INTERVISTA A ZIU PEPI MELIS SULL’ALLUVIONE DEL 1940

 

Furiada una bella dì, comenti a oi, apusti prangiu s’est annuillau unu pagu e cummentzada a proi, seriu seriu, seriu seriu, fintzas a atra dì a mengianu…però. Atra dì a mengianu at cummentzau a cresci pagu pagu de prusu e cust’acua, in d’un’atimu però, a is undixi nd’adi pigau su ponti mannu. Puru totu cun cust’acua chi at fatu a dedì, mancai totu sa noti puru s’est intendia unu pagu in bidda; ma a mengianu, candu s’est obrexiu, in bidda puru istampanta is domus de s’una a s’atra po nc’essiri s’acua, ca is domus furianta prenas de acua.

<<Ah, furiada tottu allagau?>>

Ah no!? Tandu s’acua de Frumendosa a is undixi nc’adi isciusciau su ponti, s’acua torrada in custas ceas de innoi e nd’est bennia totu innoi, in su fossu ‘e sa terra, s’acua; tandu nd’est benniu s’arriu de innoi, chi nd’est calau de campusantu in basciu e nd’est imbucau innoi, a deretu, acantu bividi Pieru Carta, tandu ingui adi ammuntonau sa linna e nd’est bennia s’acua, s’acua ndi calada in pratza de cresia a innoi, a basciu.

Apusti prangiu at sentzau, però at coidau smaltendi s’acua, no est chi siada abarrada.

<<E sa genti anui c’est andhada??>>

Eh, sa genti s’arrangianta, is de innoi, de custu bixinau de basciu, si funti fuius a cicai atru allogiu a atras domus, is atras domus furianta prenas de acua, però, (iscedaus!), est tocau a s’arrangiai su propriu, no est chi si sianta fuius a atru logu.

C’iat una femina innoi, chi cussa… zia Teresa Utzeri, in cussa domixedda ingui, cussa dhui teniada puddas e nd’at pigau totu, puddas e totu, s’omu prena de acua fintzas a pitzus.

Mah, una cosa enormi!

E calendi bestiamini… motu; c’iat unu putzu, innoi, in su de ziu Cramellinu Pranu, e nd’iant bogau, dopo duas dis, una baca ancora bia, mischina! Calada de su frumini e arruta a ingui.

Eh, una cosa enormi!

<<In cali data furiada?>>

In su coranta, a ottobri, su dixiotu de otobri, furiada. Eh, acua de aici poi…sa genti non nd’iant biu mai de cosas aici.

Furiada distrutu totu, su frumini furiada limpiu totu propriu comenti de innoi ( riferito al pavimento dell’aula scolastica), in is ispondas no esistianta ai cuss’ora matas, no esistianta.

<<No furiada comenti a oi?>>

Ohh! Mancu nd’assimbillada! Immoi est unu boscu, poi dhu anti fatu sa diga…

<<Motus non ci nd’iat stetiu?>>

Innoi, nossi. In sa zona de Santu ‘Idu… Innoi nd’iat pigau unu sceti de omini, in su coranta, ma… sa crupa de issu.

Furiada un’omini mudu… innoi in basciu, in brabedosu, s’est postu cun d’unu cancarreu longu, de linna, sigomenti su frumini calada sa linna, issu s’e’ postu comenti passada a distanza sua, ghetada e tirada e poniada a una pati, po ndi dha pigai a domu sua, sennonché calada unu bellu truncu, (iscedau!), ghetada su cancarreu, tirada su truncu, su truncu no nd’est benniu, issu sodigada a poderai, po… nd’adi ingotu a issu puru. Dopu dixiotu dis, dh’ant agattau in satu de Armungia, tudau, motu… però!

<<Parenti di chini furiada?>>

Furiada unu ziu de sa bonanima de ziu Benignu Friaxu, chi biviada innoi e… ci furiada sucedia cussa moti sceti.

Bestiamini nd’iat motu meda, atrus dannus… dannus, non nd’iat sucediu, eccu.

Sa corriera furiada benendi de Scalepranu, si furiada frimmada po anca ci passai s’acua, innoi in Ceuri, aspetada unu pagu a si calmai s’acua, candhu nd’est bennia s’acua e ci dh’adi imbucada in cussu chi tenidi Salaris immoi e d’adi lassada innia, in pitzus. Sa genti si furiada fuia a cussa domu de Martini, de ziu Luiginu Mura, eppuru si funti salvaus, inguni no dhu iat tocau acua. Innia ci furianta una dì, dhi si potanta cosa de papai.

Innoi s’arriu nd’iat pigau sa strada, chi non fiada prusu a passai e furiada tott’allagau, in su pontixeddu ‘e s’arriu non fiada a passai.

<<E po passai in frumini comenti fianta?>>

Po passai est istetiu… tandu iant mandau una squadra de su geniu militari, iant cuncodrau pontis, assetiau stradas, però in tantu in tantu su frumini, candu crexiada, innoi in su ponti mannu, ndi dhu pigada sempri, ma passada genti sceti, mezus no fiada, mezus no d’anti passau mai… poita iant provau sa corriera una ota in su ponti mannu, sigomenti ianta fatu unu bellu ponti de linna, comenti ianta imbucau, postu sa corriera in pitzus de su ponti, ci furiada calada a conc’ a innanti, agoa ndi dh’ianta tirada cun d’unu parancu de s’acuedutu de innoi, de su ponti a s’isca de frumini, anti postu una funi e tirada sa corriera.

<<Sanezei dha biu comenti nd’adi ghetau su ponti mannu?>>

Ih! Nosu dhu castiastis de sa ventana, a is undixi precisu ci dh’adi sciusciau, de ‘omu però dhu castiastis.

<<Su ponti ci dha ghetau poita sa linna iat fatu diga?>>

Sa linna iat fatu diga; dhu scidi ca dhu iat linnabrus in corru arenas, e ndi dhus at bettius a innoi, a sa strada de Scalebranu, in su biviu comenti imbucaus in sa strada de corru arenas e dhus at ammuntonuaus in sa terra chi moi tenidi Luigi Carta, ammuntonaus totu, parianta postus apposta, totus a muntoni is linnabrus! Castisì sa forza chi dhui furiada.

Su ponti s’est tupau de linna e s’acua ci dh’adi sciusciau. Su ponti no potada fundazioni, furiada fabricau in pitzus de s’arena, ma nd’ at essi biu atras botas puru de acolladas, però, che i custa, si bì chei custa non dh’iat passau ancora!

<<E immoi ndhi potada de fundhatzionis?>>

Moi gei nd’anti fattu fundazioni, poi nanta ca non dhi dh’ad’a pigai, ma…chi ci calat unu seadu de linna, mancai dhu apinti fatu bucas mannas, moi, gei no dh’ad’ a tocai, ma Deu sindi campidi, s’acua est bestia …. candu passada, giustizia dha cruxiat!

<<E s’acua commenti arribada?>>

Innoi furiada totu unu mari, innoi in ceuri, totu unu mari, no si biada pru nudha, ni terras, acua sceti fintzas a su fundu de sa montagna, a su fossu ‘e sa terra.

<<E sentza de ponti comenti fianta?>>

Ma dhu scidi cantu seus abarraus sentz’e ponti? Doxi annus, sempri a ponti de linna, in s’istadi sa genti passada de frumini, no est chi fessidi a passai tropu in frumini puru in s’istadi, poita … nosu candu messastisi po ndi ‘etiri is manigas, tocada in meda logus, tocada a fai su giru de su ponti, poita ca in frumini dhu iad’ ata s’acua in s’istadi puru e non fiada a passai.

<<E su minerali comenti dhu potanta?>>

Ndi dhu ‘etiant a carru, a sachittedhas e dhu scarriganta de fronte a pratza de cresia, in domu acantu bividi su connau de Cotza, ca dhui fiada unu magasinu, sa machina beniada a innia e carriada e ndi dhu piganta.

<<E is operaius comenti andhanta in miniera?>>

Ci dhus passanta a braca, fesside a dedì fessidi a denoti, mancai su frumini fessi mannu, (iscedaus!), dhus imbarcanta innoi, in sa braca e totu, in basciu.

<<Ma su serviziu dha fianta is militaris?>>

No, c’iada… unu burghesu puru iant betiu, po fai cussu serviziu, no isciu de chini fessi pagau, furiada su pobidhu de cussa… zia Elvira Pittau, su primu pobidhu, chi cussu furiada su bracheri de innoi.

Cussa femina puru, candu su pobidhu s’assentada, aici a dedì, no a denoti, imbarcada issa puru, mancai cun su frumini mannu, cussa femina arriscada, non pari beru! Sceti ca mi dh’arregordu!

 

torna su

home page

scuola media

acquilandia

progetto aria