Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen

 

 

XVI. AGGELOS

 

EXPLICIT PHYLOSTROPOS EGLOGA XV; INCIPIT EGLOGA XVI, CUI TITULUS EST
AGGELOS, COLLOCUTORES AUTEM APPENNINUS ET AGGELOS.¹

 

          APPENNINUS.

          Angele, quis, queso, pecus hoc, fortassis Apollo
          vallibus Amphrisi pavit, dum pastor honores
          perdidit ethereos? Videas, non invidus illud
          fascinet et pereat: metuunt mala murmura pingues!

          ANGELUS.

5        Appennine, reor, tibi pinguis ludit in arvo
          taurus, et umbroso recubant sub colle Lycei
          nunc paste feteque boves; sis letus et, oro,
          parcius ignoscas miseris: fortuna secundis
          invidet, et celsas excerpsit turbine fagos.

          APPENNINUS.

10      Peccavi, fateor. Sed tu que pascua queris
          cum grege tam modico? Fallor? Ter quinque capellas,
          nec plures, per rura trahis; consistere mecum
          si libet, hic poteras; vepreta hic grata capellis,
          hic fontes, hic antra novis iam tecta corimbis.

          ANGELUS.

15      Iussus in id venio, non solum Iungere parvum
          hic pecus hoc vestris, ast ut tibi largiar omne:
          nil equidem maius potuit nunc mittere pauper
          Cerretius. Dic, oro, senem novistis etruscum,
          hos inter montes et pinguia pabula, nostrum?

          APPENNINUS.

20      Iam vidisse senem memini, nostrisque sub antris
          nonnunquam duros solitum recreare labores;
          dumque ravennatis ciclopis staret in antro
          et fessus silvas ambiret sepe palustres,
          vidimus, atque henetûm dum venit cernere colles.
25      Sed pecus hoc claudum, servans vix pellibus ossa,
          quid michi? Silvano decuit misisse; videret
          et morbi causas, leta et medicamina morbis.
          Non archas siculusve fuit, non ysmarus olim,
          non ytalus pastor, cui tantum iuris in agris
30      alma Pales dederit. Fauni nympheque sedentes
          assurgunt homini; silve placidique recessus
          antraque pastorum, fontes, quid multa? deorum
          tecta patent tusco, et patuere silentia Ditis.
          Angele, huic potuit pecus egrum mittere noster.

          ANGELUS.

35      Erubuit munus tam parvum mittere tanto
          pastori, sueto tauros deducere regum
          sydereosque greges, quanquam nil sanctius usquam
          diligat aut optet celsis preponere silvis:
          si calamis, si voce canat, si forte susurro
40      murmuret ipse, sibi semper Silvanus in ore
          Cerretii resonat, semper Silvanus ubique,
          et pater et dominus, spes grandis et unica semper;
          teque fidemque tuam colit, Appennine, secundum.
          Nunc ego per dulces nuper tua cura napeas,
45      Appennine, precor, parvum ne respue munus:
          sunt tenues, fateor, nec multum lactis habentes,
          sed predulce quidem; pomisque favisque Menalce,
          si gustent latii, si gustes ipse parumper,
          prepones. Queso, parvum ne respue munus.

          APPENNINUS.

50      Da sordis causam; dabitur fortasse mederi.

          ANGELUS.

          Pascua sunt nobis Cerreti montis in umbra,
          heu! sterili nimium, nullis frondentia lucis;
          nec salices capris surgunt, nec surgit ybiscus.
          Lambere muscosas silices rarumque vetustis
55      immixtum conchis serpillum carpere cogit
          egra fames miseras; illis hinc squalida pellis,
          hinc macies tristisque color seteque cadentes;
          Elsa brevis fluvius post his precordia saxum
          fecit, et attonitas vacuavit sanguine fibras.
60      Tu pingues facili facies, ceptoque favebit
          consiliis herbisque suis Silvanus et undis.

          APPENNINUS.

          Invitis nobis tenet hec nunc pascua vester
          Cerretius. Scabris quidnam grandevus in arvis
          inserit aut sevit? Quid credit, solvere rastris
65      exhaustas glebas grandique labore colonûm
          emunctas prosit? Timeo non seva Dyones
          occupet insanum. Senis est dimittere mores
          nonnunquam iuvenum; lusit Galathea potentem
          viribus, enervem faciet quid lusca Dyones?

          ANGELUS.

65      Absit; nulla seni talis nunc cura, doletque
          obsequio quondam nimiumque vacasse Liquoris.
          Sed quid vis faciat, patrios ni spectet in agros?
          Nil gregis est illi, nec sunt sibi pascua, si sit;
          torpendum est igitur seu vomere vertere glebas.

          APPENNINUS.

75      Angele, iam nosti, non omnia novimus omnes:
          teque latet, video, quoniam persepe remotum
          Cerretium dudum vel viva voce vocarit
          Silvanus, carosque greges tacitosque recessus
          quos ligurum saltus, quos servant pascua ruris
80      Anseris antiqui, quos servant pinguis et ingens
          Euganeus venetûmque palus prestare paratus.
          Que cupias maiora, precor? Venere sicani
          dicteique duces, cyprii magnique quirites
          et satyri faunique omnes nympheque deeque
85      hunc inter fedas undas audire canentem;
          Panque deus calamos posuit stupefactus amicos:
          et pauper noster longum sprevisse videtur!
          Quid, si tantus amor, quid, si reverentia tangit,
          negligit oblatum? Veniat, durosque relinquat
90      agrestes patriisque sinat dare semina sulcis.

          ANGELUS.

          Ignaros quotiens, heu! fallit ceca voluptas!
          Dixisti nuper: "Non omnia novimus omnes",
          et merito. Nostro seva si rusticus Amon
          peste boves mediis pingues consumpsit in arvis,
95      pectoris ardentis multum sibi cessit Apollo.
          Quem tacitum mitemque vides et rura colentem,
          noluit Egonis nuper describere dulces
          pellibus is pecudum quos ipse canebat amores,
          dum maiora legit, dum se maioribus aptum
100    extimat. Et dudum, dum fervidus omnia campis
          sol raperet, sacra Cereri consedimus ambo
          ylice sub viridi; tunc primus verba facesso,
          convenioque senem: – Dic, – inquam – cernere concas
          has putres sterilique solo decerpere credis?
105    Quid non Silvanum sequeris iam sepe vocatus? –
          Ille diu corilos tacitus prospexit, et inde:
          – Omnia qui profert nil dat, michi maximus Egon
          iam dixit. Midas pridem, dum fortior etas,
          iusserat illud idem: cuius dum credulus intro
110    festinus silvas, Gaurum Baiasque saluto
          fontibus insignes, et pascua credo parari,
          non tauris, parvo pecori parvoque subulco,
          hospes suscipior placidi Stilbonis in antrum.
          Ast Midas patitur; nec tandem pabula dantur,
115    nec vocor ut veniam sumpturus prandia secum.
          Miror et indignor pariter, mecumque revolvo:
          – Quid nunc, si lucos intrassem iniussus apricos,
          aut si maturis tenuissem messibus apros,
          vel si vinetis olidos crescentibus hyrcos
120    liquissem? Nullis veniebam candidus undis,
          postquam despicior sic accersitus et insons.
          Pascua sint Mide que spectat lata Vesevus,
          meque meus tenuis letum prospectet agellus.–
          Flecto gradum volucer repetens vestigia retro.
125    Menalios persepe lupos ursosque coegit
          in laqueos exire suos sudoribus Archas,
          post hec captivos nemori solvebat aperto,
          iam satur. Heu! votis misere sic angimur omnes,
          et si succedant satis est: hinc linquimus ultro.
130    Quid, si Silvanus faceret? Non dulcius esset,
          queso, mori? Tentare deos stultissima res est.
          Pan nobis pregrande dedit, nec spernere munus
          est animus: paucis contentor munere Panis.
          Silvestres corili pascunt, dat pocula rivus,
135    dant quercus umbras, dant somnos aggere frondes,
          cetera si desint, lapposaque vellera tegmen
          corporis effeti, quibus insita dulcis et ingens
          libertas, que, sera tamen, respexit inertem. –
          Conticui. Quis iure queat prevertere dictum?
140    Tu tamen interea parvum iam suscipe munus.

          APPENNINUS.

          Sat dictum. Fiat, sit nostrum. Claudicet esto,
          nam pregnans video, prolem sperasse iuvabit
          et cepisse novam. Surgunt ex montibus altis
          sydera; sis mecum. Nostro hoc tu iungito, Solon.

 

EXPLICIT AGGELOS EGLOGA XV ET ULTIMA.
IOHANNIS BOCCACCII DE CERTALDO AD APPENNINIGENAM
SUUM BUCCOLICUM CARMEN EXPLICIT FELICITER.

 

Adnotatio

1. Lo stesso Boccaccio nella epistula XXIII a Fra Martino da Signa fornisce alcune spiegazioni sul significato di questa ecloga.

Indice delle Bucoliche