*

Capitulu degumusegundu

Chistiones isortas.

 Indighe                    bae a de nantis

12.1

 

A intro de un'urna ddu hat a+b balligheddas, de sas cales a fun biancas e b fun nieddas. Po n ortas si sigat a ripiter una prova chi cunsistit in su che ogare una ballighedda, nde leare annotu de su colore e che dda torrare a s'urna. Custa esperienzia si narat campionamentu cun ripetizione. In custa occasione siat X sa variabile casuale chi contat su numeru de sas balligheddas biancas seberadas, provas favorevoles, in n provas. Cun sa leze de sa distribuzione binomiale semus bennios a ischire chi sa probabilidade de nde tenner esattu x provas favorevoles enit computada cun sa funzione chi carculat sos valores de sa distribuzione binomiale: P(X=x) = Binomial[n,x]((a^x b^(n-x))/(a+b)^n

 

Clear[a,b,x,n]

    probduos[a_,b_,n_,x_]:=

            N[Binomial[n,x]*(a^x)(b^(n-x))/(a+b)^n]

 

Una misura de unu litru cuntenet 100 ballas, 70 biancas e 30 nieddas. Si intrat sa manu e po 50 ortas si che nde piscat una. Cale est sa probabilidade chi s'apresenten 25 ballas biancas?

 

probduos[70,30,50,25]

0.00143637

 

Su problema est unu problema de provas ripitidas tantas bortas. Sa funzione chi  hamus impreau est istada prob. Dda torramus a cumpilare e ddi preguntamus a triballare. Comente semper n est su numeru de sas bortas chi si faet s'esperimentu, x est su numeru de sas provas a favore chi si pedin e chi tenen probabilidade p.

 

prob[n_,x_,p_]:=

      Binomial[n,x](p^x)(1-p)^(n-x)

         prob[50,25,0.7]

0.00143637

 

Mudamus ischema, e sa prova cunsistat como in su che piscare una ballighedda, nde leare a notu su colore e che dda ponner a parte sena che dda torrare a betare a intro de s'urna. Custa esperienzia si narat campionamentu sena reibussolamentu. Tenimus chi n<a+b  e  0<x<a. Sa manera de seberare x balligheddas biancas de sas a, a disposiziones nostras, est Binomial[a,x] , sas cumbinaziones semplizes de a cosas leadas x a borta a borta. Sa manera de seberare sas n-x balligheddas chi abarran dae sas b nieddas est Binomial[b,n-x], sas cumbinaziones semplizes de b elementos a n-x a sa orta. Su numeru totale de sos campiones, (casos a favore), chi si poden pesare est su numeru chi resurtat moltiplicande custos duos fattores, e su numeru de sos casos possibiles hat a esser su numeru de sas cumbinaziones semplizes de a+b elementos seberaos n a borta a borta.

 

ipergeo[a_,b_,n_,x_]:=

              N[(Binomial[a,x] Binomial[b,n-x])/Binomial[a+b,n]]

 

A intro de una iscu ddu hat batoro cunfetos biancos e ses rujios. Si che nd'oghet unu e si ch'etet a buca. Si carculet sa probabilidade de si ch'haer papau tres cunfetos biancos a pustis de che nd'her buscau chimbe. Inoghe a=6, b=4, n=5, x=3.

 

ipergeo[6,4,5,3]

0.47619

 

Generalizamus sa distribuzione de Bernoulli segundu unu ischema a tres eventos. In d una esperienzia si poden acrarare tres evenienzias: A[1],A[2],A[3] eventos cun probabilidades p[1],p[2],p[3],  indipendentes a duos a duos. Si preguntat sa probabilidade chi in n provas A[1] si acraret  x[1] ortas, A[2] si acraret x[2] ortas e A[3]  x[3] ortas. Est prezisu chi  x[1]+x[2]+x[3]=n, p[1]+p[2]+p[3]=1. Sa probabilidade chi sos tres eventos si manifesten su numeru de sas bortas istabiliu cando a prinzipiu s'istabilt s'ordine si contat  p[1]^x[1] p[2]^x[2] p[3]^x^[3].   Ma si s'ordine non si leat in cunsideru si depen addizionare tantos produttos identicos cantas fun sas disposiziones de n elementos, de sos cales  x[1] identicos a A[1], x[2] identicos a A[2] e x[3] identicos a A[3].

Sa probabilidade, chi est su chi nos importat est:

 multinomiale[n_,x1_,x2_,x3_,p1_,p2_,p3_]:=

               N[(n!/(x1! x2! x3!))((p1^x1) (p2^x2) (p3^x3))]

 Tirande  9 ortas unu dadu a tres fazes, sa probabilidade de ch’incunzare tres bortas onniuna de sas tres fazes est:

 multinomiale[9,3,3,3,1/3,1/3,1/3]

0.0853528

 Si narat distribuzione de Poisson cussa chi si definit segundu sa funzione: f[x]=P[X=x]=(lambda ^x) Exp[-x])/x!. Si atopat carchi orta in fisica.

 poisson[lambda_,x_]:=

           N[((lambda^x) Exp[-lambda])/x!]

                   poisson[0.4,4]

0.000715008

Table[poisson[0.7,k],{k,0,4}]

{0.496585, 0.34761, 0.121663, 0.0283881, 0.00496792}