Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen

 

 

VII. IURGIUM


 

EXPLICIT ALCESTUS EGLOGA VI; INCIPIT EGLOGA VII, CUI TITULUS
EST IURGIUM, COLLOCUTORES AUTEM DAPHNIS ET FLORIDA. ¹

 

          DAPHNIS.

          Florida, quid stertens commissum linquis ovile?
          Non satius fuerat dixisses: – Servet amicus
          hoc saltem Daphnis – recubas dum victa lyeo?

          FLORIDA.

          Tu servare gregem nosti, fur pessime Daphni,
5        cum veteres flectas fagos immersus hyaco?

          DAPHNIS.

          Non ego quod vidi nuper, dum septa Phaselis
          crinibus exires sparsis et veste soluta,
          clam dicam: te tristis amet sine mente Lupiscus?

          FLORIDA.

          Vir gregis impulsus rabie michi fugerat illuc.
10      An tibi liquissem, quem sevo vulnere capros,
          alphei in medio nemoris, fetasque capellas
          carpentem vidi? Quanquam plangore Phaselis
          posceret in vacuum, tu per dumeta trahebas
          infestus curva preaptas falce bidentes.

          DAPHNIS.

15      Nonne ego quo libuit poteram deducere nostras?

          FLORIDA.

          Portasti tecum, credo. Quid, pessime, "nostras"?
          Circius aut misit, seu forte Ercinia mater?
          Quid fuit alpheis tecum? Vetus extat origo
          his quidem ab Ellaida, tibi tristis et aspera patrem
20      barbaries inculta dedit. Quid, pessime, "nostras"?

          DAPHNIS.

          Quid Galathea, precor, faciet, cum talia Lusca
          audet, et infando deturpat gucture Daphnim?
          Belua, me nemorum nuper pecorisque magistrum
          silvicole fecere senes, omnisque potestas
25      arbitrio commissa meo est. Quos Yndus inundat,
          quosve Pyreneus collis seu celifer Athlas
          quosque tenet Rhodopes silvis aut abluit Hebrus,
          quosve niger garamas ferventibus urget harenis
          arceo pastores; et tu, male sana, superbis!

          FLORIDA.

30      Et quos iam celo dederat decepta vetustas,
          merserat aut orco, pariter dixisse decebat,
          cum tibi sit parvus nemorum vix angulus unus,
          iure cui possis fragiles iniungere leges.
          Yndos Mosa secat, getulos abluit Albis,
35      atque tuas, Tybris, Rhenus nunc sulcat harenas!
          I, decus arthoum, theutonos lude bilingues;
          nos titulos vacuos et lentos novimus arcus.

          DAPHNIS.

          Quid "titulos"? Non, orba, vides quibus ipse molosis
          progrediar septus? Lauros Galathea reservat;
40      ornet et ut pexos nobis aliquando capillos,
          flectere serta manu cepit. Tunc anxia dices:
          "Nos titulos vacuos et lentos novimus arcus"!

          FLORIDA.

          O miserum! tibi serta comis Galathea virentis
          imponet lauri? Tedas extinguere flammas
45      tunc dicam, referetque diem tunc Hesperus et sol
          inducet veniens umbras. Qui primus honores
          hos tulit in silvis, poterit deposcere taxos
          et lauri tristes porcis exponere frondes,
          si te gestantem videat. Michi numina prestent
50      ante diem moriar, latiam quam cernere danem
          sauromate possim crinesque caputque prementem.

          DAPHNIS.

          Quid tantum, delira, tumes? quod iussit Apollo
          tu renuis? Melius fuerat componere lites,
          et quos iamdudum nostris antiquior etas
55      exhibuit sertis flores, tu candida letos
          prestares, ut sacra tuis Iovis ales ab alto
          invigilet gregibus removens vulpesque luposque.

          FLORIDA.

          Hac ego te semper cognovi retia cervis
          aut capreis laqueos, mediis in vallibus, arte
60      tendere, cum iaculo valeas nil, optime Daphni;
          blandiris, cecamque putas includere claustris.
          Nosceris; errasti. Nec tu, quibus inscia quondam
          omne nemus septasque dedi taurosque caprosque
          amplexusque mens ac oscula leta; nec illa
65      secula volvuntur nobis: nec vertitur ordo
          qui dudum, quo grandis erat per compita Daphnis.
          Absit et ut credam, de te modo sentiat, acer
          qui fueras predo, tam sancte summus Apollo,
          iusserit ut lauro tua cingas tempora sacra.
70      Sed cedam. Memini puerum dixisse Goliam
          esse polos superûm, campos mortalibus esse
          concessos, quos quisque sua dicione teneret.
          Libera sum mulier, nullo sociata marito,
          et thalamis ultro renuo iurique fugali;
75      sunt vires animique manent, arcusque trucesque
          custodes ovium, peperit quos seva Licisca;
          et moriar potius quam iactem lilia corvis.

          DAPHNIS.

          Libera tu mulier? Quasi non viderimus ipsi
          quot mechis prostrata iaces! Carecta Phaselis,
80      si tu forte neges, servant vestigia sulcis.
          Venales tibi, stulta, manus mercede parasti:
          hos fortes arcus, iacula hos tutosque recessus
          esse putas? Fex nempe virûm servique fugaces
          sunt, quos dirus amor seu forsan tristis egestas
85      e silvis pepulit nostris. Non, hercle! sagictam
          eximerem pharetra: loris virgisque fugabo.
          Ast tu summe colum calathosque, et pensa puellis
          impartire tuis, et pascua linque bubulcis.
          Spirantes tymbre tibi sint, mea Florida, cure,
90      atque roseta tuis aperi et violaria pande;
          collige iam flores, pueris compone corollas
          et natis occide sues, convivia pone;
          da spatium barbas pectant, da stringere vestes,
          da laqueis ambire femur, da tempora ludis,
95      da vitreos fontes, quorum testantibus undis
          incedant compti; radios et findere Phebi
          permitte, ut possint animos assummere grandes,
          dum tenues ydolo, segnes se corpore cernent;
          da graciles stipulas, umbras compone recentes,
100    sterne leves algas, nymphas immisce procaces,
          da vina et somnos et vesca papavera lentis,
          pelle canes silvis, arbustis pelle cicadas:
          sed tandem videas miseris quid feceris, hercle!
          Nos frigius lusit pastor, nos sprevit Osyris,
105    non impune diu; nec tu, si spreveris, inquam.

          FLORIDA.

          Sic faciam, dum grata quies, dum floridus annus,
          dum virides silve stabunt celumque serenum,
          invidus ut doleas. Sed quid male sanus amores
          obicis indecores? Nemo, stolidissime, credet:
110    mos vetus est mechis matronis turpia castis
          obiecisse quidem; testis michi maxima quercus
          sacra Iovi, quia falsa refers. Ast, inclite, quid tu?
          quid "frigius pastor"? quid dicis: "sprevit Osyris"?
          "non impune", miser? Quasi iam nemus omne canopum
115    videris et mysios colles vallesque Camandri
          cum vix agnoscas, tibi celsos elicis ignes.
          Hec stolidis stipula referes aliquando napeis,
          dum tu pannonos victos cantabis agrestes.
          Nec taceas nuper signatum limen ab angue,
120    segnicieque tua pactum ex ferrugine sertum
          in campis henetûm. Sunt hec purganda priusquam
          excidium fagis, Daphni, septisque mineris
          inflatus rabie. Satius tibi vertere passus
          orbis in extremum, quo tu mulieribus arces
125    erigis ac onagris compenis septa comatis,
          vinitor et tensos resecat tibi vitibus antes.

          DAPHNIS.

          Me miserum! raucis veni contendere ranis.
          Te natis commendo tuis. Hi pectere crines
          et faciem purgare tuam vestesque novare
130    et mores ornare tuos laudesque levare
          noverunt. Primi facient, ni fallor, ut Arnus
          nuntiet alpheis quoniam tua colla superba
          calce premam victor, vacuatis sanguine fibris.

          FLORIDA.

          Hesperidum michi poma dedit thirinthius heros,
135    asseruitque graves egris hec ponere somnos
          freneticis. His ergo tuo postremo medebor
          fervori: magnos memini pressisse furores.
          Insuber atque ligus post hec tua somnia solvent.

 


Adnotatio

1. Lo stesso Boccaccio nella epistula XXIII a Fra Martino da Signa fornisce alcune spiegazioni sul significato di questa ecloga.


Indice delle Bucoliche