Quaderni Derviesi / Documenti / Le origini /

Liber Cumanus (1118-1127)

Tra il 1118 e il 1127 si svolse una guerra tra Como e Milano, terminata con la sconfitta dei Comaschi. Le vicende della guerra sono descritte in un poema di un anonimo comasco.

Vengono qui trascritti i versi da 1458 a 1526, con un episodio riguardante Dervio accaduto nel 1125.
Il milanese Corrado tradì, consegnado Dervio ai Comaschi; il Lupo, l'imbarcazione più veloce di Como, venne mandata a difesa del porto fortificato di Dervio, ma in breve tempo i Milanesi tesero un'imboscata ai Comaschi e molti rimasero prigionieri o uccisi.
Per liberare i sopravvissuti, Como dovette rendere Dervio ai Milanesi.

Ceperat interea de Dervo proditor arma
Conradus contra caros fidosque propinquos.
Nobile nam castrum cunctorum moribus aptum
Hostibus is saevis Cumanis prodidit illud.
A sociis sceleris promissum tempus adesse
Expectant, sceleris tanti quo compleat actum,
Dum saevos hostes solito de more domandos
Cives venissent & iam tuta loca petissent.
Ducere sic possunt optatae tempora noctis.
Inveniunt aptum tunc inter flumina portum.
Dumque ibi descendunt, spatiando litora vadunt,
Transq; lacum spectant, ibi tunc rubra signa petebant.
Qui noti sceleris fuerant clamore fremebant,
Subveniant sociis. Ascendunt illico classes,
Clamantesque : citò sociis succurrite cives :
Nec mora : transcendunt, de Dervo litora scandunt,
Sic sceleris castrum notis aperitur, & intrant.
Omne tenent castrum plenum cum turribus aptum.
De Dervo proceres simul omnes arma capessunt,
Et castrum repetunt, ut possunt, proelia temptant.
Sed sufferre diu nequeunt, sine marte recedunt.
Tunc spoliant castrum, magnas gazasque repertas,
Apportant, multas res inde trahunt pretiosas,
Vestes, argentum, nummos, portant simul aurum.
Divitias istas nemo de civibus optat,
Nec tetigit, nec quisquam habuit, modo sed scelerati
Sed tamen & castro tutela relinquitur isto,
Dumque suas tenuere domos, veniunt simul omnes,
Distribuit castro tutelam quisquis adire.
Signum cumque datum fuerit, tunc esse parati
Debent electi, nam sunt post haec honorati.
Cives decernunt puppem cunctis leviorem :
Dicta Lupus fuerat tali cognomine solo.
Illam permittunt tutelam civibus esse,
Civibus armata est, volat illa levis super undas.
Nocte tenent cursum, coelum tegit omnia nocte.
Illa volat subito, dimittitur Insula, retro
Bislatium stetit, & sic Menaxum retro mansit.
Ad castrum veniunt, tunc a sociis capiuntur,
Deducunt, & eos intus, & pisce cibantur.
Perque dies paucos illic in turre morati,
Intrant quisque citò scapham, perque aequora tendunt,
Atque citò scandunt, densas ex more rapinas,
Undique non cessant magnas deducere praedas,
Quosque notant hostes, & euntes, & redeuntes.
Insidias circum componunt undique castrum,
Clam pedites equitesque ex una parte sedentes,
Ast alia de parte rates tectaeque morantes.
Insidiae tectae circumstant, sunt & ubique.
Ast Lupus ex solito de litore more solutus
Progrediturque foras, portum de nocte relinquit,
Atque laci multas circumvolat undique plagas.
Iamque suos manifestat equos aurora propinquos,
Datque diem terris, astris coeloque fugatis,
Solque super terram radios patefecit anhelos.
Conclamant omnes de monte Lupumque videntes;
Ast Lupus ad portum vertitque per aequora rostrum,
De longeque rates retro cernit venientes.
Iam prope cernebant socios armisque paratos
Expectantque ratem cupide portumque petentem,
De latebrisque rates surgunt, contraque ruentes
Ante vetant, portum ut nequeant intrare solutum.
Ad terram vertunt, fugiunt, navemque relinquunt,
Quos capiunt equites, captos trucidant fugientes,
Deque viris tantis nisi captus nemo remansit,
Mortuus, aut captus qui non sit, nemo remansit.
Sicque patet cunctis reus astus proditionis.
Carcere de captos tristes cives redimentes,
Illis & castrum concedunt, & quoque portum

Fonte: G. M. Stampa, Liber Cumanus in Rerum Italicarum Scriptores, vol. V, Milano 1724, pp. 413-456.

Copyright (c) 2001-2002 Michele Casanova
E' garantito il permesso di copiare, distribuire e/o modificare il contenuto di queste pagine, seguendo i termini della Licenza per Documentazione Libera GNU, Versione 1.1 o ogni versione successiva pubblicata dalla Free Software Foundation.