus bisonzu po isperare cun arresone de faer sonnčs, est a narrer cantos tiros nezessitąn po tenner a su mancus sa probabilidade de su chimbanta po chentu chi nessi una orta essan duos ses? Est s'attu de naschidorzu de su carculu de sas probabilidades. Custos batoro sennores fun istaos sos mastros de partu de su carculu. S'ateru problema ddu podimus esponner in custa manera: duos zogadores de unu jogu de sorte, cuncordan in tra issos chi su primu chi inchet unu numeru de partidas istabiliu inchet sa posta a pesare sa cale han cuntribuiu in manera uguale. Ma si arribaos a unu zertu puntu de sa partida dezidin de si firmare, comente depet esser dividia sa bussa? Si su numeru de sos puntos fattos fun paris po s'unu e po s'ateru jogadore si dda dividin in partes uguales, ma si unu hat a i cussu momentu fattu prus puntos de s'ateru? Custas fuan sa chistiones de importu de sas cales han disputau cun impinnu mannu sos batoro sennores nostros in d'una annada ona de fruttas e de anigas peri sos sartos de Franza a sa metade de su milli e ses chentos. No essendesi postos de acordu su Cavalleri de Merč, leados pinna paperis e tinteris, cun gana bona haiat iscrittu a sos menzus matematicos de su rennu po nde tenner unu irboligonzu. Blaise Pascal, Pierre Fermat e poscas tantos ateros han isortu custas e ateras chistiones in d'unu settore de sa matematica chi s'est rivelau definitivu po afrontare e acrarare ateras chistiones in totu sas scienzias.