Copertina 
 
S'omine e s'abba
Anno scolastico 1998-99
Corso B Scuola Media N° 3 Olbia
  Home 

S'omine e s'abba
in s'istoria de Olbia

Si abaidamus s'aba, luzziga e frisca, chi naschit dae sa roccas intendimus intro de nois unu sentimentu de piaghere. S'aba est s'elementu prinzipale pro sa nostra sidis e pro tota sa terra e, innanti a nois, est su simbulu de sa fecundidade.

In s'edade de sos nuraghes, in una terra sicca comente sa Sardigna, sos anticos cunsideraiant s'aba comente unu donu de su chelu dadu dai sa Dea Mama. Dae issa dipendiat sa fertilidade de sa terra e de s'elva pro sas amasas chi paschiant tranchiglias tra sos montes e sas pagas pianas de s'isula nostra.

Sos nuragicos cogliant s'aba in puttos copeltos, "tempios a puzzu". In Saldigna sunt istadosos iscobeltos parizos puttos nuragicos, fattos in pedra non tribagliada.

Solu pius taldu sas pedras eniant lisciadas in modu chi su ladu de intro si presentaiat lisciu.

In s'intrada si faghiat un'iscultura in pedra chi mustraiat su deus chi si creiat chi istaiat in cussu logu.

S'aba fit frizzante e si crediat chi podiat faghere pius foltes sos ossos e chi podiat curare sos ojos.

Chie fit cunsideradu comente malandrinu e culpevole deviat infundhere sos ojos, e si custu fit sa veridade, si creiadat chi podiadat inzegare.

Pro chie giuraiat s'innozenzia sa proa fit dadat dai su fattu chi sos ojos diventaiant pius luzzigos e diventaiat zegu puru chie giuraiat su falsu.

Sicuramentu su cultu des sas abas selviat cumente una folma de giudiju de Deu. Custa cosa est andada a dainanti fin'a su periudu taldu romanu. De puttos de custu tipu si adat sicuresa e unu est cussu de "Su Trambuccone".

Pro leare s'aba, pro sos bisonzos de onzi die, fint ispaltos in meda logos puttos De su mattessi tipu e fontunas comente cussa de "Li Fattedi", in su "Monte a Telti".

In s'edade punica esistiant meda puttos chi manteniant sas abas de sutta sa terra e cussas pioias.

In s'edade romana fint connotas sas termas in ue sa zente andhaidat pro si curare cun s'aba e su vapore e cussos logos diventaiant logos de incontru pro sos affares e sas faccendas issoro.

S'aba eniat dai s'acquedotto chi paltiat dai Cabbu Abbas. Su pius de sa olta s'aba fit aba pioja o beniat leada dai sutta terra e gitta dai sos tubos in terra cotta in puttos fraigados apposta.

Restos de s'acquedotto romanu s'ident, in palte, ispaltos in sa campagna e, calchi pezzu, puru acculzu a calchi domo intro 'e sa iddha.

De s'edade a nois pius acculzu est s'acquedotto de su Monte Nieddu (1953 - 55), chi ada resu possibile de superare sas difficultades de sa iddha.

Sa diga de su riu Liscia ada de parizzu aumentadu sa cantidade de s'aba arribada e ada pelmissu sa naschida de sa zona industriale de Olbia e, in su matessi tempus, ada dadu pius aba a sas domos.

De sa chistione " s'omine e s'aba" de s'agru olbiesu restana parizzos lumines de sos logos chi s'istudiosu Dionigi Panedda ada attentamente isciaminados.

Tra custos si ammentana: Aba fritta, (chi no ada bisonzu de ispiegasciones), Abaolta (funtana de sa culva de s'istradone), S'aba ona ( una de sas pagas funtanas' in s'agru de Terranoa, de aba non salida), S'aba pudida e S'aba puzzina (aba puzzolente), S'aba ruia (aba de su colore de su ferru), S'aba 'e Paulu (sa funtana de Paolu), S'aba 'e sa 'ide ( s'aba acculzu a sa ide), S'aba 'e sa pedra (sa funtana carralzada dae una pedra).

Iscrittu in logudoresu dae

Roberto Orgolesu
Antonio Burrai