Indighe

Tiu Martine

Finzas sa lettura de su contu de Tiu Martine, in opposizione a su contu de Sos Ladrones, nos poder induere a ponner atentu cunsideru a comente est organizada sa sienda soziale. Tiu Martine est emo apentau a contos de foghile, ma chistionad’in suspu de problemas matematicos, e non solu. Issu faede contare a su personaggiu suu, ladrone e bardaneri, unu contu particulare de bardanas e de cuntierras, aintro de una cumone, chi arresonada de zertos chi si jana a bandidare e de ateros chi si cravana tra issos, unu contu de inchidores e de intos. Su contu finidi cando moridi su bardaneri e totus si distollen de criccare su posidu. Tiu Martine solu fud’istau abile de dd’ogare a pizu.

 

Si penzamus susu su numene de Donna Zometria Deplano, sa irrobada, issu paris de ateros numenes est in gradu de nos torrare a mente medas sennores chi funi istaos ogettu de sos disizos umanos de che ddis furare sas robas issoro: a cuminzare de cussu sennore chi brullas nd’aguantaiada pagas, proprietariu mannu de ortos prantaos a mela, e tantu imbidiosu de custa frutta de nde proibire a cale si siada istada persone a nde collire una, e po nissuna arresone; e a sighire cun cussos ateros sennores dispetosos chi cando si funi abizaos chi unu zeraccu serbidore issoro che ddis hiada furau un’ischintidda, malamente haian dezidiu de dd’incadenare a un’orrocca e de che ddi faer divorare su fidigu dae un’abilarzu.

 

A Donna Zometria sos bardaneris ddi furana sas prendas, chi ateras non funi si non sos teoremas suos bellos. E cun issos matessi imbentana sas trassas po ddos cuare in logu siguru, cun s’iscopu de si nde serbire po ddos torrare a ogare a pizu cando sa zente airada hiada a esser torrada in se. Solu ca sas cosas non funi andadas gasi, e a causa de fattos istoricos, politicos, soziales, religiosos e culturales, a partire de Euclide de Alessandria finas a Padre Zirone Saccheri, totu custos teoremas funi abarraos bene cuaos po battordighi seculos bundantes.

 

Cando hana a esser torraos a ogare a campu sas implicaziones criticas issoro cuntribuini a un’isviluppu repentinu de sa connoschenzia de sa realidade in sa cale s’omine bivede. S’hada a esser tando agattada ateruna crae po interpretare e cumprender s’Universumundu, una de sas craes de sas cales Galileo arresonada.

 

E tando, si a sos mitos de Adamu e de prometeo, chena mancanzia peruna de arrespetu, accostiamus su mitu de Tiu Martine, ateru non faimus si non rimarcare chi una rivoluzione disaunidi sas cunbinziones culturales e issientificas chi hiamus disizau esser definias in eternu chena discussione peruna. In su contu de Adamu si contada de cando s’omine est diveniu cussiente de sa diferenzia tra su bene e su malu, (rivoluzione etica), in su mitu de Prometeo si contada de sa conquista de esser bonos a guvernare su fogu, (rivoluzione tecnologica), e in sa paristoria de Tiu Martine si contada de cando s’omine hada cunsighiu cussienzia de cantu liberu est de aministare metodos e prozeduras logicas e matematicas, (rivoluzione issientifica).

 

Sos ingarbuglios chi agatana sas rivoluziones cando passana, lassana possibilidades mannas de esser totus de pari fiduciosos, cantu cuddos chi crene chi non poden esser istabilias po sempere né costituziones soziales né costituziones politicas.

 

E tando Tiu Martine tenede s’impreu de liberare sa losa intro sa cale medas, (politicos, filosofos e issienziaos), hana interrau sende bios, sos disizos de zustizia soziale. Tiu Martine est aboghinande: in pè, sa zustizia, e ponedi in motu. No po currere in fatu a nissunu, comente ateros tempos hamus bistu, ma po amparare a totus.