Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen

 

 

III. FAUNUS

 

EXPLICIT PAMPINEA EGLOGA II; INCIPIT EGLOGA III, CUI TITULUS EST
FAUNUS, COLLOCUTORES PALEMON PAMPHYLUS ET MERIS. ¹

 

          PALEMON.

          Pamphyle, tu patrio recubas hic lentus in antro,
          dum fremit omne nemus pulsum clamoribus egre
          Testilis, et parvi vacuus nunc omnia pendis?

          PAMPHYLUS.

          Cantarus attrita nimium, puto, lapsus ab ansa
5        terruit hunc. I, siste sues, ne gramina campis
          evellant rostris, et silvas mitte sonantes.

          PALEMON.

          Marcidus externo credis tibi forsan hyaco
          alloquar in somnum presso? Auribus accipe voces,
          si patitur torpor, patitur si grata Licisca.

          PAMPHYLUS.

10      Pace precor nostra sedeas, ac ista sinamus;
          ignaroque apri, queso, percepta, Palemon.

          PALEMON.

          Tempus erat placidum; pastores ludus habebat
          aut somnus lenis; paste sub quercubus altis
          ac patulis passim recubabant lacte petulcis
15      ubera prebentes natis distenta capelle.
          Ast ego serta michi pulchro distinguere achanto
          querebam, servanda tamen, dum fistula gratos
          nostra ciet versus Mopso, cui tempora dignis
          nectere concessum, lauro et vincire capillos;
20     ocia cum subito rupit vox improba meste
          Testilis, – O! – clamans – que te vesania cepit?
          Ursos quid sequeris montana per ardua, Faune?
          Non te cura tui retinet? non parva tuorum
          edis mixta cohors cornu ludentibus arvis
25      natorum? non matris amor? Dic, obsecro, nescis
          qualis in hos rabies circumstrepat atra luporum
          allobrogum? Credis tantis obstare periclis,
          femina sum, possim paucis sociata molosis? –

          PAMPHYLUS.

          Semper in adversos saltus fractasque ruinas
30      ire cupit Faunus, monstra atque minantia mortem
          querere. Quid tandem? Tenuit vox ire volentem?

          PALEMON.

          Hoc ego querebam veniens. Sed Meris, ut opto,
          ecce venit tardus baculoque innixus adunco,
          nescio quid secum meditans. Salveris, amice!
35      En optate venis. Quis nostris, obsecro, nuper
          rumor inest silvis? Nostin que Testilis ire?

          MERIS.

          Quid petis? Est usquam crebras qui nesciat iras
          Testilis et Fauni? Nequeunt subsistere quercus,
          depereunt fesse frondes clamoribus, et tu
40      si cantet phylomena petis, si ruminet hyrcus.

          PAMPHYLUS.

          Sepius has quondam memini risisse querelas.
          Sed tu, Meri decus nostrum, modo pone galerum
          et baculum, mecumque sede lucemque severam
          hanc fugito. Nulle veniunt de montibus umbre;
45      alta crepidinibus terre petiere lacerti.
          Hic nemus et gelidi fontes et mollia prata,
          hic hedere viridis tectum pictumque corimbis
          antrum, quo magnus quondam requievit Amintas;
          et pariter calamis una cantabimus omnes.

          MERIS.

50      His ego cantabo silvis? Nemus omne cicadis,
          dedecus in nostrum, milvis corvisque relictum est.

          PAMPHYLUS.

          Quid tandem? Corvos observent mente subulci;
          nos equidem nobis Mopso Musisque canamus,
          et placidum gremio servabunt sydera carmen.

          PALEMON.

55      Cura gregis parvi, quem forsan mergere lymphis,
          dum calor arva tenet, cupit, hoc nunc carmine Musis
          et nobis placuisse vetat: sine, queso, revisat
          delirus Cidypem tenuesque recenseat edos.

          MERIS.

          Est Cidypes nobis niveos que contrahat agnos
60      in fontem cythisumque paret, vaccisque salicta;
          et surgent celse salso de gurgite pinus
          ante quidem, et blande venient ad ovilia tygres,
          atque leo cervas fugiet, lupus atque capellas,
          quam michi non animo Musis servire. Sed ecce,
65      si tibi tantus amor silvarum nosse tumultum,
          expediam paucis, postquam consedimus antro.
              Nescio si montes unquam nemorosaque plana
          nostis que gemino resident contermina ponto
          ausoniis, magno quondam disiuncta Peloro.
70      His Argus pastor, merito cantandus ubique,
          vivus erat campis. Flavos hunc mille per arva
          audivi servare greges; nec plenius usquam
          et soles imbresque graves frondesque salubres
          et pecori fetuque novo, seu flumina, quisquam
75      cognovit, tantusque fuit, dum carmine valles
          tangeret, ut noster, Nyse cui summa dicamus,
          amphrisus pastor vix quiret tendere secum
          vocibus aut calamis vel nervis. Horrida tandem
          parca virum rapuit meritisque recondidit astris.
80      Fleverunt montes Argum, flevere dolentes
          et satyri faunique leves, et flevit Apollo.
          Ast moriens silvas iuveni commisit Alexi,
          qui cautus modicum dum armenta per arva trahebat,
          in gravidam tum forte lupam rabieque tremendam
85      incidit impavidus nullo cum lumine lustrum
          ingrediens; cuius surgens sevissima guctur
          dentibus invasit, potuit neque ab inde revelli
          donec et occulto spirasset tramite vita.
          Hoc fertur. Plerique volunt quod silva leones
90      nutriat hec dirasque feras, quibus ipse severus
          occurrens venans mortem suscepit Adonis.
          Si nunc cuncta velim que tunc gessere propinqui
          pastores narrare, dies non, lucis ab ortu
          usque domum sature redeunt cum nocte capelle,
95      sufficeret spatio. Sed postquam Tytirus ista
          cognovit de rupe cava que terminat Hystrum,
          flevit et innumeros secum de vallibus altis
          Danubii vocitare canes durosque bubulcos
          infrendens cepit; linquensque armenta suosque
100    saltus infandam tendit discerpere silvam,
          atque lupam captare petit flavosque leones,
          ut penas tribuat meritis: nam frater Alexis
          Tytirus iste fuit. Nunquid vidisse furentem
          stat menti ferro nuper venabula acuto
105    gestantem manibus, multos et retia post hunc
          portantes humeris, ira rabieque frementes,
          hac olim transire via silvamque per omnem?

          PALEMON.

          Calcidicos hystrosque refers. Quid, queso, tenenti
          Eridanum secus arva queunt inferre laboris?

          MERIS.

110    Ecce tene. Multi per devia Tytiron istum
          ex nostris, canibus sumptis telisque, sequuntur,
          inter quos Faunus, quem tristis et anxia fletu
          Testilis in cassum revocat, clamoribus omnem
          concutiens silvam: tendit tamen ille, neglectis
115    fletibus atque suis. Pulvis patet, aspice colles.

          PAMPHYLUS.

          Semper in adversum fertur male sanus, et egre
          fert Faunus requiem. Veniet, ni sibilus austri
          nunc aures fallit, tempus quo Testilis ibit
          Hesperi in amplexus; dabitur nec posse volenti
120    sistere. Sed redeat cupio melioribus astris!

          PALEMON.

          Quis queat ardores iuvenum compescere frenis?
          Apta quies senibus, sedeant in limine matres.
          Naritius nullas potuit preponere laudes
          quesitis peregre. Tibi si mens antra nemusque
125    est servare, precor, cum sim post ire paratus,
          pasce greges nostros: et donec forte revertar
          in silvas, nemeam Crisidem tu solus habeto.

          PAMPHYLUS.

          I felix, factumque putes rediturus, amice.

 

Adnotatio

1. Lo stesso Boccaccio nella epistula XXIII a Fra Martino da Signa fornisce alcune spiegazioni sul significato di questa ecloga.

Indice delle Bucoliche