Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen

 

 

XIII. LAUREA

 

EXPLICIT SAPHOS EGLOGA XII; INCIPIT EGLOGA XIII, CUI TITULUS
LAUREA, COLLOCUTORES AUTEM SUNT DAPHNIS STILBON ET
CRITIS.¹

 

          DAPHNIS.

          Ocia nunc celebras, Stilbon, mirabile visu!
          et qui scabrosas ambire sueveris alpes,
          candidulos manibus tractans hinc inde lapillos
          torrentis vitrei, recubas iam segnis in umbra.

          STILBON.

5        Rupe sub hac celsa nuper versutus Amiclas
          forte recensebat capros et pulchra Phaselis
          frondosas salicum carpebat ab aggere virgas
          falce, gregum raris cupiens innectere septis.
          Hi fessum tenuere pecus, tenuere magistrum,
10      et quos debebant edos michi forte dederunt.
          Sed tu quid valles peragras, qui lentus in antris
          nunc calamis, nunc voce deos mulcere solebas?
          Ardua non rapidi librat, dic, Phebus Olympi?

          DAPHNIS.

          Librat. Non homini semper datur equa voluptas.
15      His umbris equidem tecum refovebo capellas
          quas habeo fessas, dum scendat mitius astrum.

          STILBON.

          Imo age, da rivos hyrcis umbrasque capellis,
          et mecum, mi Daphni, sede: placideque, precamur,
          dic que te cure curvatum fronte fatigent.

          DAPHNIS.

20      Gargaphias memini valles, dum sibilus aure
          is me lenis agit: zephyrus sic omnia circum
          complebat. Tunc ipse meam cantare solebam
          Elpida, qua silvis visa est nec pulchrior ullis.

          STILBON.

          Elpis nota michi, sed non, quam forte recenses;
25      hec Crisidis comes: et tua que fuit, obsecro, Daphni?

          DAPHNIS.

          Incola Parnasi, Nyse sociata napeis.

          STILBON.

          Cecus amor, cecique sumus quicunque sequentes!
          Aonias colit iste deas, quibus ultima rerum
          pauperies coniuncta manet semperque manebit,
30      celitibusque diis prefert suadente Dyone!
          Silvestres bacas dat laurus et alga cubile,
          pallentesque legunt versus et murmura criptis.
          Tytirus ismenus Tybris cantavit ad undas
          pastores tyrios et fractos vulnere tauros
35      argolicos, victusque fame post vendidit agnam,
          nec potuere sitim latices sedasse Talie.

          DAPHNIS.

          Sunt olee molles et poma recentia mensis
          addita nunc vestris et strata cubilia fronde
          silvis in mediis, servat dum Nursia ludum;
40      sed qui meonias aurum faciebat harenas
          ac dives latius potator parthicus auri
          quas habuere dapes, dum flexit nubila vultus?
          Vivimus immunes, monstri nec pendimus iras,
          contenti paucis, lauroque innectere crines.

          STILBON.

45      Rara refers equidem, duris et debita fatis.
          Si vacat, enumera quot pavit Taurus Aminte,
          quotque greges Mopso Pindus, quot Menalus Argo,
          quot Polibo Eurotas, Phorbanti quotque Erimantus;
          Alcidis numera pompas tumulosque canopûm:
50      deficiet tempus; fulgent monimenta priorum.
          Vos stolido montes fertis volitasse boatu
          saxaque dyrcetum, fluvios undasque sequaces
          in fontes rediisse suos quercusque revulsas,
          castaliis nymphis cythara cantantibus olim.

          DAPHNIS.

55      Sic orbare procos Crisis hec male cognita novit,
          dum voluit miseros. Sed, ne vertantur in iram
          iurgia, cantemus carmen sub iudice certo.
          Tuque ligus, tyrenus ego: tibi fistula collo,
          suntque michi tenues stipule; cantabimus ambo.

          STILBON.

60      Credis ut effugiam forsan? Michi tradidit Hermes
          compertos calamos; sumus et cantare parati,
          archadios quanquam dicas habuisse magistros.
          Et quod non audes, munus certaminis ipse
          deponam vitulam, qua non est pinguior ulla
65      armentis, etiamsi clamitet inde noverca.

          DAPHNIS.

          Est michi grex parvus, nec possum munera tanti.
          Dux gregis est hyrcus: tibi sit, si victor abibis.

          STILBON.

          Te dignum ponis munus; non, hercle! recuso.
          Est michi quam credas ars maior; victor abibo.
70      Sed quis erit, queso, iudex certaminis huius?

          DAPHNIS.

          Non video in ripa purgantem vellera Critim
          nunc ovium, lappasque gregis tribulosque levantem?
          Criti, tibi dico, nobis nunc, quesumus, assis,
          et nostros animo medius fac collige versus.
75      Ardua res agitur, magno sub munere, nobis.

          CRITIS.

          Dicite, namque adero donec sua vellera siccet
          hoc pecus. En sedeo; dulces dat parvulus amnis
          tinnitus medios inter labendo lapillos,
          atque tacent volucres. Stilbon, tu dicito primus,
80      hinc Daphnis: vicibusque suis det carmina quisque.

          STILBON.

          Hos calamos tibi, sacra, damus, si vicero, quercus.

          DAPHNIS.

          Tuque, virens semper, nostros, mea laurus, habeto.

          STILBON.

          Noster amor Crisis est, nostros levat ipsa labores;
          ipsa vias nemorum florum distincta corollis
85      ostendit, stipulisque meos describit amores
          frondibus, ut videam veniens quod pergat in antrum.

          DAPHNIS.

          Currit in amplexus, quotiens libet ire per umbras
          etherei nemoris, nostros mea lesbia Saphos:
          atque volens pario lapidi michi carmina celte
90      imprimit et duris mandat mea nomina tophis.

          STILBON.

          Carpatie valles servant sub iudice Protheo
          mille michi vitulos, totidem pinguissima Cyrnos
          hyrcos cum gregibus nutrit; premit ubera Dilos,
          congerit Alopis census onagrosque fatigat.

          DAPHNIS.

95      Menalus et nobis lunata fronte iuvencos
          bis totidem; his fontes Silvanus monstrat et herbas,
          Parnasusque biceps Musis cantantibus auget
          lanigeras agnas et grandia premia servat.

          STILBON.

          Iungere delphynes, magnas et cogere frenis
100    balenas nullos voluit docuisse Thalasson
          nos preter, quos sepe manu superasse sonoros
          tritonas vidit, natas et vincere Phorci.
          DAPHNIS.

          Ponere nos docuit fines aliquando Thalasso
          Phebus, et agrestes phytonas vincere telis
105    et stipulis grandes in rixas vertere divos,
          dum nemus omne suum lustramus pectine vates.

          STILBON.

          Massicus arva serit, servat Garganus aristas,
          vina ligus noster, dicteus retia tendit,
          mella dat ybleus suppletque armenta britannus,
110    et, si thura petam, Libanus dabit optima nobis.

          DAPHNIS.

          Quis celum primus dederit, quis sydera celo,
          quis frondes silvis prestet, quis semina rerum,
          fortunas nemorum cantataque damna tropheis
          designat radio Pallas pulcherrima nobis.

          STILBON.

115    Novit yperboreus que gignat maximus Athlas,
          quidque ferat Meroe fervens Scathinavia novit
          nostro opere; ac undas volucres miscemus Hybero
          Gangis, et ethyopum boreas cognoscit harenas.

          DAPHNIS.

          Ferrea vox nobis, annis invictaque laurus.
120    Cantaber hinc noscat facimus quos non videt yndos,
          ac orco mersos superas revocamus ad auras,
          et magnum placidis superamus cantibus annum.

          STILBON.

          Palmite pampineo Cereris sacra cinget Eleusis,
          Cinthius aut rapiet buxos et timpana Bachi,
125    ac olidus paphie Veneri mactabitur hyrcus,
          si Mopsi calamis tenuis superetur Amiclas.

          DAPHNIS.

          Dum cingent ulmos hedere parientque corimbos,
          margine Penei dum surgent undique lauri,
          litore dum bicolor nascetur mirtus amato,
130    a tenui Bavio grandis vincetur Amiclas.

          STILBON.

          Phorcinidum leti naute cantamus amores,
          at tristi torpent scrobibus cum murmure vates;
          Eolus inde favet, ceptis favet inde Palemon;
          Libetrides rident versus, rident Aganippe.

          DAPHNIS.

135    Heroum leti vates cantamus honores,
          at nautas miseros scopulus terit, unda fatigat;
          Libetrides servant carmen, servant Aganippe;
          Eolus inde rapit miseros, rapit inde Palemon.

          STILBON.

          Scis flevisse deas fidibus stipulisque canoris,
140    confractis parva ventis surgente favilla;
          romuleus Mavors quandoque volumina mille
          solvit et in cineres iussit volitare papiros.

          DAPHNIS.

          Romuleus nuper cilices dispersit Amintas,
          montanos faciens solitos innare carinis;
145    sic ligurum veniet qui calcet colla superbus
          anguis, et eripiat male partos undique capros.

          CRITIS.

          Iurgia pastorum non est compescere parvum:
          et tu dignus eras vitula, tu dignus et hyrco.
          Sat dictum, pueri: duras componite lites;
150    ibo ego nunc agnis tonsurus forfice lanam.

 

Adnotatio

1. Lo stesso Boccaccio nella epistula XXIII a Fra Martino da Signa fornisce alcune spiegazioni sul significato di questa ecloga.

Indice delle Bucoliche