Capitulu undighesimu


11.1

 

bae a de nantis                       indighe


Su carculu de sas probabilidades hat pesau a medas istudiosos problemas serios e ateros de irvagu. Cando s'est tratau de analizare su cambiu de s'analisi discreta a sa analisi de su cuntinuu, sas chistiones fun diventadas curiosas e s'hat depiu faer de contos cun situaziones paradossales. Est finzas troppu connota sa problematica de s'agu de Buffon po no dda deper semper mentovare, e tando nois cherimus incuminzare presentande aterunu problema chi si narat de sa corda ( de unu cricu) in sensu zeometricu, de Joseph Bertrand. Hat a esser ocasione de impreare unu pagu de grafica e de iscrier programas e funziones in sensu informaticu. Su problema est custu: si sinnet a inzertu una corda a intro de unu cricu. Cale est sa probabilidade chi sa longhesa sua siat prus manna de cudda de su ladu de su triangulu ecuilateru inscritu in su matessi cricu?
Po isorber sa chistione tenimus bisonzu prima de totu de presentare graficos chi andamus a parare. Ispiegamus de ite si tartat. l1,l2,l3 fun sos lados de su triangulu ecuilateru inscritu in su cricu cr; t1 est una rectilinea tangente in sensu orizontale a su cricu in su puntu de coordinadas trigonometricas (-1,3/2 Pi), k1,k2,k3 fun tres cordas, una prus manna una uguale e una prus pitica de unu de sos tres lados de su triangulu inscritu, w1,w2,w3 funi ateras tres cordas cun sas matessi calidades mentovadas. Sa parte grafica si preguntat cun Show.



l1=Graphics[{RGBColor[1,0,0],Thickness[0.0055],
Line[{{Cos[5 Pi/6],Sin[5 Pi/6]},
{Cos[Pi/6],Sin[Pi/6]}}]}];
l2=Graphics[{RGBColor[1,0,0],Thickness[0.0055],
Line[{{Cos[5 Pi/6],Sin[5 Pi/6]},
{Cos[3 Pi/2],Sin[3 Pi/2]}}]}];
l3=Graphics[{RGBColor[1,0,0],Thickness[0.0055],
Line[{{Cos[3 Pi/2],Sin[3 Pi/2]},
{Cos[Pi/6],Sin[Pi/6]}}]}];
t1=Graphics[{RGBColor[1,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{-1,-1},{1,-1}}]}];
k1=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{0,-1},{Cos[2 Pi],Sin[2 Pi]}}]}];
k2=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{0,-1},{Cos[Pi/3],Sin[Pi/3]}}]}];
w1=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{Cos[Pi/10],Sin[Pi/10]},
{Cos[9 Pi/10],Sin[9 Pi/10]}}]}];
w2=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{Cos[Pi/6],Sin[Pi/6]},

{Cos[5 Pi/6],Sin[5 Pi/6]}}]}];
w3=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{Cos[Pi/4],Sin[Pi/4]},
{Cos[3 Pi/4],Sin[3 Pi/4]}}]}];
cr=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.0055],
Circle[{0,0},1]},AspectRatio->1,Axes->False];

Show[l1,l2,l3,t1,cr,k1,k2,AspectRatio->1];

wpeA.gif (4843 byte)


Su triangulu ecuilateru est in rujiu, Su cricu est asulu, sa tangente est in colore de millanu. Ddu hat duas cordas una prus manna de su ladu de su triangulu inscritu in su cricu e una prus pitica. Cust'urtima istat zeometricamente in s'angulu de sessanta grados pesau de sa tangente cun d unu ladu de su triangulu; sa corda prus longa de su ladu de triangulu istat in s'angulu de sessanta grados pesau de sos lados de su triangulu. Su terzu angulu de sessanta grados delimitau de su ladu de su triangulu cun s'ateru versu de sa rectilinea tangente cuntenet torra cordas minores de su ladu su triangulu.

mt[x_]:=
{Line[{{Cos[3 Pi/2],Sin[3 Pi/2]},
{Cos[Pi/5+x Pi/10],Sin[Pi/5+x Pi/10]}}]}


Custa funzione disinnat rectilineas chi essint totus de unu puntu, su vertice inferiore de su triangulu ecuilateru. podimus narrer chi su esser a notu sa posizione de unu estremu de sa corda no mudat su valore de sa probabilidade ca sa simetria de su cricu non permitit chi haer in possessu custa informazione jetzat pesu, a favore o contras, chi si verfichet emo o nono s'eventu preguntau. Pedimus a triballare mt.


pt=Show[Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Table[mt[t],{t,0,6}]}]];

wpeB.gif (3451 byte)


Comente si notat nde tenimus una fasche 'e rectilneas. Connota sa posizione de unu estremu de sa corda sa direzione depet esser regulada a sorte. Pesande coment'hamus bistu cricu triangulu e cordas est foras de discussione chi unu terzu de custas fun prus longas de su lados de su triangulu e duos terzos nono. E tando sa probabilidade preguntada est unu terzu comente finas a i como hamus semper carculadu. Si contivizet su graficu.


Show[cr,pt,l1,l2,l3,t1];

wpeC.gif (6867 byte)


Pesamus ateruna funzione chi disinnet rectilineas parallelas. Dda preguntamus a triballare e presentamus in d unu graficu : Posca cunsideramus sos risurtados.


ml[x_]:=
{Line[{{Cos[Pi+x],Sin[Pi+x]},{Cos[-x],Sin[-x]}}]}
pr=Show[Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Table[ml[t],{t,-.5,.5,0.1}]}]];
Show[cr,l1,l2,l3,pr];

 

wpeD.gif (1503 byte)


Podimus narrer chi su tenner a notu sa direzione de sa corda no mudat su valore de sa probabilidade. Sa simetria de su cricu non permitit de atribuire a custa informazione pesu perunu, favorevole o contrariu, chi verifichet o nono s'eventu in chistione. Connota sa direzione de sa corda, po chi custa siat prus manna de su ladu de su triangulu ecuilateru inscritu, depet secare su diametru a issa perpendiculare in sa metade su prus a canta a su zentru de su cricu. Sa probabilidade chi custu fattu s'acraret est unu mesu.
Ponimus aterunu pagu de intentu a s'urtimu graficu chi andamus a mustrare.


ct=Graphics[{RGBColor[1,0,1],Thickness[0.0055],
Circle[{0,0},1/2]},AspectRatio->1,Axes->True];
r1=Graphics[{RGBColor[0,0,1],Thickness[0.006],
Line[{{0,0},{Cos[Pi/2],Sin[Pi/2]}}]}];
Show[r1,l1,l2,l3,cr,ct,w1,w3,AspectRatio->1];

wpeE.gif (4127 byte)


Inoghe si podet bier chi leare a sorte una corda est ecuivalente a nde seberare su puntu e mesu. Po chi sa corda siat prus manna de su ladu de su triangulu ecuilateru nezessitat e bastat chi sa distanzia de su puntu mediu suu da e su zentru de su cricu siat minore de sa metade de su rajiu, est a narrer chi siat apartenente a unu cricu , cussu disinnau in colore e millanu, cun sa superfizie sua batoro ortas minore de su cricu assinnau inue est inscriru su triangulu. In ordine a custos cunsideros sa probabilidade chi seberande a sorte una corda, custa siat prus manna de su lados de su triangulu est po sa definizione de sa probabilidade unu cuartu.
Ma de una matessi zircustanzia podet esser chi sa probabilidade siat a segunda de comente pesamus s'argumentu, a piaghere nostru hamus a narrer, unu terzu, unu mesu o unu cuartu, tres cantidades numericas diferentes? Carchi cosa no andat, o menzus custa est una chistione de contos chi non torran.