ARCHIVIO ILLIRICO

ILLIRIA: LA SARDEGNA COME NON L'AVETE MAI LETTA

 

Calchi peraula pro nos cumprender ~ Disa fjalė pėr tu kuptuar

di Alberto Areddu

Glossario

Logudorese-Albanese cossovaro

 

  Saludare, si presentare  

Pėrshendetem, prezantohem
  Pregontare, dimandare  

Pyes, kėrkoj
 

Peraulas de impittu

  

Fjalė mė tė pėrdorėshme
 

Su tempus

  

Koha
 

Su grima

  

Klima
 

Contare, mesurare

  

Numėroj, mas
 

Mandigare, biere

  

Ha, pi
 

Si samunare

  

Lahem
 

Si cambiare, biazare

  

Udhėtoj, ēvendosem
 

Convizare, learesi cura

  

Mjekohem
 

Bestiresi

  

Vishem
 

Comporare / bessire

  

Blej / Dal
 

Telefonare, iscriere

  

Telefonoj, shkruaj
 

Calchi peraula

  

Disa folje
 

Sa pessone

  

Trupi
1. Saludare, si presentare ~ Pėrshendetem, prezantohem
 
Saludare
Si presentare		 Pėrshendetem
Prezantohem
Die 'ona
Bonu sero
Notte 'ona
A nos bider 
Luego
A cras		 Mirėdita 
Mirėmbrėra
Natėnemirė
Mirupafshim
Mirupafshim sė shpejti
Mirupafshim nesėr
Comente ti jamas ? 
Comente bos jamades ?
Su nomene meu
Deo mi jamo 		Si quhesh ?
Si quheni ju ?
Emri im ėshtė
Unė quhem
Ti presento 
Bos  presento 		Unė tė prezantoj 
Unė ju prezantoj
Signore
Signora
Picciocchedda		 Zoti 
Zonja 
Zonjushe

Sa familia
Mama mia
Babbu meu
Fiza mia
Fizu meu
Sorre mia
Frade meu
Muzere mia
Pobiddu meu
Jaju meu
Jaja mia
Thiu meu
Thia mia
Nebode meu
Netta mia 
Fradile meu
Sorrastra mia

 Familja
Nėna ime
Babai im
Vajza ime
Djali im
Motra ime
Vėllai im
Gruaja ime
Burri im
Gjyshi im
Gjyshja ime
Xhaxhai im
Tezja ime
Nipi im
Mbesa ime
Kushėriri im 
Kushėrirja ime
Un'omine
Una femina
Unu piccioccu
Une bajanedda
Unu jovanu
Una jovana
Unu criu		 Njė burrė
Njė grua
Njė djalė i ri
Njė vajzė e re
Njė djalė
Njė vajzė
Njė bebe
Comente si muttit sa'idda'ostra?
Benzo dae sa tzittade de....
Benzo dae sa'idda'e....
Deo isto in....		 Si quhet vėndi juaj i lindjes ?
Unė vij nga qyteti i ...
Unė vij nga fshati i ...
Unė banoj nė ...
Faeddo su sardu
Faeddo azigu de sardu
No faeddo su sardu
Cumprendo
Iscusademi, ma no cumprendo
Iscusade, a mi lu podides repittere 		Unė flas sardisht
Unė flas pak frengjisht
Unė nuk flas frengjisht
Unė kuptoj
Mė falni, unė nuk kuptoj
Mė falni, ju mund tė pėrsėritni?

 

2. Pregontare, dimandare ~ Pyes, kėrkoj

Pregontare
Dimandare 		Pyes
Kėrkoj
Chie? 
Itte ?
Ue?
Cando ?
Cantu?
Proitte?
Comente ? 		Kush ?
Ēfarė ?
Ku ?
Kur ?
Sa ?
Pse ?
Si ?
Inue est … ?
Inue sunu … ? 
Ue s'agattat ? 		 Ku ėshtė … ?
 Ku janė … ?
 Ku ndodhet … ?
Comente ponet ?
Comente bos ponet ? 		Si je ?
Si jeni ?
Comente si narat custu ?
Itte cheret narrer custu?		 Si quhet kjo ?
Ēfarė do tė thotė kjo ?
Cantu costat ? Sa kushton ?
 

Potto… ?
Podides … ?
A mi podides mustrare?
A mi podides narrer … ?
 Iscusade, a mi podides repittere ?
A mi podides aggiuare?
A mi podides jugher a?

 

  

A mundem … ?
Mundeniju…?
Mundeni ju tė mė tregoni … ?
Mundeni ju tė mė thoni … ?
 Mė falni, mundeni ju tė pėrsėritni ?
 Mundeni ju tė mė ndihmoni pėr?
Mundeni ju tė mė ēoni nė… ?

 
Itt'est chi no andat ? Itt'est chi cherides fagher ?
Itt'est chi ischides fagher ?
Itt'est chi faghides cras?
Azis disizu 'e ?
 -thuccare a pischina ?
 -andar a tzinema ?
 -corcarebocche?
 -drommire ?
 -fagher isporto ? 		Ēfarė nuk shkon ?
Ēfarė doni tė bėni ?
Ēfarė dini tė bėni ?
Ēfarė do tė bėni nesėr ?
Keni ju dėshirė tė … ?
 -tė shkoni nė pishinė ?
 -tė shkoni nė kinema ?
 -tė pushoni ?
 -tė flini ?
  -tė bėni sport ?
Mi dia piagher de... Do tė doja tė shkoja nė …

Tue deppes …
Bois deppides…

Ti duhet …
Ju duhet …
pro piaghere
pro piaghere
gratzias		 Tė lutem
Ju lutem
Faleminderit


3. Peraulas d'impittu ~ Fjalė mė tė pėrdorėshme

Peraulas fittianas Fjalė mė tė pėrdorėshme
Emmo
No, nono 
E
O
Daghi		 Po
Jo
Dhe
Ose
Sepse
Mannu
Manna
Minudu, minore
Minuda, minore
Mesanu
Mesana 		I madh
E madhe
I vogėl
E vogėl
Mesatar
Mesatare
Sanu,forte
Sana
Lanzu
Lanza		 I shėndoshė
E shėndoshė
I dobėt
E dobėt
Curtzu
Curtza
Longu
Longa 		I shkurtėr
E shkurtėr
I gjatė
E gjatė
Jovanu
Jovana
Betzu
Betza		 I ri
E re
I vjetėr
E vjetėr
Bellu
Bella
Feu
Fea		 I bukur
E bukur
I shėmtuar
E shėmtuar
Caldu
Frittu		 Ngrohtė
Ftohtė

Accurtzu
Attesu

 Afėr
Larg
Chitto
Tardu		 Herėt
Vonė
Pienu, barriu
Boidu 		Plot
Bosh
Ladinu
Diffitzile 		I thjeshtė
I vėshtirė
Pesosu
Lébiu		 I rėndė
I lehtė
Abbertu 
Cunzadu		 I hapur
I mbyllur
Cuntentu
Triste 		I lumtur
I mėrzitur

Sos colores
Biancu,arvu
Biaittu
Birde
Grogu
Arantzu
Ruju
Rosa
Viola
Marrone
Nieddu
Trinu

 Ngjyrat
I bardhė
Blu
Jeshil
I verdhė
Portokalle
I kuq
Rozė
Vjollcė
Gėshtenjė
I zi
Gri
Jaru
Iscuru		 I ēelur
I errėt


4. Su tempus ~ Koha

Su tempus Koha
Sas istajones
Beranu
Istadiale
Attunzu
Ierru		 Stinėt
Pranvera
Vera
Vjeshta
Dimri

Sos meses de s'annu
Bennarzu
Frearzu
Martu
Abrile
Maju
Lampadas
Triulas
Austu
Cabidanni
Santaine
Santandria
Nadale

Muajt e vitit
Janar
Shkurt
Mars
Prill
Maj
Qershor
Juillet" Korrik
Gusht
Shtator
Tetor
Nėntor
Dhjetor

Sas dies de sa chida
 Lunis
Martis
Mercuris
Joja
Chenabura
Sappadu
Dominiga

Ditėt e javės
 e hėnė
e martė
e mėrkurė
e enjte
e premte
e shtunė
e dielė
Su fineghida
Sa chida colada
Sa chida ch'intrat
Intro duas chidas
Bi cheren tres chidas 		Fundjave
Java e kaluar
Java e ardhshme
Mbas dy javėsh 
Para tre javėsh

S'annada
Su mese
Sa chida

 Viti
Muaji
Java
S'ora
Su minuttu
S'iscutta		 Ora
Minuti
Sekonda
Janteris
Deris
Oe
Cras
Barigadu 		Pardje
Dje
Sot
Nesėr
Pasnesėr
Como
Una 'olta 		Tani
Dikur
Mai
Sempere		 Kurrė
Gjithmonė
Su manzanu
Su mesudie
Su poi'e 'ustadu
Su sero
Sa notte
Su die		 Mėngjes
Drekė
Mbasdite
Mbrėmje
Nata
Dita
Itt'ora est ?
Sun sas noe
Sun sas noe e chimbe
Sun sas noe e unu cuartu
Sun sas noe e mesa
Sun sas deghe mancu vinti
 Sun sas deghe mancu
unu cuartu
Est mesudie
Est mesanotte		 Sa ėshtė ora ?
Ora ėshtė nėntė
Ora ėshtė pesė
Ora ėshtė nėntė e njė ēerek
Ora ėshtė nėntė e gjysėm
Ora ėshtė dhjetė pa njėzet
 Ora ėshtė dhjetė pa
njė ēerek
Ėshtė mesditė
Ėshtė mesnatė
5. Su grima ~ Klima

Su grima Klima
Est temperende
Pioet
Est fattende caldu
B'at traschia
Est fattende frittu

Bėn kohė e bukur
Bie shi
Bėn ngrohtė
Bėn nxehtė
Bėn ftohtė
Pioet
Est niende
Est randinende		 Bie shi
Bie borė
Bie breshėr
S'abba
Su nie
Su'entu
Sa traschia
Su lampu, su raju
Su lampu, su raju
Su tronu		 Shiu
Bora
Era
Stuhia
Rrufeja
Vetėtima
Bubullima
Su chelu
Sas nues
Su sole
Sa luna
Sos isteddos		 Qielli
Retė
Dielli
Hėna
Yjet

6. Contare, mesurare ~ Numėroj, mas

0
1
2
3
4
5
6
7
8
9		  zero
 unu
 duos
 tres
 battor
 chimbe
 ses
 sette
 otto
 noe		 xero
njė
dy
tre
katėr
pesė
gjashtė
shtatė
tetė
nėntė
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19 		deghe
undighi
doighi
treighi
battordighi
bindighi
seighi
deghessette
degheotto
deghennoe		 dhjetė
njėmbėdhjetė
dymbėdhjetė
trembėdhjetė
katėrmbėdhjetė
pesėmbėdhjetė
gjashtėmbėdhjetė
shtatėmbėdhjetė
tetėmbėdhjetė
nėntėmbėdhjetė
20
21
22
23
...

binti
bintunu
bentiduos
bintitres
...

njėzet
njėzet e njė
njėzet e dy
njėzet e tre
...
30
40
50
60
70
80
90		 trinta
baranta
chimbanta
sessanta
settanta
ottanta
noranta		 tridhjetė
dyzet
pesėdhjetė
gjashtėdhjetė
shtatėdhjetė
tetėdhjetė nėntėdhjetė
100
200
300
... 		chentu
dughentos
treschentos
...		  njėqind
 dyqind
 treqind
...

1 000
2 000
3 000
...

milli
duamiza
tremiza
... 		njėmijė
dymijė
tremijė
...

10 000
100 000
1 000 000
1 000 000 000

 deghe miza
chentu miza
unu millione
unu milliardu		  dhjetėmijė
 njėqindmijė
 njė milion
 njė miliardė


Unu litru 
Unu mesu litru
Unu cuartu de litru
Unu decilitru
Unu centilitru		 Njė litėr
Njė gjysėm litri
Njė ēerek litri
Njė decilitėr
Njė centilitėr
Unu chilo
Chentu gramos		 Njė kilo
Njėqind gram
Unu chilometru
Unu metro
Unu decimetru
Unu centimetru
Unu millimetru		 Njė kilometėr
Njė metėr
Njė decimetėr
Njė centimetėr
Njė millimetėr
Unu gradu  Njė gradė
7. Mandigare, biere ~ Ha, pi

Mandigare
Bier 		Ha
Pi
Appo famine
So sididu
Bonu est
Malu est
Mi piaghet…
M'aggradat azigu…
Mi piaghet meda… 		Kam uri
Kam etje
Ėshtė e mirė
Ėshtė e keqe
Unė e pėlqej
Unė e pėlqej pak
Unė e pėlqej shumė
Famine as?
Sididu ses ?		 A ke uri ?
A ke etje ?
Coghino, Chinchinno
Coghinas, Chinchinnas
Ponzo in banca
Pones in banca
Faghet s'isterzu
Faghimus s'isterzu		 Unė gatuaj
Ti gatuan
Unė shtroj tavolinėn
Ti shtron tavolinėn
Ai lan enėt
Ne lajmė enėt
Su pane
Su thuccaru
Su sale
Su pibere
S'ozu
S'aghedu
Sa mustarda
Sa farina
Sa madrighe
Maccarrones
Sos frissos		 Buka
Sheqer
Kripė
Piper
Vaj
Uthull
Mustardė
Miell
Maja
Makarona
Patate tė skuqura
Sa petta
Su'oe
Su masciu
S'anzone
Su porcu
Sa pudda
S'anade
Su dindi		 Mishi
Kau
Delja
Qingji
Derri
Pula
Rosa
Gjeli i detit
Su pische Peshku
S'aligumine
S'insalada
Sas pumattas
Sa melinzana
Sa tzucca
Su piberone
Sas fustinajas
Su porru
Sos ispinatzos
Su cugumere
Su patatu
Su basolu 'irde
Su pisellu		 Perimet
Sallatė
Domate
Patėllxhan
Kungull
Spec
Karota
Presh
Spinaq
Kastravec
Patate
Mashurka
Bizele

Sa frutture
Sa cariasa
Su lampone
Sas fraulas
Su pessighe
Su barracocco
Sos arantzos
Sa mela
Sa pira
Sas bananas

 Frutat
Qershi
Mana toke
Luleshtrydhe
Pjeshkė
Kajsi
Portokalle
Mollė
Dardha
Banane
S'ozugasu
Su casu
Sa pizu
Su joddu		 Gjalp
Djathė
Salcė kosi
Kos
Su dulche Ėmbėlsirė
Sa cosa dulche Bonbone
Su bidu
S'abba
S'abba minerale
Su latte
Su 'inu
Su'inu biancu
Su'inu ruju
Su'inu rosadu
Sa birra  
Su succu de frutta
Su gaffč
Su tč
Su cioccullattu 		Pije
Uji
Uji mineral
Qumėshti
Vera
Vera e bardhė
Vera e kuqe
Vera rozė
Birra
Lźng frutash
Kafe
Ēaj
Ēokollatė
Sos isterzos
Su bicchiere
S'ampulla
Su piattu
S'urteddu
Sa furchetta
Su jogarzu
Su cocciarinu		 Enėt
Gota
Shishja
Pjata
Thika
Piruni
Luga
Luga e vogźl
Sa casciarola
Casciaroledda
Tianeddu		 Tenxhere
Tenxhere me presion
Tigan
9. Si cambiare, biazare ~ Udhėtoj, ēvendosem
Si cambiare, si moer
Biazare		  Udhėtoj
  Ēvendosem
Sa macchina
S'istrada
S'autostrada
Su tassģ		 Vetura
Rruga
Autostrada
Taksi
Su trenu
S'istatzione
Su bugliette)               

Treni
Stacion treni
Biletė treni

Su bus,  s’autobus
Su bugliette
Sa linea
Sa frimmada
Su capolinia

Autobus
Biletė autobuzi
Linjė autobuzi
Ndalesė autobuzi
Stacioni i fundit
S'aereo
Su bugliette
S'aereoportu		 Aeroplan
Biletė aeroplani
Aeroport
Sa nae
Su portu		 Anije
Port
Sa laccana
Sa duana		 Kufiri
Dogana

Su littone
Su foreidda
Su monte
Su mare

 Pylli
Fusha
Mali
Deti
Ando a campagna
Ando a su mare
Mi dia piagher andare…
 ... a campagna
 ... a su mare		 Unė shkoj nė fshat
Unė shkoj nė det
Do tė doja tė shkoja nė …
 ... fshat
 ... det
Sas filadas Drejtimet
Oru
Subra
Sutta
Intro
Fora
In mesu
A s'ala manca
A s'ala dresta
Derettu
Susu
In basciu
Ainnantis
Fattu
Innantis
Fattu		 Drejt
Mbi
Nėn
Brenda
Jashtė
Nė mes
Majtas
Djathtas
Vetėm drejt
Sipėr
Poshtė
Para
Pas
Pėrpara
Mbrapa
Pigare
Falare		 Ngjitem
Zbres


10. Curaresi ~ Mjekohem

Curaresi Mjekohem
Comente bos sentides? Si ndjeheni ?
So in salude Unė kam shėndet tė mbarė
No mi sento 'ene innudda
So istraccu 
So malaidu
Appo sa frebba
Appo dolima inoghe 		Nuk ndjehem mirė
Jam i lodhur
Jam i sėmurė
Kam temperaturė
Kam dhimbje kėtu
Inue azis male ? Ku ju dhemb ?
 Appo male …
- a conca
- a bula
- a thuju
- a sas dentes
- a su dossu
- a sa 'entre
- a coro
- a sos bratzos
- a sa manu
- a s'anca
- a pč		 Kam dhimbje ...
 -nė kokė
 -nė grykė
 -nė qafė
 -nė dhėmb
- nė kurriz
- nė bark
- nė zemėr
- nė krah
- nė dorė
- nė kofshė
- nė kėmbė (pjesa e shputės)
Appo bumbittadu
So a cussos
So istrintu a culu 		Unė kam vjellur
Unė kam diarre
Jam kaps

Sanare
Su meigu
Su dentista
S'ispidale
S'ambulanza
Sa farmacia
Sas meighinas

 Shėrohem
Doktori
Dentisti
Spital
Ambulanca
Farmacia
Ilacet


11. Bestiresi ~ Vishem

Bestiresi Vishem
Sos bestires
Su manteddu
S'impermeabile
Su costumen
Sa cianchetta		 Veshjet
Pallto
Pardesy
Kostum
Xhaketė
Sas ragas
Sa camija
Sa Tshirt
Sa maglia
Sa 'este
Sa 'unnedda 		Pantallona
Kėmishė
Bluzė me mėngė tė shkurtra
Triko
Fustan
Fund
S'isciallu
S'iscerpa
Sos guantes
Sa berritta
Sa giggģa 		Shall i hollė grash
Shall leshi
Doreza
Kapele
Kasketė
S'ambaghe
Sa lana
Sos sintetigos		 Pambuku
Leshi
Sintetike
Sos caltos
Sos istiales
Sos sandalos 		Kėpucė
Ēizme
Sandale

Sa caltzoleria
Sa merceria

 Kėpucari


12. Comporare, bessire ~ Blej / Dal

Comporare
Bessire 		Blej
Dal
Su magasinu
Su furru
Sa maselleria
Sa drogheria
Sa cremeria
Su supermercadu
Bancu de roba minuda
S'istancu 		Dyqan
Dyqan buke
Dyqan mishi

Bylmetore
Supermerkatė
Kinkaleri
Dyqan cigaresh
Cantu costat… ? Sa kuston … ?
Su tzinema
Su treattu
Su museo
S'ispositzione
Sa bibbioteca
Su cuntzertu 		Kinema
Teatėr
Muze
Ekspozitė
Bibliotekė
Koncert
Sa pischina
S'istadiu		 Pishinė
Stadium


13. Telefonare, iscrier ~ Telefonoj, shkruaj

Telefonare
Iscrier		 Telefonoj
Shkruaj
Sa posta
Su trimbu
S'imboligu
S'annuariu
Sindiritzu
Su coighe postale		 Posta
Pullė
Zarfi
Repertori telefonik
Adresa
Kodi postal


14. Calchi verbu ~ Disa folje

Aer Kam
Esser Jam
Fagher Bėj
Andare Shkoj
Amare, istimare Dua
Cherrer Dėshiroj

Poder

 Mund

Aer Kam
appo
as
at
amus
azis
an 		Unė kam
Ti ke
Ai, ajo ka
Ne kemi
Ju keni
Ata, ato kanė

14 - Calchi verbu ~ Disa folje
Esser Jam
Deo sņ
Tue ses
Isse  est
Nois semus
Bois sezis
Issos sun		 Unė jam
Ti je
Ai, ajo ėshtė
Ne jemi
Ju jeni
Ata, ato janė

14 - Calchi verbu ~ Disa folje
Fagher Bėj
                                                         Deo fatto
Tue faghes
Isse faghet
Nois faghimus
Bois faghides
Issos faghen		 Unė bėj
Ti bėn
Ai, ajo bėn
Ne bėjmė
Ju bėni
Ata, ato bėjnė
14 - Calchi verbu~ Disa folje
Andare Shkoj
ando
andas
andat
andamus
andades
andan		 Unė shkoj
Ti shkon
Ai, ajo shkon
Ne shkojmė
Ju shkoni
Ata, ato shkojnė
14 - Calchi verbu~ Disa folje

Amare

Dua

 Deo/jeo amo
Tue amas
 Isse amat
 Nois amamus
Bois amades
  Issos aman

Unė dua
Ti do
Ai, ajo do
Ne duam
Ju doni
Ata, ato duan
14 - Calchi verbu~ Disa folje

 Cherrer

 Dėshiroj
Deo cherzo
Tue cheres
Isse cheret
Nois cherimus
Bois cherides
Issso cheren		 Unė dėshiroj
Ti dėshiron
Ai, ajo dėshiron
Ne dėshirojmė
Ju dėshironi
Ata, ato dėshirojnė
14 - Calchi peraula~ Disa folje

Poder

 Mund

Deo potto, Tu podes, Isse podet Nois podimus,  Bois podides,
Issos poden

 Unė mundem
Ti mundesh
Ai, ajo mundet
Ne mundemi
Ju mundeni
Ata, ato munden
 

15. Su corpus, sa pessone~ Trupi

 

Su corpus Trupi
Sa conca
Sa cara
S'orija
S'oju, sos ojos
Su nare
Sa 'ucca
Sas dentes 		Koka
Fytyra
Veshi
Syri, sytė
Hunda
Goja
Dhėmbėt
Sa'ula
Su thuju		 Gryka
Qafa
Sa pettorra
Su dossu
Sa'entre		 Gjoksi
Kurriz
Barku
Su bratzu
Su cuidu
Sa manu		 Krahu
Bėrryli
Dora
S'anca
Su 'enuju
Su pč		 Kofsha
Gjuri
Kėmba (pjesa e shputės)
Su coro
Su fidigu
S'istogomo
Su primone
Sos renes
S'istentina		 Zemra
Mėlēia
Stomaku
Mushkėria
Veshka
Zorra

 

homepage