Composizione teatrale del Can. Giovanni Spano

(Questa pagina è in corso di formattazione)

Lo Spanu premette la seguente nota: 

Sebbene nella Prefazione abbiamo detto che avremmo fatto succedere al testo della S. Biblia la poesia in sestine del poeta Cossiga. pure trovando più sensati i consigli di alcuni nostri amici, e segnatamente del Teologo Salvatore Cossu, Rettore di Ploaghe, giudice competente, e sommo cooscitore del dialetto Sardo, abbiamo preferito l'antica parafrasi, che dobbiamo rispettare come un monumento della letteratura Sarda, tanto più che la medesima è in bocca di tutti. Ci professiamo anzi debitori alla gentilezza del sullodato Rettore Cossu  che strappando di questo dramma uno squarcio ora da uno ora dall'altro dei suoi popolani, gli riuscì di averlo compito, mentre noi nella gran raccolta delle poesie Sarde ne possedevamo solo un frammento (Ortogr. Sarda, P. II, p. 49). Non sappiamo di certo chi sia l'autore di questo componimento, che può dirsi un capo d'opera, e gli intelligenti potranno formare il giudizio quanto desso sia condotto con arte e maestria in tutte le sue parti, da non invidiare quegli autori italiani che si occuparono sulla stessa materia. Alcuni credono d'essere opera di Mons. Solinas, vescovo di Nuoro, ma sebbene il dialetto sia del Meilogu, per le voci, pure ci sembra più antica dalle diverse licenze e dissonanze che di mano in mano noteremo.

 

S' HISTORIA DE JUSEPPE HEBREU
DRAMMA SARDU

PARTE PRIMA

 

Iscena Prima

Jacobe solu, et poi Judas

Non b' hat consolu pro me,
Pustiss qui, fizu istimadu,
Tue mortu ses istadu,
          Nocte et die

Isto suspirende a tie,
Adverto qui quantu et quantu,
Su suspirareti tantu,
          Bellu fiore !

M' aumentat su dolore,
Et mi accreschet su dolu;
Né mi servit de consolu
          Su bider, qui

M' est restadu Beniamin
Fizu de Rachele bella,
Tue fisti unica istella,
          Juseppe amadu !

Quie ti mì hat leadu
In sa mezus pizzinnia ?
Baculu de s' ezzesa mia,
          Prenda rara !

Coment' istesit mi nara;
Relatami sa manera,
Qui cussa Tigre fiera
          T' isbranesit !

Niunu bei accudesit ?
Tue inerme isprammadu,
Des haer tichirriadu !
          Però ad quie ?

Ah ! jà mi paret gasie
De intenderti giamende,
Pedende ajudu, et narzende,
          Babbu ! Babbu !

Ad ogni fieru isgabbu,
De cussa bestia cruda,
T' intendo giamende ad Juda
          Cum piantu.

Juda

Babbu, non t' affliggias tantu;
Q' est cosa irremediabile:
Si piangas quantu est dabile,
          E ite fructu ?

Jacobe

Quando mai oju asciuttu,
Sende biu, hap' a portare ?
Et quando mi det passare
          Su dolore !

Laxademi pro favore,
Fizos, piangher, fin a tantu,
Qui m' affoghet su piantu,
          Et i sa pena.

Juda

Quando in d'una terra anzena
Sos ateros fizos laxas,
Ja' est dolore qui passat,
          Su qui tenes.

O babbu, reflecti bene;
Pensa in Beniamin, et poi,
Si non lu faghes pro nois,
          Ello et pro quie ?

Ti deves pregare dies;
Ja lu bides, qui est minore;
Modera tantu rigore….
          Piedade !

Jacobe

In custa tenera edade,
Fizu, de te hapo dolu;
Et mi servit de consolu,
          Ad tanta pena.

In cussa cara serena
Mi paret, q' hapa presente
A frade tou Juseppe.
          Et a Mama tua.

 

Iscena Segunda

Frades de Juseppe

 

Juda

Sa tanta tristura sua,
Su tantu piangher sou,
Mi rappresentat de nou
          Su peccadu.

Ruben

Mancari a su q' hias nadu
Haëremus postu mente,
Non dia tenner presente,
          Sa culpa mia ?

Zabulon

O qui su peccadu siat,
O impulsos de natura,
Naro in veridade pura,
          Piango ognora.

Nephtali

Et eo presente ancora
Tenzo, de quando alzaiat,
Et de su puttu nd' exiat
          Su brazzigheddu.

Simeone

Cuddu piantu tenereddu,
Cuddas boghes de anzone,
Ahi ! ite confusione,
          Qui mi dana !

Levi

Bidu hazis cum dite gana
Nois l' hamus intregadu ?
Que qui esseret istadu
          Un' inimigu !

Dan

Non restat senza castigu,
Cussa barbara actione,
Facta jà senza rejone
          A un' innocente.

Isacar

Mi paret, q' hapa presente
Sas boghes q' ipse hat bettadu,
Quando l' hamus intregadu
          A sos Ismaelitas.

Aser

O invidia maledicta,
Qui non hat precipitadu,
Ad fagher cussu peccadu
          Tantu feu !

Mi paret sempre, qui Deus
Contra ad sa nostra malitia,
Isgarrighet sa justitia
          De s' ira sua.

 

Iscena terza

Muzere de Putiphar, e Juseppe

Muzere

Juseppe bellu, non fuas:
Mirami unu pagu in cara;
Et dae me, Juseppe, impara
          Ad m' istimare.

Pro te mi querzo olvidare
S' isfera, et s' istadu meu;
Non fuas no, o bellu Ebreu,
          Dae quie t' amat.

Istuda custa fiama
Qui giuto in pectus accesa !
Non t' accendet sa bellesa ?
          Juseppe, mira….

Mira s' anima rendida,
Qui ti offerit su coro:
Mira qui troppu t' adoro,
          Et t' istimo.

So femina, et puru non timo;
Prego senza esser pregada;
Quirco senz' esser quircada,
          Dae niunu.

In custu logu opportunu,
Send' ambos solos a pare,
Mi des poder cuntentare…
          Juseppe meu.

Juseppe

Femina: guardemi Deu
Dae simile peccadu !
Non t' amo, et nemmancu amadu
          Querzo, qui sia.

Sa Religione mia,
Mi obbligat esser de nou,
Fidele ad maridu tou,
          Ingratu a tie.

Muzere

Eh ! no iscappas dae quie
Ti tenet como in sas manos;
Totu sos medios, vanos
          Ti dent resessire.

Non has a poder fuire
Mai in niuna manera….

Juseppe

Iscàppati dae me, fera
          Infernale !

Muzere

Ja qui lusingas non balent,
Furibunda de attediu,
Hap' ad quircare remediu,
          Qui siat

Consolu ad sa ira mia,
Pena ad sa firmesa sua:
Ahi ! Et quie mi aggiuat,
          Qui so turbada !

 

Iscena Quarta

Putiphar et Muzere

Putiphar

Muzere mia, ite q' hada ?
Et proite ti fastizas ?

Muzere

Custa cappa, l' assimizas ?

Putiphar
         
Mi paret, sì.

Muzere

Et bene: como iscas, qui
Su Servu tou istimadu,
Temerariu hat tentadu
          De m' infamare.

Non potende balanzare,
Do boghes, et ipse iscappat;
Intantu restat sa cappa
          In manu mia.

Pro qui tetimonzu siat
De s' attrivimentu sou.
Vindica su honore tou,
          Maridu meu

Putiphar

Simizzante modu feu,
Mi montat totu in furore;
Det proare su rigore.
          De s' ira mia.

Luego querzo, qui siat
Postu in musas, et cadenas;
Et l' hap' ad dare una pena
          Exemplare.

 

Iscena Quinta

Pharaone et Copperi

Pharaone

Quie mi det explicare
Unu sognu, qui m' inquietat ?
Non q' hat quie l' interpretat
          In su reinadu.

Eccomi disussegadu;
Sos interpretes lu nesint:
Niunu mi disolvesit
          Custu Enigma.

Sa cosa est seria, et digna
De tota riflexione;
Mi confundo cum rejone,
          Discurrende,

Qui Deus est minatende
Ad mie, o su reinadu;
Gastigu anticipadu,
          Mi lu avvisat.

Si bei penso ad sa viva;
Si seriu bei reflecto;
Qualqui bene eo nd' expecto
          Da una parte:

Ma si discurro cum arte
S' atera parte segunda,
Milli timores m' abbundant
          In su pectus,

Copperi

Majestade, ad tal' effectu,
Como mi so ammentadu,
Qui essend' eo inserradu
          In presone;

Cum d' un' atera persone
De sa Familia Reale;
Bidemus duos sognos tales,
          Qui turbados

Nos pesemus assustados;
Su sentidu no incertemus;
Su manzanu ambos lu nemus
          Ad s' Ebreu

(Pro inspiratione de Deu)
Fit, et est ancora inie,
Nos narat, qu' ad sas tres dies,
          Eo liberadu,

Et i s' ateru impiccadu;
Tale, comente nos nesit
Ipse, ad ambos succedesit
          Realmente:

Et eo reconnoschente,
Una cosa prommittesi;
Ma dae pustis istesi
          Cum ipse ingratu.

Naro dae custu factu,
Qui sa tua Majestade,
Si li das sa libertade,
          Qui meritat;

Su sognu luego t' explicat,
Fidele et distinctamente.

Pharaone

Andade subitamente
          Ad l' avvisare;

Si mi podet explicare
Custu sognu, q' hapo bidu,
Qui mi tenet atturdidu
          Su bi pensare.

Copperi

Prontu so pre bi andare;
Fidele t' hap ad servire;
M' est honore in t' ubbidire,
          Re de sa terra.

Pharaone solu

In pectus mi faghent gherra,
Isperantias, et timore:
It' alet qui mi adorent
          Sos mortales ?

Sì; mi sento affannos tales,
Pro custu sognu q' idesi,
Qui pius non reposesi….
          Ecco s' Ebreu

Juseppe

Vivat Re, Segnore meu !
Ad sos pès tuos prostradu,
Ti dat gratias humiliadu,
          Unu servidore.

Pharaone

Pesa; et da unu timore
Libera sa mente mia.

Juseppe

Sorte bella si podia
          A ti servire !

Pharaone

Podes forsi tue ischire
Unu sognu qui hapo bidu ?
Mi tenet meda atturdidu
          Su bi pensare.

Mi pariat de mirare
Septe baccas bene pienas;
Et ateras septe qui appenas
          Si reìant.

Sas lanzas, qui dextruiant
Sas sept' accas rassas primas;
Bido poi septe ispigas
          Avveradas: 

Ateras septe, ue non b' hada
(Et hapo bene observadu
Pro non m' esser ingannadu)
          Niente ranu.

Ad totu pregunto invanu
No isco parere, o fuer;
Et mi narant de qui tue
          Ses indevinu.

Juseppe

Sas septe baccas de primu,
Cum sas spgas avveradas,
Significant septe annadas
          Abbundantes:

Sas ateras segundantes
Lanzas, et iscarenadas,
Denotant septe annadas
          De carestia.

Vigilantia tua siat,
Re supremu, de pensare
In sas bonas a incunzare
          Meda trigu;

Pro obviare ad su castigu,
Qui Deus grande airadu,
Pro su q' est male operadu,
          Ipse minetat.

Non so eo, qui interpretat;
Ma est Deus, qui t' avvisat:
Pensabi bene ad sa viva,
          O grande Re.

Pharaone

Querzo reponner in te,
Sas isperantias mias,
Juseppe, tue bi sias
          Ad bi pensare.

Et pro piùs ti accreditare
In su q' ad tie incumando,
Do ordine a totu, et cumando
          In su regnu meu,

Q' ad tie, Juseppe Ebreu,
Ubbidant totu in s' Egiptu;
Et lu pubblico in edittu,
          Qui ti venerent.

Juseppe

Jaghì tue gasi queres,
Fidele depo ubbidire;
Et so prontu ad ti servire
          In su qui cumandas.

 

Iscena Sesta
Muzere de Putiphar, et i sa Criada

Muzere

Criada mia, a ue andas ?
Quantu m' enis opportuna ?
Sezzi: mira si ater una
          Que deo q' hada ?

Criada

Si; connosco q'est turbada,
Et ite, niente tenet ?
In mesu ad tantos benes
          Istat trista ?

Muzere

Sa culpa tenet sa vista
De sos tristos ojos mios;
Como lu pïanghent ad rios
          De piantu.

Criada

Ja mi causat ispantu,
Qui tenzat su coro tristu,
Muzere de unu Ministru
          De sa Corte.

Muzere

Resento un' affannu forte,
Qui creschet sa pena mia,
Su pensare quie sia,
          Et pro quie pato.

So quirchende, et no agato
Allivìu ai custa pena;
Mi piaghet sa cadena,
          Qui mi ligat.

Su matepsi qui mi obbligat,
A inappettentia, et nausa,
M' est istimalu, et m' est causa
          De disizu.

In modu qui creo aizu
De q' esser sa eguale;
O passione fatale,
          Et tirannia !

M' est de pena, et allegria,
De cuntentu, et discuntentu;
Bastat qui unu momentu
          No hapo pasu.

Si qualqui bolta pro accasu,
Mi mustro calma et serena,
Nachet sa matepsi pena
          Furiosa.

Criada

Eo de tota custa cosa,
Non nde cumprendo niente;
Explìchetsi giaramente;
          No hapat duda.

Muzere

Non poto istare piùs muda;
Ad lu narrer so forzada,
Quà sa fiamma inserrada
          Hat piùs forza.

Ite m' hat successu corza !
Ite incauta q' istei,
Quando ad Juseppe mirei
          Su Ebreu !

Restesit su coro meu,
Accesu de amore vivu;
Quand' expecto cumpassivu,
          Q' ipse siat,

Dispretiat sa fiama mia;
Mi laxat abbirgonzada !
Et sollicito airada
          Sa sua morte.

Ahi ! de me ite sorte
Dura, crudele est sa mia !
Quando istudada creia
          Sa fiama,

S' accendet torra, et lu bramat
Piùs calda sa passione;
Pensao qui s' occasione
          Fit cessada.

Como de nou est torrada;
M' ido in su matepsi istadu;
Daghì Juseppe est torradu
          In libertade.

Ma affectos mios cagliade:
Inter bois discurride:
Nade, comente podides
          Suggettare,

Quie minispretiare
Bos querfesit Servidore ?
Como q' est Superiore,
          Male et peus.

 

Iscena Septima
Jacobe cum sos fizos

Jacobe

Jaghì sa ira de Deus,
Nos hat lead' ogn' alimentu;
Et nos mancat su substentu
          De su pane;

Pro non morrer de su famen,
Bazi, fizos, ad s' Egiptu;
Et comporade su vittu
          De su trigu.

Bidides, qui su castigu
De su famen nos appretat;
Hapo notitia certa,
          Q' inie nd' hada.

Juda

Pro fagher custa tuccada,
Semus totu ubbidientes;
Expectamus solamente
          S' ordine tou.

Jacobe

Ognunu su camellu sou,
Lèt pro fagher su caminu;
Istet solu Beniaminu
          Cum megus.

Juda

Restet Beniamin cum tegus;
Mancu nois lu querimus;
Sos ateros deghe partimus
          A t' ubbidire.

 

Iscena Octava
Juseppe et Maggiordomo

Juseppe

Cominza a distribuire
Su trigu, q' hap' arribbadu;
Su populu est appretadu
          De su famen.

Non querzo qui manchet pane
Ad su popul' nn' istante;
Dande ad ognunu bastante,
          O Maggiordomo.

Maggiordomo

A tie ubbidire como
So prontu, o grande Segnore,
Ses Babbu, et ses Salvadore
          De s' Egiptu.

In te incontrat s' afflictu
Remediu ad sa carestia;
Gratias Deus ti diat,
          Qui meritas.

 

Iscena Nona
Frades de Juseppe, et Juseppe

Juda

Principe summu, permittas
Qui ti basemus sos pès;
Et dae pustis nos dès
          Trigu pro totu,

Juseppe

Oh ! Deus ite abbolotu !
Paret qui perda sos brios….
Custos sunt sos frades mios !
          Ite bos nades ?

Juda

Nois semus deghe frades,
De sa terra de Chanaan;
Et benimus, si nos dant
          Trigu pro vittu.

Juseppe

No est gai no: in s' Egiptu
Bois pro ispias benides;
Ad mie forsis querides
          Ingannare ?

Juda

Segnore, poto jurare,
Qui tue andas ingannadu;
Su trigu nos est mancadu,
          Et benimus.

Ello comente vivimus
Nois in custa Cittade ?

Juseppe

Tenides ateros frades ?

Juda

          Unu in domo.

Juseppe

Oh ! mira ad bider si como
Custa no est falsidade ?
No est no sa veridade
          Q' hazis nadu.

Mi, si mi so ingannadu !
Fizis deghe, et no est gai;
A b' andat qui sempre et mai
          Nd' aggiunghides ?

Juda

Semus deghe, et sunt sos q' ides,
Fizos de totuna mama;
Ateros duos bi nd' hada
          De differente.

Juseppe

Ma, nademi: et comente
Semper risposta giambades ?
Et totu bos agatades ?
          Vivides totu ?

Juda

Non Segnore; unu pro mortu
Babbu nostru nd' hat piantu;
Et li fuit caru tantu,
          Qui ancora

Lu pianghet ad ognora;
Et semper in bucca l' hada.

Juseppe

Custu, et ite si narada ?

Juda

          Juseppe.

Juseppe

Bene: nademi, et comente
Custu frade bos morzesit ?

Juda

Una fera l' isbranesit
          In su buscu.

Juseppe

Mira quantu m' andas fruscu !
Puru isco, qui no est gai:
Una veridade mai
          No intendo ?

Su bastante bos cumprendo,
Sezis ispias hapo nadu,
Inhoghe unu jà ligadu
          Det restare:

Sos ateros dezis andare
A dom' ostra cum su trigu;
Si mi querides amigu,
          Mi battide

A Beniamin; si querides
De qui eo bos perdone,
Inhoghe istet Simeone;
          Bazi bois;

Et dezis torrare poi
Cum cussu frade minore.

Sos Frades

Ti ubbidimus, Segnore
          A sos pès tuos.

Juseppe

Sos auxilios suos,
Deus bonu, et piedosu,
Bos diat misericordiosu,
          In caminu !

 

Iscena Decima
Juseppe et Maggiordomo

Juseppe

Bae ad su Camasinu;
Dalis su trigu qui querent;
Faghemi su piaghere,
          Qui in su trigu;

(Qua su Babbu m' est amigu)
Bi siat su inari ancora;
Et pustis ad sa bon' hora
          Qui si partant.

Maggiordomo

Si, Segnore: senza falta
Det esser prontu ubbididu;
In totu bene servidu
          Puntuale.

 

 

Iscena Undecima
Simeone solu

Simeone

Ahi ! custu grave male
Lu sopporto cum rejone:
No hapesi cumpassione
          De Juseppe.

Mi cumbenit, qui reflecte
Ad sa culpa mia grave:
Puru sa pena est suave,
          Eternu Deu !

Sì; de custu frade meu,
Eo non nd' hapesi dolu;
Et l' ischides bois solu
          Deus d' Abramu !

Cunfesso, qui peccad' hamus,
Ma Deus justu et benignu,
Et quie s' incontrat dignu
          Innantis tou !

 

 

Iscena Duodecima

Jacobe solu, et poi sos fizos

Jacobe

Quale disgratia de nou
Mi pronostico ad ogn' hora ?
Custu non benner ancora…
          No est de badas.

Sunt octo dies passadas,
Et ancora sunt tardente…
Ecco: bido gente enzende
          Però sunu

Noe: et bi nde mancat unu…
Deus meu, ite det esser !
Nademi, fizos, a presse,
          Et Simeone ?

Ruben

Ips' in Egiptu in presone
Que lu hant postu fina, qui
Torremus cum Beniamin
          Atera ia.

Jacobe

Povera fortuna mia !
Segnore ! in maledictione
Mudas sa benedictione
          Qui m' has dadu ?

Non ses tue, qui m' has nadu,
Qui sa generatione mia,
In su mundu crescher diat,
          Et aumentare,

Pius qui non b' hat in mare
In Chelu istellas, e' arenas ?
Et cominzant dae sas penas
          Sas glorias mias ?

Juda

Caglia, Babbu, non ti dias
In podere a tant' affannu;
Non lu fectas piùs mannu
          Su dolore.

Jacobe

Perdo in edade minore
A Juseppe, jà l' ischides;
Como notitia m' attides,
          Q' in presone,

In s' Egiptu, est Simeone !
Et prettender puru, qui
Torredas cum Beniamìn,
          Fizu solu !

Qui mi servit de consolu,
In custa grave angustìa;
Povera sa vida mia !
          Ite mi nades ?

Manchendebos sos tres frades,
Qui sunt que candidos lizos,
Custos mios charos fizos,
          No suspire…!

Levi

Però est precisu ubbidire,
Q' hamus paraula dadu;
Et in prenda hamus laxadu
          A fizu tou,

Jacobe

Non mi tormentes de nou !
Tot' isco, et totu reflecto;
Et dae Deus expecto
          Su consolu.

Como laxademi solu:
Ad sa familia, et bois
Dade a mandigare, et poi
          M' hap' a pensare.

 

 

PARTE SEGUNDA

Iscena Decimaterza

Juseppe, et Maggiordomo

Juseppe

Quant' istentant a torrare
Sos qui su trigu hant leadu !
Timo, q' iste buruladu…
          Non mi piaghet.

Custa, tardantia qui faghent,
No est no de pagas dies…
Ma si burulant ad mie,
          Sind' impudant.

Maggiordomo

Reflectende isto ad sa muda,
Perdona a s' attrivimentu,
Su q' in te observo attentu,
          Non mi paret

Custu modu de operare,
Qui siat propriu tou,
Ti placas, t' airas de nou
          In cara ipsoro;

Quando lis mustras su coro;
Quando brigas, et minetas;
Ti calmas, et t' inquietas
          In s' istante !

Juseppe

Tenes rejone bastante,
Non podet humana mente
Cumprender perfectamente
          S' intern' anzenu.

Des connoscher a pienu,
Su q' eo facto una die;
Impertantu imbìo a tie;
          Mira s' enint.

Maggiordomo

Ubbidire mi cumbenit
Pront' et fidel' ad ogn' hora:
Però non cumprendo ancora
          Cust' affannu.

 

Iscena Decimaquarta
Jacobe et Juda

Juda

Piùs tardas, piùs mannu
Si faghet su male como:
Trigu non q' hamus in domo
          Ad mandigare.

Nos benit forzadu andare
Ad battire ateru trigu;
Su fame est unu castigu
          Senz' eguale.

Eliggi su mancu male,
Coment' est piùs prudente,
Qui torremus prontamente
          Cum Beniamìn;

Custu est mezus, qui non qui
Morzemus nois de famen;
O diant castigu infame
          A Simeone.

Jacobe

Conosco q' hazis rejone:
Ma eo mi sento morrer,
Qua timo qui piùs non torret
          Custa creatura.

Judas

Ti do paraula segura,
Et so prontu a lu jurare;
Hamus a torrare impare
          Ipse , et eo.

Jacobe

Fizu, eo bene ti creo:
De te jà nde so seguru;
Qui sas qui ad tie puru
          Un' accidente…?

Juda

Nara et ducas, et comente
Queres qui nois factemus ?
Queres qui totu morzemus
          De su famen ?

O qui in patibulu infame
Simeone istet suspesu !
Deh ! no istes intrattesu
          Né indecisu.

Jacobe

Fizos, jà mi so decisu,
Bincat sa forza ad s' amore;
Siat cum bois su Segnore
          In caminu

A frade bostru Baniaminu
Jughide cum attentione;
Torrade cum Simeone
          Tantu prestu.

Juda et Frades

Un' error' non hat successu;
S' est in su trigu agatadu
Su inari, q' hamus portadu
          Sa prima bolta:

Ma non l' hamus factu a posta;
L'hamus inie intregadu;
Comente siat istadu
          Non l' ischimus.

Pro cussu como timimus,
Non siat istratagema,
Pro nos dare atera pena
          A sa torrada.

Jacobe

Bazi: et a sa prim' intrada
Nade, qui hazis agatadu
Su dinari ismentigadu
          In su trigu.

Non bos dent dare castigu
De cuss' errore successu;
Portade mele, et incensu
          Cosa nostra;

Fructu d' industria bostra,
In sa terra trabagliadu.
Beniaminu istimadu !
          Bae puru…

Beniaminu

Custu viaggiu m' est duru,
In signale de affectu
Si mi abbrazet in su pectus
          Babbu meu !

Jacobe

Fizu, t' accumpagnet Deu
In totu, et in ogni passu;
Consolu meu et discassu, 
          Et allegria !

Sa cadente ezzesa mia,
Fizu, si no hat a tie,
Quie su nocte, sa die
          La consolat ?

Unica pianta, et sola
De Rachele mi restesit,
Dae pustis qui perdesi
          A frade tou.

 

Iscena Decimaquinta
Simeone ad sa sola

Simeone

Custu giamàremi a nou,
Mi servit de nou tormentu;
Eo dia esser cuntentu
          Piùs prestu,

Rezzire sa morte lestru,
Que bider sa cara sua;
Totu paret qui mi ruat,
          Que profeta.

Cudda piùs cosa secreta,
q' hapo in su coro occultada,
Ad ogni boghe qui dada,
          Isto timende,

Qui non mi fectat intender,
Frade, tue ses ingratu ?
O mi nerzat, ite bas factu
          De Juseppe ?

 

Iscena Decimasexta
Juseppe et Simeone

Juseppe

Avvanza: nara, et comente
Niunu ancora est torradu ?
Rejone hapo, si hapo nadu
          Sa prima olta,

Bennidos sezis a posta
A s' Egiptu pro ispias;
Mì, si sas paraulas mias
          Si verificant ?

Simeone

Segnore, si multiplicant
Sas penas in sa tardantia;
No intendo sa mancantia
          Quale siat.

Si de sa persone mia,
Si esserent olvidados;
No est pro esser istados
          Tantas ispias.

S' est faula, Deus mi diat
Castigu a sa falsidade…
Ecco qui benint sos frades
          In su momentu.

Oh ! allegria et cuntentu
Quasi fia disperadu !

Juseppe

A Beniaminu hant portadu ?

Simeone

          Narant qui si

Juseppe

Et ducas naralis, qui
Benzant addaenanti meu, 
(Dami coraggiu, o Deu
          In s' istante !

Donami briu bastante,
Tenemi firmu su coro,
Qui addaenanti ipsoro
          Non benza mancu !)

 

Iscena Decimaseptima
Juseppe et Frades

Frades

Si hamus tardadu tantu,
Est qui fimus occupados;
Ecco qui semus torrados,
          Ad pès tuos.

Canaan de sos fructos suos
T' offerit custu, o Segnore,
Su coro de su donadore
          Rezzi in su donu.

Si no est dignu, né bonu
De lu presentare a tie,
Non dispreties ad quie
          Ti l' hat factu.

Juseppe

Totu, amigos, rezzo gratu,
Su donu, et i su donadore…
Custu pizinnu minore, 
          Est Beniamìn ?

Frades

Grande Principe, est ipse, sì,
Et comente isconsoladu,
Hamus su Babbu laxadu
          In sa partìda !

Juseppe

A mie paret, qui bida
In cussa cara brillante
Unu vivu sembiante
          De mama mia !

Ateros frades tenias.
          ... Pizzineddu ?

Beniaminu

Sì: sende però minoreddu,
A su qui Babbu m' hat nadu,
Est istadu devoradu
          Da una fera.

Juseppe

(Si su qui so eo ischerat,
Non diat piangher ogn' hora,
Ma no est tempus ancora
          A mi declarare)

Tì dias querrer istare
Cum megus in cumpagnia ?

Beniaminu

Et Babbu ite narrer diat
No hapende a mie !
Diat istare nocte die
          …Pianghende.

Simeone

Custu partire fuende,
Det esser odiu, o affectu ?
Mi tremat su coro in pectus,
          Frades mios,

Sos ojos li faghent rios;
Jà l' hazis totu observadu;
Est unu coro airadu,
          Et pianghet puru,

Non sunt d' unu coro duru,
Sas lagrimas veru signale;
Si patimus qualqui male,
          Lu meritamus;

Proite qui bendidu hamus
          Un innocente.

Placadi, o Deus potente
Defende su populu tou;
Nos humiliamus de nou
          Arrepentidos !

 

Iscena Decimoctava
Maggiordomo et frades de Juseppe

Maggiordomo

Pastores, sezis admittidos
Hoe totu a mandigare
Cum su Padronu impare,
          In sa mesa.

Frades

Et qui sa, qui qualqui presa
          Nos preparat ?
Ahi ! su coro nos narat
          Qui nos insidiat !

Tot' est culpa de s' invidia,
Q' hamus tentu de Juseppe.

Maggiordomo

Totu prevennidu este,
          Ajò intrade ?

Cum quanta variedade
Los mirat custos Pastores !

Quando lis mustrat rigore,
          Quand' affectu;

Los minettat inquietu,
Poi benignu los mirat,
S' inquietat, et s' airat
          Innanti ipsoro.

Si nascat dae su coro
S' odiu, opuru s' affectu ?
Ma creo, qui piùs prestu
          Los amet, paret,

Juseppe

Maggiordomo, bae ad lis dare
Su trigu subitamente;
Et pone secretamente
          A Beniamìn

Sa Tazza de prata, qui
Uso pro angurare;
Et factu des imbiare
          Tanta gente,

Qui l' arrestet prontamente,
          Has intesu ?

Maggiordomo

Signore, l' hapo cumpresu;
Det esser gai ubbididu.

Juseppe

Querzo qui approvvididu
Siat s' Egiptu de pane;
(Non suffro, qui patat famen
          Sa terra mia)

 

Iscena Decimanona
Juseppe et Pharaone

Juseppe

Sol' , et senza cumpagnia
Vivo inhoghe, Majestade;
Perdona sa libertade…..

Pharaone 

          Ite motivu ?

Juseppe 

Iscas, qui s' Egiptu est privu
De su vitale alimentu:
Amo ischire; ses cuntentu
          Et aggradessidu ?

Grande Re, tenimus trigu
Et tant' est sa quantidade,
Qui mai necessidade
          Demus proare.

Pharaone

Tantas gratias devo dare
A tie Juseppe; posca
Qui su mundu in te connoscat
          De s' Egiptu

Qui ses su Liberadore;
Tue nde tenes s' honore
          Qui l' has provvistu.

It' has, qui mi pares tristu ?
Si podet sa manu mia
Torràreti s' allegria,
          Eccola pronta.

Juseppe

In Canaan Babbu s' incontrat
Cum undighi fizos suos;
Ti prego, q' ad sos pès tuos
          Lis dias intrada.

Una terra segnalada
Dalis pro habitatione,
De bestiamen, et persone
          In sa terra tua;

Gasi ti prego, qui fuan
Dae sa grande carestia;
Fàghelu pro amore mia
          Eccelsu Re !

Pharaone

Totu gustosu pro te;
Amo a tie, et disizo
A Babbu tou, et fizos,
          In sa terra mia.

De electione tua siat
Dare ad ipsos, e roba isporo,
Sa pastura, trigu, et oro,
          Tue dispone.

Juseppe

Benignu Re, Pharaone,
Comente recumpensare
Tanta liberalidade
          Tua ad mie !

 

Iscena Vigesima
Maggiordomo, Juseppe, et Frades

Maggiordomo

Segnore, hant arrestadu a quie
Hat tentu, attrividu ! s' azza
De ti furare sa Tazza
          Qui tue usasa !

Juseppe

Birbante ! et coment' hasa
Tentu tale attrivimentu ?
Poi qui ti hapo tentu
          In mesa mia ?

Dàredi quantu querias,
Trigu pro t' alimentare,
Ti ses bettadu a furare
          Tue ancora ?

Frades

Segnore, est bennida s' hora
De piangher su peccadu;
Su qui nos hant agatadu,
          Ahi et comente !

Su Deus omnipotente,
Q' est justu vindicadore,
Castigat su peccadore
          A tempus sou.

Semus in podere tou,
Faghe justitia exemplare,
Totu demus supportare
          Resinnados.

Juseppe

Non totu no castigados
Dezis esser; mentres qui
Su ladru est Beniamìn,
          Ipse solu

Restet; non nd' hapedas dolu:
Et bois totu torrade
Cum su trigu in libertade
          A Babbu bostru.

Sos Frades

Et comente a Babbu nostru
Nois podimus torrare ?
Senza cum nois portare
          Su minore ?

Beniaminu

Coment' eo servidore
Resto inhoghe senza bois ?
Et dezis andare goi
          A Babbu meu ?

Mai lu permittat Deu !
Tue, Judas, non juresti,
Quando a Babbu prommittesti
          Torrare impare ?

Et ti podes presentare
In facia de Babbu tou ?
Gasi l' adjunghes de nou
          Pena a pena !

Narrer qui so in cadena !!
Quando custu det intender,
Lu des bider pianghende
          Poverittu …..!

Consolade cuss' afflictu;
Sas lagrimas l' asciuttade;
Et sa manu li basade,
          De parte mia.

Suffride pro custa ìa,
Affectos cum tota costantia.
Ello non b' hat isperantia
          A ti placare ?

Juseppe

Non bisonzat replicare;
Est nadu jà una bolta,

Beniaminu

Signore, pagu ti costat,
          Dami sa cara !

Juseppe

It' est su qui queres ? nara
          Brevemente.

Beniaminu

A cunservas in sa mente,
Qui Jacobe dae Rachèle
Hapesit duos fizos ebbia,
          Jusepp' et Beniamìn ?

Juseppe

Bene mi nd' ammento, sì,
Qui ja mi l' haizis nadu;
Mortu Juseppe, est istadu
          Unicu et solu

Beniaminu, ad consolu
De su Babbu jà cadente:
Totu custu l' hapo in mente
          Imprimidu.

Judas

Ma si tue l' haères bidu,
Quand' ipse ad mie lu desit,
Pianghende lu abbrazzesit,
          Boltadu a mie

Nende, Judas, l' affid' a tie.
Tue torramilu a domo…
Senz' ipse, si torro como,
          Ite det narrer ?

No hapo coro de cumparrer…
Ma piùs prestu, Segnore,
Andet su fizu minore,
          Resto eo a tie.

Dep' istare nocte et tie,
Servendeti in logu sou;
Non lu tormentes de nou
          Cussu Babbu.

Non duppliches su disgarbu,
No accrescas su fastizu;
Jà ses Babbu; istesti fizu;
          Sias benignu !

Et si eo non so dignu
De simizante favore,
Ad unu Bezzu, Segnore,
          Li cuncedi.

Cunsidera, pesa, et medi
Dae te, s' affannu sou,
Non l' affliggias piùs de nou
          Cum cussa pena.

Pone ad mie sa cadena,
Bastat qui siat cuntentu
Babbu, et custu tormentu
          Ipse non hapat.

Juseppe

Judas, cedo, bastat… bastat:
Mi mudo totu de nou:
Connosche a JUSEPPE tou..
          Frades mios…!

M' allegro in bos bider bios,
Et non bi ponzedas duda,
EO SO, Simeone, et Juda,
          Caros frades !

Totu, totu mi abbrazzade,
Et niunu paura hapat,
Perdono s' injuria facta
          Dae Bois.

Deus mi querfesit goi,
Tot' est provvidentia de Deu,
Bazi ad ue est Babbu meu,
          Et nadebilu,

Qui vivo, et battidemilu
Cum bois in cumpagnia;
Nadeli sa grandesa mia,
          Et qui l' expecto.

Judas

Caru frade, como reflecto,
Qui si sunt verificados
Sos sognos tuos: prostrados
          Pedimus perdonu !

Juseppe

Deus est supremu padronu,
Qui ogni cosa disponet,
Est maccu quie s' opponet
          A su gustu sou.

Ma, bos repito de nou,
Bos perdono; et querzo solu;
Q' a Babbu dedas consolu,
          Qui m' agato.

Judas

Si; luego, luego parto
Eo, et totu in cumpagnia,
Pro dare cust' allegria
          A Babbu nostru

 

Iscena Vigesimaprima
Juseppe et Maggiordomo

Juseppe

Quantu su podere bostru,
O Deus, est admirabile !
Nd' hapo un' exemplu palpabile
          Solu in me,

Mi bendent, (et quie lu crèt ?)
Frades mios, in su litu;
Benzo isciau in s' Egiptu;
          So insidíadu;

Et falsamente accusadu;
Et poi postu in presone,
Senza culpa, né cajone,
          Resinnadu……

Mi bido ind' una exaltadu
Et in modu istrepitosu,
Ma totu misteriosu
          A sa mente mia.

In pensare su qui fia,
Discurrende su qui so….

Maggiordomo

Signore, eo nò isco nò
          Cust' operare:

Minetas de impresonare,
Et los cumbidas a mesa !
Los faeddas cum fieresa,
          Et pianghes poi ?

Juseppe

Los hapo tractados goi,
Quando solu deghe fini,
Qua querìa a Beniamìn,
          Frade minore.

Maggiordomo

Et poi cum piùs rigore,
Cum ipsos ti ses mustradu;
Faghes crer, qui t' hant leadu
          Sa tazza tua ?

Juseppe

Pro piùs fortuna sua;
Bastat: ti depo explicare
Custu modu de operare
          Variu tantu.

Ritiremus nos in tantu,
Qui de nou custos bènzana;
Ma timo qui no trattènzana
          A torrare.

 

Iscena Vigesimasegunda
Jacobe cum sos fizos

Judas

Cominza a ti preparare,
Su coro a grand' allegria;
Et quando mai creias,
          Babbu afflictu,

De incontrare in s' Egiptu
Potente, grande, exaltadu
Su tou Juseppe amadu
          Frade nostru..!

Jacobe

Custu faeddare bostru,
M' est de ammentu funestu;
Mi consolo piùs prestu
          In Beniaminu,

Biderlu lestru bennidu,
Et cum bois tot' impare;
Custu podet allegrare
          Sa bezzesa mia,

Judas

Sussegati de una ìa,
Juseppe vivet ancora,
Totu s' Egiptu l' adorat,
          Crè a mie.

Queret a nois et a tie,
Cum quant' hamus de equipaggiu:
Disponedi a su viaggiu
          Tantu prestu.

Jacobe

Et depo crer tantu lestru
Custa nova, qui mi attides ?
Cagliade, si mi querides
          Sussegadu.

Beniaminu

Est beru quant' hana nadu,
S' esseres istad' inie,
Quand' hat bidu intrare a mie,
          It' allegria ?

Mi mirat, et pianghìat,
Et de te mi preguntada;
Mi basaat, et carignada,
          De tantu in tantu.

Si declarat cum piantu,
Q' est Juseppe, et l' abbrazzamus;
Et paraulas li damus,
          Q' ad pagas dies,

Li demus jugher a tie,
Cum nois in cumpagnia;
Crè sa paraula mia,
          Qui est tale,

Jacobe

Deus eternu, immortale !
Ducas tue m' intendesti;
Et daremi abberu querfesti
          Su consolu ?

Su coro ti offerzo solu,
In signale qui ti adoro
Rezzi, Segnore, su coro
          Qui ti offerzo !

Como lu creo, et benzo,
Fizos, ad ue est Juseppe,
Disponide prontamente
          Ad sa partida.

 

Iscena Vigesimaterza
Juseppe et Maggiordomo

Juseppe

Jà q' hat passadu una chida
Dae quando sunt partidos,
Né ancora si sunt didos,
          Ite det esser ?

Eo los expecto a presse;
Proite, Babbu, t' istentas ?
Piùs q' istas, mi tormentas,
          Babbu amadu !

Maggiordomo

Proite ancora attristadu,
Vives in tanta fortuna ?
Non q' hat persone niuna
          Subra a tie,

Et t' affliggis de gasìe,
In logu d' istare cuntentu,
Tue servis de tormentu
          A tie matessi.

Ammentadi de quando nessi,
Totu mannos et minores,
Ti giamant su Savadore
          De s' Egiptu.

Juseppe

Non cretas qui sia tristu;
So cuntentu et fortunadu,
Pro qui hoe hap' acquistadu
          A Babbu, et frades.

O Deus, qui operades
Prodigiu in sos servos bostros,
Cumplide sos disizos nostros
          Ad gloria bostra !

Maggiordomo

Segnore, ecco qui si accostant
Cuddos, qui tantu expectasa;
Addaenanti los hasa
          A sos pès tuos.

 

Iscena Vigesimaquarta
Juseppe, Jacobe, fizos, et Maggiordomo

Jacobe 

De Jacobe, et fizos suos,
Segnore, tue dispone:

Juseppe

O die de consolatione !
          Et de allegria !
Babbu meu, et quie creiat
Qui eo piùs t' haere bidu !

Jacobe

Fizu….! Ses su q' haia perdidu
          Juseppe meu ?

Juseppe

Babbu ! sì: gratias a Deu,
So Juseppe, qui tue tantu
Has suspiradu, et piantu
          Nocte et die.

Jacobe

Et quie substenet ad mie,
In mesu a tanta allegria !
Ahi ! qui sa forza mia
          Benit mancu !

Sas lagrimas, e i su piantu
M' impidint, fizu, sa boghe:
De incontrareti inhoghe
          Mai creia.

Milli gratias a Deus sia,
Benedictu et laudadu,
In te s' est totu avveradu
          Su q' idesti.

Piantu pro mortu istesti,
Et t' incontro, et t' ido biu,
Como do s' ultimu adiu
          A su mundu.

Unu misteriu profundu,
In su factu eo adoro;
Non s' appasigat su coro
          Fizu istimadu.

Juseppe

Sussegati, o Babbu amadu,
Est provvidentia de Deu,
Cust' exaltamentu meu,
          No est a casu,

Jacobe

Como mi reposo in pasu,
Cum allegria, et cuntentu,
Hapid' hant su cumplimentu
          Sas glorias mias.*

 

 

FINE


(*) Il sullodato poeta Cossìga dopo aver ridotto in sestine, come abbiamo significato nella Prefazione, quanto si contiene nell'esposto Dramma, seguitando quasi lo stesso ordine, conchiudeva con dignità, e con bei sentimenti adattati al soggetto, il suo componimento coi seguenti versi.

Ecco ultimada s' Historia
De Juseppe brevemente,
Cosa digna veramente
De si tenner a memoria:
Qua est modellu de clementia,
De justitia, et d' innocentia.

De sa tanta humilidade
Fit Juseppe cumpensadu
Qua sempre s' est rassegnadu
Ad sa e Deus voluntade:
Deus s' humile exaltesit,
Su potente humiliesit.

Et Jacobe qui creìat
De sos fizos sa notitia
Inventada cum malitia
Qui Juseppe non viviat:
Qua suffresit cum firmesa,
Passesit bona bezzesa.

Cumandat Deus Eternu
Inter frades de s' amare
Cum affectu singulare,
Cum veru amore fraternu:
Qua niune est indovinu
De su propriu sou destinu.