Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen

 

 

VI. ALCESTUS


 

EXPLICIT SILVA CADENS EGLOGA V; INCIPIT EGLOGA VI, CUI TITULUS
EST ALCESTUS, COLLOCUTORES AUTEM AMINTAS ET MELIBEUS. ¹

 

          AMINTAS.

          Pastores transisse nives et frigora leti
          sub divo veteres stipula modulantur amores;
          esculeas hedera nectunt de more corollas,
          crateras Bromio statuunt et vina salutant
5        cantibus, et multo protendunt carmine sacrum.
          Tu, Melibee, quidem plangoribus omnia solus
          confundis. Que tanta tibi nunc causa doloris?

          MELIBEUS.

          Silva vetus cecidit, lapsa est, cui prefuit Argus;
          custodes abiere gregum, periere sequaces.
10      Nostris an vivat nobis Alcestus in oris
          incertum, et clausas disiecit belua septas.

          AMINTAS.

          Parcendum lacrimis, nam trux Poliphemus abivit.
          Alcestus rediit nobis, rediere vagantes
          pastores oviumque greges, rediere priores,
15      letitiaque virent silve vallesque resultant;
          omnis ager pubet, redeunt sua sydera pratis,
          frondes arbustis, edis quoque cornua surgunt,
          cornupetant campis lunata fronte iuvenci,
          Massicus et Gaurus florent, pulcherque Vesevus
20      innovat arbustis vites, stauratque Falernus
          ulmis iam colles, stringit Vulturnus et undas:
          surge ideo, letumque diem psallentibus auge.

          MELIBEUS.

          Lenta fides magnis semper prestatur, Aminta,
          nec facile annosum falsis risisse subulcum est.
25      Pan deus a silvis oculos avertit et omne
          sevit in Alcestum dira vertigine celum.
          Quis daret, heu! celeres pennas? quis, queso, volatum?
          quisve iras superûm posset placare repente?
          I, letis te dede, precor, sertisque corona,
30      meque meis lacrimis sinito miserisque querelis.

          AMINTAS.

          Si Corinna meo sedeat, Melibee, sub antro,
          vera loquor: vidi Cyrceum vertice flammis
          fulgentem in reditu; sic et Garganus et ingens
          Appenninus heri fumabant culmine summo
35      letitia, et, multis quod forsan credere durum,
          Ethna quidem plausu fumos convertit in ignes.
          Et si nulla fides dictis, hunc suspice collem
          quam vireat, squalentem olim pallore. Quid ultra?
          His oculis, iuro, calcantem litora vidi
40      euboica et matrem amplexu pulchrasque sorores
          suscepisse pio, letis ac oscula dantem.

          MELIBEUS.

          Quid verbis opus est multis, mi dulcis Aminta?
          Floribus ut Titan nocturno frigore lapsis,
          dictannus capreis pecorique favonius egro,
45      utque salus arvis estu sitientibus imber,
          sic cordi tua dicta meo. Te, summe, precamur,
          Phebe pater, te, leta Pales; da cepta secundent.
          Non silvis unquam, nunquam pastoribus usquam
          illuxit tam grata dies. Tu cespite vivo
50      erige propter aquas nobis altaria, Phorba,
          et lauro et sertis hedere mirtoque corona;
          inde et ydumeas fer palmas, postque bidentes
          in sacrum niveas deduc ac omnia serva.
          Tu mestas pecudes herbis et fonte, Lycophron,
55      et calamis refove: nosti quam turpis Orion
          leserit has dudum, lacrimis dum tempora flerem.
          Nosque diem celebrem cantu deducere, Aminta,
          et delubra deûm festis ambire choreis,
          credo, decet: viridis foliis ornatus olive,
60      tu primus sacrum gracili perflabis avena;
          ast ego, populea redimitus fronde, secundus
          carmina cantabo. Stipulis et carmine docti
          ambo sumus, nobis nemo nunc prevalet agris
          in siculis, ni forte gravis certaret Yollas:
65      hic alios superat quantum vepreta cupressi.

          AMINTAS.

          Ergo alacres dignum calamis et carmine festum
          cantemus; tu primus eris, tu carmine maior.
          Esculeo dudum descriptos cortice rastro
          Phyllidis incipies, vel quos mage duxeris, ignes,
70      seu magis Alcesti laudes: non dignior ullus;
          seu magnos Phytias quos pertulit ante labores,
          qui meruit versus qua Stilbon flabat avena.

          MELIBEUS.

          Phyllis in agresti se iactet cespite ludens;
          expectet Phytias, cui credo magna paratur
75      posteritas, si vera sonat deus ethere levo;
          nos tamen Alcesto dignas per secula voces,
          ut dabitur, cantare decet: cantabimus ambo;
          Libetrides nostrum tollant ad sydera carmen.

          AMINTAS.

          Ecce, puer, placida pariter residemus in umbra,
80      et superis gratos mittunt altaria fumos;
          ruminat omne pecus, pueri campique quiescunt.
          Quid trahis in longum conceptos iam tibi versus?

          MELIBEUS.

          Alcestum postquam silvis abstraxit amatis
          fatorum predura lues, flevere dolentes
85      Parthenopes nymphe, nec vidit Daunia sulcos,
          vitibus obstupuit Bachus, periere iuvence,
          Vulturnusque senex ingentia saxa revolvens
          excessit ripas, luteus demissus ab urna;
          montibus obtectum nebulis fumoque cacumen
90      vidimus, et valles ululatu flere dolenti;
          tunc, quos clara dedit tellus, rugire leones
          non ausos, laqueosque graves sentire coactos
          venantum primo, lyncis quoque lumen ademptum.
          Ha! quantum potuit de te fortuna, quibusque
95      casibus in dubios te traxit seva meatus!
          Ast ego, Phebe decus celi, posuisse labori
          Alcesti finem et patriis post reddere silvis
          dignatus, meritos nymphe tibi semper honores
          carmine perpetuo resonent precor, atque bubulci.

          AMINTAS.

100    Non thymus est apibus, non agnis lenis ybiscus,
          non cythisus capris, quantum tua carmina nobis.
          Nunc ego restituam silvis silvisque tenebo.
              Plaudite iam colles, et vos iam plaudite, montes:
          redditus est nostris Alcestus, redditus antris.
105    Litora iam plausu surgant et flumina certent
          nunc plausu complere polos. Hic spernere terras
          occiduas, solisque vias celumque serenum
          cernere et obliquos Phebes mirarier orbes
          cepit, et Astream silvis revocavit abactam:
110    hic tauris carru iunget cervisque leones
          armentisque lupos, serpentum sibila sulcis
          auferet et meritos Musis concedet honores.
              Plaudite iam colles, et vos iam plaudite, montes:
          redditus est nostris Alcestus, redditus antris.
115    Dum mare fluctivagos pisces tellusque tenebit
          quadrupedes, aer volucres et sydera Olympus,
          Alcestus silvis pastoribus atque puellis
          sit lumen semperque decus, nec limina Ditis
          conspiciat; moriens, superis sit Delphycus alter.
120        Plaudite iam colles, et vos iam plaudite, montes:
          redditus est nostris Alcestus, redditus antris.
          Nos agnam mactare decet, nos cernat ovantes
          Alcestus, taurumque sibi, dum tempora victor
          umbrabit lauro: veniat lux illa, precamur,
125    et suris vinctis saltabimus inde coturno,
          elicietque sonos stipulis tyrenus Asylas:
          astabunt coram Damon Phytiasque canentes.
              Plaudite iam colles, et vos iam plaudite, montes:
          redditus est nostris Alcestus, redditus antris.
130    Vix, Alceste decus nostrum, vix credere fame
          post nos ruricole poterunt, sed cortice duro
          posteritas tua facta leget; te populus ingens,
          te corilus sculptum, servabit te quoque fagus,
          dum fluet Eridanus, dum montes vallibus umbras
135    prestabunt, dum grata salix, dum gratus ybiscus
          nascetur capris. Crescent ea nomina quantum
          ipsa quidem fagus crescet. Mirabitur Arnus
          atque colet, gratis linquens tua facta futuris,
              Plaudite iam colles et vos iam plaudite, montes:
140    redditus est nostris Alcestus, redditus antris.

          MELIBEUS.

          Munera quis statuet pro tanto carmine digna?
          Dulce viris quantum rusco prefertur amomum
          atque rubis mirtus, laurus vel dignior alga,
          tantum ego tu superes dicam cantando Menalcam,
145    et calamis. O! quantus eris, si prestet Yollas
          te stipula perflare sua! Tunc saxa movebis.
          Est michi conspicuum insignis quod condidit olim
          Ylas spartanus, quamvis duo vasa fuissent,
          dum placido nobis victus concessit amore.
150    Horum aliud nuper rapuit gratissima Phyllis;
          tu reliquum, quanquam tanto sit munus agreste,
          suscipe, sed noscas nulli tetigisse labellum.

          AMINTAS.

          Sat video te cogat amor, dum munera tanti
          concedis puero: non parva teneret Yollas.
155    Tu ne sperne, precor, baculum quem cyprius olim,
          dum iuvenis frigias agitaret arundine dammas,
          concessit Lycidas sumptum de rupe Camandri,
          nodis insignem, nec non et cuspide fulva.
          Sed sta, care, precor, modicumque adverte: quid, oro,
160    personuit silvis echo? Non, oro, latratus
          concipis ipse canum? grandis non ille Melampus?
          non gregis, heu! custos latrat? non illa Licisca?
          Est equidem, nosco: timeo ne sevus ovili
          nunc lupus insultet, seu belua senior; ibo
165    ut videam, et manibus tollam ne ledat hiulcus.
          Tu venias queso, si te fortasse ciebo.

 


Adnotatio

1. Lo stesso Boccaccio nella epistula XXIII a Fra Martino da Signa fornisce alcune spiegazioni sul significato di questa ecloga.


Indice delle Bucoliche