1.3

     bae a de nantis                      torra a segus

 

 A sos matematicos chi han afrontadu s'istudiu de su carculu de sas probabilidades est paressiu normale a s'imbentare una regula po assinnare una probabilidade a d'onni eventu. Solu chi no han mai agatadu unu cuncordu in tra totus. Menzus hamus a narrer chi in s'irviluppu de sa teoria ddu hat istadu medas puntos de bista. Nd hamus a render contu andande andande. Aterunu puntu e bista est  connotu comente cussu de sos frecuentistas, e si diferenziat de su puntu de bista classicu chi hamus presentadu inantis po si basare in d unu cunsideru de carattere osservativu, esperimentale. Si po sos classicos su numeru   de assinnare a unu eventu comente probabilidade sua depet esser una frazione chi hapat in su numeradore su numeru de sos casos a favore e in su denominadore su numeru de totus sos casos possibiles, ritentos totus possibiles a sa matessi manera, sos frecuentistas han denunziadu chi in custa definitoria s'incapat  in d una tautologia, e finzas in d una cuntraddizione: sos prus criticos han semper sustentu chi non  si tratat de una definizione, e si tale esseret est irballiada. Sustenende chi sos casos depen esser ritentos totus possibiles a sa matessi manera s'est impreande in sa definitoria unu termine chi est sinonimu de su cunzettu chi depimus definire. A definre unu eventu probabile cun s'agettivu possibile est a impreare una definizione circulare. No s'est defininde propriu nudda. E totu sa declamatoria est unu circulu viziosu, unu figura retorica connota finzas de sos tempos antigorios, imprenda si, ma essende possibile, de evitare.   Menzus haiat a esser istadu tando a definire sa probabilidade comente su limite a su cales s'acorziat sa frecuenzia relativa in d'unu esperimentu cando issu enit ripitiu tantas bortas in sas matessi cundiziones. Paret una definizione debile, no nde mancus, issa est istada pesada ponende attentu mannu a s'esperienzia e notande chi probabilidade e frecuenzia relativa de s'apresentare una modalidade in  d unu esperimentu tenen it'a faer meda in tra issos, mancari sian duos cunzettos separados e diferentes. Sa probabilidade de unu eventu  paret una istima a priori, inantis de faer s'esperimentu, de sa frecuenzia relativa segundu sa cale s'eventu poi s'averat. Sa frecuenzia relativa est su numeru de sas bortas chi unu eventu s'acrarat dividiu po su numeru de totus sas esperienzias fattas. Prus medas bortas unu ripitit s'esperienzia e prus sa frecuenzia relativa s'acorziat a sa probabilidade. Gasi sa probabilidade a priori chi essat capos tirande unu soddu est unu mesu, uguale a sa probabilidade chi essat rughes. Si tiramus a beru in artu unu soddu una orta solu, o essit rughes o essit capos, e sa frecuenzia relativa de un'esperimentu solu de s'eventu essit capos est 1, a largu mannu de su valore prevedidu, 0.5.  Ma si tiramus chentu ortas, s'esperienzia nos iscoviat chi, ponimus 55 ortas essit capos e 45 essit rughes e sa probabilidade de capos, 0.55 s'acorziat de prus a su valore teoricu; si tiramus milli, deghemila, chentumila ortas sa frecuenzia relativa tendet a sa probabilidade teorica finzas a benner a esser uguale. Custu fattu, acraradu de s'esperienzia si narat leze de sos numeros mannos. Si issa non s'averat no cheret narrer chi siat farza sa leze, masprestu chi su soddu est artefattu. Custu puntu de bista est istadu sustentu de Von Mises.