BHAGAVAD-
GITA
|
Sri Krishna speaks the Bhagavad-gita to His friend and disceple Arjuna on the battlefield of Kurukshetra |
sanskrit verses (in roman
letters)
from chapter 1 to chapter
6
1.1
dhrtarastra uvaca dharma-ksetre kuru-ksetre / samaveta yuyutsavah mamakah pandavas caiva / kim akurvata sanjaya 1.2 sanjaya uvaca drstva tu pandavanikam / vyudham duryodhanas tada acaryam upasangamya / raja vacanam abravit 1.3 pasyaitam pandu-putranam / acarya mahatim camum vyudham drupada-putrena / tava sisyena dhimata 1.4 atra sura mahesv-asa / bhimarjuna-sama yudhi yuyudhano viratas ca / drupadas ca maha-rathah 1.5 dhrstaketus cekitanah / kasirajas ca viryavan purujit kuntibhojas ca / saibyas ca nara-pungavah 1.6 yudhamanyus ca vikranta / uttamaujas ca viryavan saubhadro draupadeyas ca / sarva eva maha-rathah 1.7 asmakam tu visista ye / tan nibodha dvijottama nayaka mama sainyasya / samjnartham tan bravimi te 1.8 bhavan bhismas ca karnas ca / krpas ca samitim-jayah asvatthama vikarnas ca / saumadattis tathaiva ca 1.9 anye ca bahavah sura / mad-arthe tyakta-jivitah nana-sastra-praharanah / sarve yuddha-visaradah 1.10 aparyaptam tad asmakam / balam bhismabhiraksitam paryaptam tv idam etesam / balam bhimabhiraksitam 1.11 ayanesu ca sarvesu / yatha-bhagam avasthitah bhismam evabhiraksantu / bhavantah sarva eva hi 1.12 tasya sanjanayan harsam / kuru-vrddhah pitamahah simha-nadam vinadyoccaih / sankham dadhmau pratapavan 1.13 tatah sankhas ca bheryas ca / panavanaka-gomukhah sahasaivabhyahanyanta / sa sabdas tumulo 'bhavat 1.14 tatah svetair hayair yukte / mahati syandane sthitau madhavah pandavas caiva / divyau sankhau pradadhmatuh 1.15 pancajanyam hrsikeso / devadattam dhananjayah paundram dadhmau maha-sankham / bhima-karma vrkodarah 1.16-18 anantavijayam raja / kunti-putro yudhisthirah nakulah sahadevas ca / sughosa-manipuspakau kasyas ca paramesv-asah / sikhandi ca maha-rathah dhrstadyumno viratas ca / satyakis caparajitah drupado draupadeyas ca / sarvasah prthivi-pate saubhadras ca maha-bahuh / sankhan dadhmuh prthak prthak 1.19 sa ghoso dhartarastranam / hrdayani vyadarayat nabhas ca prthivim caiva / tumulo 'bhyanunadayan 1.20 atha vyavasthitan drstva / dhartarastran kapi-dhvajah pravrtte sastra-sampate / dhanur udyamya pandavah hrsikesam tada vakyam / idam aha mahi-pate 1.21-22 arjuna uvaca senayor ubhayor madhye / ratham sthapaya me 'cyuta yavad etan nirikse 'ham / yoddhu-kaman avasthitan kair maya saha yoddhavyam / asmin rana-samudyame 1.23 yotsyamanan avekse 'ham / ya ete 'tra samagatah dhartarastrasya durbuddher / yuddhe priya-cikirsavah 1.24 sanjaya uvaca evam ukto hrsikeso / gudakesena bharata senayor ubhayor madhye / sthapayitva rathottamam 1.25 bhisma-drona-pramukhatah / sarvesam ca mahi-ksitam uvaca partha pasyaitan / samavetan kurun iti 1.26 tatrapasyat sthitan parthah / pitrn atha pitamahan acaryan matulan bhratrn / putran pautran sakhims tatha svasuran suhrdas caiva / senayor ubhayor api 1.27 tan samiksya sa kaunteyah / sarvan bandhun avasthitan krpaya parayavisto / visidann idam abravit 1.28 arjuna uvaca drstvemam sva-janam krsna / yuyutsum samupasthitam sidanti mama gatrani / mukham ca parisusyati 1.29 vepathus ca sarire me / roma-harsas ca jayate gandivam sramsate hastat / tvak caiva paridahyate 1.30 na ca saknomy avasthatum / bhramativa ca me manah nimittani ca pasyami / viparitani kesava 1.31 na ca sreyo 'nupasyami / hatva sva-janam ahave na kankse vijayam krsna / na ca rajyam sukhani ca 1.32-35 kim no rajyena govinda / kim bhogair jivitena va yesam arthe kanksitam no / rajyam bhogah sukhani ca ta ime 'vasthita yuddhe / pranams tyaktva dhanani ca acaryah pitarah putras / tathaiva ca pitamahah matulah svasurah pautrah / syalah sambandhinas tatha etan na hantum icchami / ghnato 'pi madhusudana api trailokya-rajyasya / hetoh kim nu mahi-krte nihatya dhartarastran nah / ka pritih syaj janardana 1.36 papam evasrayed asman / hatvaitan atatayinah tasman narha vayam hantum / dhartarastran sa-bandhavan sva-janam hi katham hatva / sukhinah syama madhava 1.37-38 yady apy ete na pasyanti / lobhopahata-cetasah kula-ksaya-krtam dosam / mitra-drohe ca patakam katham na jneyam asmabhih / papad asman nivartitum kula-ksaya-krtam dosam / prapasyadbhir janardana 1.39 kula-ksaye pranasyanti / kula-dharmah sanatanah dharme naste kulam krtsnam / adharmo 'bhibhavaty uta 1.40 adharmabhibhavat krsna / pradusyanti kula-striyah strisu dustasu varsneya / jayate varna-sankarah 1.41 sankaro narakayaiva / kula-ghnanam kulasya ca patanti pitaro hy esam / lupta-pindodaka-kriyah 1.42 dosair etaih kula-ghnanam / varna-sankara-karakaih utsadyante jati-dharmah / kula-dharmas ca sasvatah 1.43 utsanna-kula-dharmanam / manusyanam janardana narake niyatam vaso / bhavatity anususruma 1.44 aho bata mahat papam / kartum vyavasita vayam yad rajya-sukha-lobhena / hantum sva-janam udyatah 1.45 yadi mam apratikaram / asastram sastra-panayah dhartarastra rane hanyus / tan me ksemataram bhavet 1.46 sanjaya uvaca evam uktvarjunah sankhye / rathopastha upavisat visrjya sa-saram capam / soka-samvigna-manasah 2.1 sanjaya uvaca tam tatha krpayavistam / asru-purnakuleksanam visidantam idam vakyam / uvaca madhusudanah 2.2 sri-bhagavan uvaca kutas tva kasmalam idam / visame samupasthitam anarya-justam asvargyam / akirti-karam arjuna 2.3 klaibyam ma sma gamah partha / naitat tvayy upapadyate ksudram hrdaya-daurbalyam / tyaktvottistha parantapa 2.4 arjuna uvaca katham bhismam aham sankhye / dronam ca madhusudana isubhih pratiyotsyami / pujarhav ari-sudana 2.5 gurun ahatva hi mahanubhavan / sreyo bhoktum bhaiksyam apiha loke hatvartha-kamams tu gurun ihaiva / bhunjiya bhogan rudhira-pradigdhan 2.6 na caitad vidmah kataran no gariyo / yad va jayema yadi va no jayeyuh yan eva hatva na jijivisamas / te 'vasthitah pramukhe dhartarastrah 2.7 karpanya-dosopahata-svabhavah / prcchami tvam dharma-sammudha-cetah yac chreyah syan niscitam bruhi tan me / sisyas te 'ham sadhi mam tvam prapannam 2.8 na hi prapasyami mamapanudyad / yac chokam ucchosanam indriyanam avapya bhumav asapatnam rddham / rajyam suranam api cadhipatyam 2.9 sanjaya uvaca evam uktva hrsikesam / gudakesah parantapah na yotsya iti govindam / uktva tusnim babhuva ha 2.10 tam uvaca hrsikesah / prahasann iva bharata senayor ubhayor madhye / visidantam idam vacah 2.11 sri-bhagavan uvaca asocyan anvasocas tvam / prajna-vadams ca bhasase gatasun agatasums ca / nanusocanti panditah 2.12 na tv evaham jatu nasam / na tvam neme janadhipah na caiva na bhavisyamah / sarve vayam atah param 2.13 dehino 'smin yatha dehe / kaumaram yauvanam jara tatha dehantara-praptir / dhiras tatra na muhyati 2.14 matra-sparsas tu kaunteya / sitosna-sukha-duhkha-dah agamapayino 'nityas / tams titiksasva bharata 2.15 yam hi na vyathayanty ete / purusam purusarsabha sama-duhkha-sukham dhiram / so 'mrtatvaya kalpate 2.16 nasato vidyate bhavo / nabhavo vidyate satah ubhayor api drsto 'ntas / tv anayos tattva-darsibhih 2.17 avinasi tu tad viddhi / yena sarvam idam tatam vinasam avyayasyasya / na kascit kartum arhati 2.18 antavanta ime deha / nityasyoktah saririnah anasino prameyasya / tasmad yudhyasva bharata 2.19 ya enam vetti hantaram / yas cainam manyate hatam ubhau tau na vijanito / nayam hanti na hanyate 2.20 na jayate mriyate va kadacin / nayam bhutva bhavita va na bhuyah ajo nityah sasvato 'yam purano / na hanyate hanyamane sarire 2.21 vedavinasinam nityam / ya enam ajam avyayam katham sa purusah partha / kam ghatayati hanti kam 2.22 vasamsi jirnani yatha vihaya / navani grhnati naro 'parani tatha sarirani vihaya jirnany / anyani samyati navani dehi 2.23 nainam chindanti sastrani / nainam dahati pavakah na cainam kledayanty apo / na sosayati marutah 2.24 acchedyo 'yam adahyo 'yam / akledyo 'sosya eva ca nityah sarva-gatah sthanur / acalo 'yam sanatanah 2.25 avyakto 'yam acintyo 'yam / avikaryo 'yam ucyate tasmad evam viditvainam / nanusocitum arhasi 2.26 atha cainam nitya-jatam / nityam va manyase mrtam tathapi tvam maha-baho / nainam socitum arhasi 2.27 jatasya hi dhruvo mrtyur / dhruvam janma mrtasya ca tasmad apariharye 'rthe / na tvam socitum arhasi 2.28 avyaktadini bhutani / vyakta-madhyani bharata avyakta-nidhanany eva / tatra ka paridevana 2.29 ascarya-vat pasyati kascid enam / ascarya-vad vadati tathaiva canyah. ascarya-vac cainam anyah srnoti / srutvapy enam veda na caiva kascit 2.30 dehi nityam avadhyo 'yam / dehe sarvasya bharata tasmat sarvani bhutani / na tvam socitum arhasi 2.31 sva-dharmam api caveksya / na vikampitum arhasi dharmyad dhi yuddhac chreyo 'nyat / ksatriyasya na vidyate 2.32 yadrcchaya copapannam / svarga-dvaram apavrtam sukhinah ksatriyah partha / labhante yuddham idrsam 2.33 atha cet tvam imam dharmyam / sangramam na karisyasi tatah sva-dharmam kirtim ca / hitva papam avapsyasi 2.34 akirtim capi bhutani / kathayisyanti te 'vyayam sambhavitasya cakirtir / maranad atiricyate 2.35 bhayad ranad uparatam / mamsyante tvam maha-rathah yesam ca tvam bahu-mato / bhutva yasyasi laghavam 2.36 avacya-vadams ca bahun / vadisyanti tavahitah nindantas tava samarthyam / tato duhkhataram nu kim 2.37 hato va prapsyasi svargam / jitva va bhoksyase mahim tasmad uttistha kaunteya / yuddhaya krta-niscayah 2.38 sukha-duhkhe same krtva / labhalabhau jayajayau tato yuddhaya yujyasva / naivam papam avapsyasi 2.39 esa te 'bhihita sankhye / buddhir yoge tv imam srnu buddhya yukto yaya partha / karma-bandham prahasyasi 2.40 nehabhikrama-naso 'sti / pratyavayo na vidyate sv-alpam apy asya dharmasya / trayate mahato bhayat 2.41 vyavasayatmika buddhir / ekeha kuru-nandana bahu-sakha hy anantas ca / buddhayo 'vyavasayinam 2.42-43 yam imam puspitam vacam / pravadanty avipascitah veda-vada-ratah partha / nanyad astiti vadinah kamatmanah svarga-para / janma-karma-phala-pradam kriya-visesa-bahulam / bhogaisvarya-gatim prati 2.44 bhogaisvarya-prasaktanam / ta yapahrta-cetasam vyavasayatmika buddhih / samadhau na vidhiyate 2.45 trai-gunya-visaya veda / nistrai-gunyo bhavarjuna nirdvandvo nitya-sattva-stho / niryoga-ksema atmavan 2.46 yavan artha udapane / sarvatah samplutodake tavan sarvesu vedesu / brahmanasya vijanatah 2.47 karmany evadhikaras te / ma phalesu kadacana ma karma-phala-hetur bhur / ma te sango 'stv akarmani 2.48 yoga-sthah kuru karmani / sangam tyaktva dhananjaya siddhy-asiddhyoh samo bhutva / samatvam yoga ucyate 2.49 durena hy avaram karma / buddhi-yogad dhananjaya buddhau saranam anviccha / krpanah phala-hetavah 2.50 buddhi-yukto jahatiha / ubhe sukrta-duskrte tasmad yogaya yujyasva / yogah karmasu kausalam 2.51 karma-jam buddhi-yukta hi / phalam tyaktva manisinah janma-bandha-vinirmuktah / padam gacchanty anamayam 2.52 yada te moha-kalilam / buddhir vyatitarisyati tada gantasi nirvedam / srotavyasya srutasya ca 2.53 sruti-vipratipanna te / yada sthasyati niscala samadhav acala buddhis / tada yogam avapsyasi 2.54 arjuna uvaca sthita-prajnasya ka bhasa / samadhi-sthasya kesava sthita-dhih kim prabhaseta / kim asita vrajeta kim 2.55 sri-bhagavan uvaca prajahati yada kaman / sarvan partha mano-gatan atmany evatmana tustah / sthita-prajnas tadocyate 2.56 duhkhesv anudvigna-manah / sukhesu vigata-sprhah vita-raga-bhaya-krodhah / sthita-dhir munir ucyate 2.57 yah sarvatranabhisnehas / tat tat prapya subhasubham nabhinandati na dvesti / tasya prajna pratisthita 2.58 yada samharate cayam / kurmo 'nganiva sarvasah indriyanindriyarthebhyas / tasya prajna pratisthita 2.59 visaya vinivartante / niraharasya dehinah rasa-varjam raso 'py asya / param drstva nivartate 2.60 yatato hy api kaunteya / purusasya vipascitah indriyani pramathini / haranti prasabham manah 2.61 tani sarvani samyamya / yukta asita mat-parah vase hi yasyendriyani / tasya prajna pratisthita 2.62 dhyayato visayan pumsah / sangas tesupajayate sangat sanjayate kamah / kamat krodho 'bhijayate 2.63 krodhad bhavati sammohah / sammohat smrti-vibhramah smrti-bhramsad buddhi-naso / buddhi-nasat pranasyati 2.64 raga-dvesa-vimuktais tu / visayan indriyais caran atma-vasyair vidheyatma / prasadam adhigacchati 2.65 prasade sarva-duhkhanam / hanir asyopajayate prasanna-cetaso hy asu / buddhih paryavatisthate 2.66 nasti buddhir ayuktasya / na cayuktasya bhavana na cabhavayatah santir / asantasya kutah sukham 2.67 indriyanam hi caratam / yan mano 'nuvidhiyate tad asya harati prajnam / vayur navam ivambhasi 2.68 tasmad yasya maha-baho / nigrhitani sarvasah indriyanindriyarthebhyas / tasya prajna pratisthita 2.69 ya nisa sarva-bhutanam / tasyam jagarti samyami yasyam jagrati bhutani / sa nisa pasyato muneh 2.70 apuryamanam acala-pratistham / samudram apah pravisanti yadvat tadvat kama yam pravisanti sarve / sa santim apnoti na kama-kami 2.71 vihaya kaman yah sarvan / pumams carati nihsprhah nirmamo nirahankarah / sa santim adhigacchati 2.72 esa brahmi sthitih partha / nainam prapya vimuhyati sthitvasyam anta-kale 'pi / brahma-nirvanam rcchati 3.1 arjuna uvaca jyayasi cet karmanas te / mata buddhir janardana tat kim karmani ghore mam / niyojayasi kesava 3.2 vyamisreneva vakyena / buddhim mohayasiva me tad ekam vada niscitya / yena sreyo 'ham apnuyam 3.3 sri-bhagavan uvaca loke 'smin dvi-vidha nistha / pura prokta mayanagha jnana-yogena sankhyanam / karma-yogena yoginam 3.4 na karmanam anarambhan / naiskarmyam puruso 'snute na ca sannyasanad eva / siddhim samadhigacchati 3.5 na hi kascit ksanam api / jatu tisthaty akarma-krt karyate hy avasah karma / sarvah prakrti-jair gunaih 3.6 karmendriyani samyamya / ya aste manasa smaran indriyarthan vimudhatma / mithyacarah sa ucyate 3.7 yas tv indriyani manasa / niyamyarabhate 'rjuna karmendriyaih karma-yogam / asaktah sa visisyate 3.8 niyatam kuru karma tvam / karma jyayo hy akarmanah sarira-yatrapi ca te / na prasiddhyed akarmanah 3.9 yajnarthat karmano 'nyatra / loko 'yam karma-bandhanah tad-artham karma kaunteya / mukta-sangah samacara 3.10 saha-yajnah prajah srstva / purovaca prajapatih anena prasavisyadhvam / esa vo 'stv ista-kama-dhuk 3.11 devan bhavayatanena / te deva bhavayantu vah parasparam bhavayantah / sreyah param avapsyatha 3.12 istan bhogan hi vo deva / dasyante yajna-bhavitah tair dattan apradayaibhyo / yo bhunkte stena eva sah 3.13 yajna-sistasinah santo / mucyante sarva-kilbisaih bhunjate te tv agham papa / ye pacanty atma-karanat 3.14 annad bhavanti bhutani / parjanyad anna-sambhavah yajnad bhavati parjanyo / yajnah karma-samudbhavah 3.15 karma brahmodbhavam viddhi / brahmaksara-samudbhavam tasmat sarva-gatam brahma / nityam yajne pratisthitam 3.16 evam pravartitam cakram / nanuvartayatiha yah aghayur indriyaramo / mogham partha sa jivati 3.17 yas tv atma-ratir eva syad / atma-trptas ca manavah atmany eva ca santustas / tasya karyam na vidyate 3.18 naiva tasya krtenartho / nakrteneha kascana na casya sarva-bhutesu / kascid artha-vyapasrayah 3.19 tasmad asaktah satatam / karyam karma samacara asakto hy acaran karma / param apnoti purusah 3.20 karmanaiva hi samsiddhim / asthita janakadayah loka-sangraham evapi / sampasyan kartum arhasi 3.21 yad yad acarati sresthas / tat tad evetaro janah sa yat pramanam kurute / lokas tad anuvartate 3.22 na me parthasti kartavyam / trisu lokesu kincana nanavaptam avaptavyam / varta eva ca karmani 3.23 yadi hy aham na varteyam / jatu karmany atandritah mama vartmanuvartante / manusyah partha sarvasah 3.24 utsideyur ime loka / na kuryam karma ced aham sankarasya ca karta syam / upahanyam imah prajah 3.25 saktah karmany avidvamso / yatha kurvanti bharata kuryad vidvams tathasaktas / cikirsur loka-sangraham 3.26 na buddhi-bhedam janayed / ajnanam karma-sanginam josayet sarva-karmani / vidvan yuktah samacaran 3.27 prakrteh kriyamanani / gunaih karmani sarvasah ahankara- vimudhatma / kartaham iti manyate 3.28 tattva-vit tu maha-baho / guna-karma- vibhagayoh guna gunesu vartanta / iti matva na sajjate 3.29 prakrter guna-sammudhah / sajjante guna-karmasu tan akrtsna-vido mandan / krtsna-vin na vicalayet 3.30 mayi sarvani karmani / sannyasyadhyatma-cetasa nirasir nirmamo bhutva / yudhyasva vigata-jvarah 3.31 ye me matam idam nityam / anutisthanti manavah sraddhavanto 'nasuyanto / mucyante te 'pi karmabhih 3.32 ye tv etad abhyasuyanto / nanutisthanti me matam sarva-jnana-vimudhams tan / viddhi nastan acetasah 3.33 sadrsam cestate svasyah / prakrter jnanavan api prakrtim yanti bhutani / nigrahah kim karisyati 3.34 indriyasyendriyasyarthe / raga-dvesau vyavasthitau tayor na vasam agacchet / tau hy asya paripanthinau 3.35 sreyan sva-dharmo vigunah / para-dharmat sv-anusthitat sva-dharme nidhanam sreyah / para-dharmo bhayavahah 3.36 arjuna uvaca atha kena prayukto 'yam / papam carati purusah anicchann api varsneya / balad iva ni yojitah 3.37 sri-bhagavan uvaca kama esa krodha esa / rajo-guna-samudbhavah mahasano maha-papma / viddhy enam iha vairinam 3.38 dhumenavriyate vahnir / yathadarso malena ca yatholbenavrto garbhas / tatha tenedam avrtam 3.39 avrtam jnanam etena / jnanino nitya-vairina kama-rupena kaunteya / duspurenanalena ca 3.40 indriyani mano buddhir / asyadhisthanam ucyate etair vimohayaty esa / jnanam avrtya dehinam 3.41 tasmat tvam indriyany adau / niyamya bharatarsabha papmanam prajahi hy enam / jnana- vijnana-nasanam 3.42 indriyani parany ahur / indriyebhyah param manah manasas tu para buddhir / yo buddheh paratas tu sah 3.43 evam buddheh param buddhva / samstabhyatmanam atmana jahi satrum maha-baho / kama-rupam durasadam 4.1 sri-bhagavan uvaca imam vivasvate yogam / proktavan aham avyayam vivasvan manave praha / manur iksvakave 'bravit 4.2 evam parampara-praptam / imam rajarsayo viduh sa kaleneha mahata / yogo nastah parantapa 4.3 sa evayam maya te 'dya / yogah proktah puratanah bhakto 'si me sakha ceti / rahasyam hy etad uttamam 4.4 arjuna uvaca aparam bhavato janma / param janma vivasvatah katham etad vijaniyam / tvam adau proktavan iti 4.5 sri-bhagavan uvaca bahuni me vyatitani / janmani tava carjuna tany aham veda sarvani / na tvam vettha parantapa 4.6 ajo 'pi sann avyayatma / bhutanam isvaro 'pi san prakrtim svam adhisthaya / sambhavamy atma-mayaya 4.7 yada yada hi dharmasya / glanir bhavati bharata abhyutthanam adharmasya / tadatmanam srjamy aham 4.8 paritranaya sadhunam / vinasaya ca duskrtam dharma-samsthapanarthaya / sambhavami yuge yuge 4.9 janma karma ca me divyam / evam yo vetti tattvatah tyaktva deham punar janma / naiti mam eti so 'rjuna 4.10 vita-raga-bhaya-krodha / man-maya mam upasritah bahavo jnana-tapasa / puta mad-bhavam agatah 4.11 ye yatha mam prapadyante / tams tathaiva bhajamy aham mama vartmanuvartante / manusyah partha sarvasah 4.12 kanksantah karmanam siddhim / yajanta iha devatah ksipram hi manuse loke / siddhir bhavati karma-ja 4.13 catur-varnyam maya srstam / guna-karma-vibhagasah tasya kartaram api mam / viddhy akartaram avyayam 4.14 na mam karmani limpanti / na me karma-phale sprha iti mam yo 'bhijanati / karmabhir na sa badhyate 4.15 evam jnatva krtam karma / purvair api mumuksubhih kuru karmaiva tasmat tvam / purvaih purvataram krtam 4.16 kim karma kim akarmeti / kavayo 'py atra mohitah tat te karma pravaksyami / yaj jnatva moksyase 'subhat 4.17 karmano hy api boddhavyam / boddhavyam ca vikarmanah akarmanas ca boddhavyam / gahana karmano gatih 4.18 karmany akarma yah pasyed / akarmani ca karma yah sa buddhiman manusyesu / sa yuktah krtsna-karma-krt 4.19 yasya sarve samarambhah / kama-sankalpa- varjitah jnanagni-dagdha-karmanam / tam ahuh panditam budhah 4.20 tyaktva karma-phalasangam / nitya-trpto nirasrayah karmany abhipravrtto 'pi / naiva kincit karoti sah 4.21 nirasir yata-cittatma / tyakta-sarva-parigrahah sariram kevalam karma / kurvan napnoti kilbisam 4.22 yadrccha-labha-santusto / dvandvatito vimatsarah samah siddhav asiddhau ca / krtvapi na nibadhyate 4.23 gata-sangasya muktasya / jnanavasthita-cetasah yajnayacaratah karma / samagram praviliyate 4.24 brahmarpanam brahma havir / brahmagnau brahmana hutam brahmaiva tena gantavyam / brahma-karma-samadhina 4.25 daivam evapare yajnam / yoginah paryupasate brahmagnav apare yajnam / yajnenaivopajuhvati 4.26 srotradinindriyany anye / samyamagnisu juhvati sabdadin visayan anya / indriyagnisu juhvati 4.27 sarvanindriya-karmani / prana-karmani capare atma-samyama-yogagnau / juhvati jnana-dipite 4.28 dravya-yajnas tapo-yajna / yoga-yajnas tathapare svadhyaya-jnana-yajnas ca / yatayah samsita-vratah 4.29 apane juhvati pranam / prane 'panam tathapare pranapana-gati ruddhva / pranayama-parayanah apare niyataharah / pranan pranesu juhvati 4.30 sarve 'py ete yajna-vido / yajna-ksapita-kalmasah yajna-sistamrta-bhujo / yanti brahma sanatanam 4.31 nayam loko 'sty ayajnasya / kuto 'nyah kuru-sattama 4.32 evam bahu-vidha yajna / vitata brahmano mukhe karma-jan viddhi tan sarvan / evam jnatva vimoksyase 4.33 sreyan dravya-mayad yajnaj / jnana-yajnah parantapa sarvam karmakhilam partha / jnane parisamapyate 4.34 tad viddhi pranipatena / pariprasnena sevaya upadeksyanti te jnanam / jnaninas tatt va-darsinah 4.35 yaj jnatva na punar moham / evam yasyasi pandava yena bhutany asesani / draksyasy atmany atho mayi 4.36 api ced asi papebhyah / sarvebhyah papa-krt-tamah sarvam jnana-plavenaiva / vrjinam santarisyasi 4.37 yathaidhamsi samiddho 'gnir / bhasma-sat kurute 'rjuna jnanagnih sarva-karmani / bhasma-sat kurute tatha 4.38 na hi jnanena sadrsam / pavitram iha vidyate tat svayam yoga-samsiddhah / kalenatmani vindati 4.39 sraddhaval labhate jnanam / tat-parah samyatendriyah jnanam labdhva param santim / acirenadhigacchati 4.40 ajnas casraddadhanas ca / samsayatma vinasyati nayam loko sti na paro / na sukham samsayatmanah 4.41 yoga-sannyasta-karmanam / jnana-sanchinna-samsayam atmavantam na karmani / nibadhnanti dhananjaya 4.42 tasmad ajnana-sambhutam / hrt-stham jnanasinatmanah chittvainam samsayam yogam / atisthottistha bharata 5.1 arjuna uvaca sannyasam karmanam krsna / punar yogam ca samsasi yac chreya etayor ekam / tan me bruhi su-niscitam 5.2 sri-bhagavan uvaca sannyasah karma-yogas ca / nihsreyasa-karav ubhau tayos tu karma-sannyasat / karma-yogo visisyate 5.3 jneyah sa nitya-sannyasi / yo na dvesti na kanksati nirdvandvo hi maha-baho / sukham bandhat pramucyate 5.4 sankhya-yogau prthag balah / pravadanti na panditah ekam apy asthitah samyag / ubhayor vindate phalam 5.5 yat sankhyaih prapyate sthanam / tad yogair api gamyate ekam sankhyam ca yogam ca / yah pasyati sa pasyati 5.6 sannyasas tu maha-baho / duhkham aptum ayogatah yoga-yukto munir brahma / na cirenadhigacchati 5.7 yoga-yukto visuddhatma / vijitatmajitendriyah sarva-bhutatma-bhutatma / kurvann api na lio yate 5.8-9 naiva kincit karomiti / yukto manyeta tattva-vit pasyan srnvan sprsanjighrann / asnan gacchan svapan svasan pralapan visrjan grhnann / unmisan nimisann api indriyanindriyarthesu / vartanta iti dharayan 5.10 brahmany adhaya karmani / sangam tyaktva karoti yah lipyate na sa papena / padma-patram ivambhasa 5.11 kayena manasa buddhya / kevalair indriyair api yoginah karma kurvanti / sangam tyaktvatma-suddhaye 5.12 yuktah karma-phalam tyaktva / santim apnoti naisthikim ayuktah kama-karena / phale sakto nibadhyate 5.13 sarva-karmani manasa / sannyasyaste sukham vasi nava-dvare pure dehi / naiva kurvan na karayan 5.14 na kartrtvam na karmani / lokasya srjati prabhuh na karma-phala-samyogam / svabhavas tu pravartate 5.15 nadatte kasyacit papam / na caiva sukrtam vibhuh ajnanenavrtam jnanam / tena muhyantijantavah 5.16 jnanena tu tad ajnanam / yesam nasitam atmanah tesam aditya-vajjnanam / prakasayati tat param 5.17 tad-buddhayas tad-atmanas / tan-nisthas tat-parayanah gacchanty apunar-avrttim / jnana-nirdhuta-kalmasah 5.18 vidya-vinaya-sampanne / brahmane gavi hastini suni caiva sva-pake ca / panditah sama-darsinah 5.19 ihaiva tairjitah sargo / yesam samye sthitam manah nirdosam hi samam brahma / tasmad brahmani te sthitah 5.20 na prahrsyet priyam prapya / nodvijet prapya capriyam sthira-buddhir asammudho / brahma-vid brahmani sthitah 5.21 bahya-sparsesv asaktatma / vindaty atmani yat sukham sa brahma-yoga-yuktatma / sukham aksayam asnute 5.22 ye hi samsparsa-ja bhoga / duhkha-yonaya eva te ady-antavantah kaunteya / na tesu ramate budhah 5.23 saknotihaiva yah sodhum / prak sarira-vimoksanat kama-krodhodbhavam vegam / sa yuktah sa sukhi narah 5.24 yo 'ntah-sukho 'ntar-aramas / tathantar-jyotir eva yah sa yogi brahma-nirvanam / brahma-bhuto 'dhigacchati 5.25 labhante brahma-nirvanam / rsayah ksina-kalmasah chinna-dvaidha yatatmanah / sarva-bhuta-hite ratah 5.26 kama-krodha-vimuktanam / yatinam yata-cetasam abhito brahma-nirvanam / vartate viditatmanam 5.27-28 sparsan krtva bahir bahyams / caksus caivantare bhruvoh pranapanau samau krtva / nasabhyantara-carinau yatendriya-mano-buddhir / munir moksa-parayanah vigateccha-bhaya-krodho / yah sada mukta eva sah 5.29 bhoktaram yajna-tapasam / sarva-loka-mahesvaram suhrdam sarva-bhutanam / jnatva mam santim rcchati 6.1 sri-bhagavan uvaca anasritah karma-phalam / karyam karma karoti yah sa sannyasi ca yogi ca / na niragnir na cakriyah 6.2 yam sannyasam iti prahur / yogam tam viddhi pandava na hy asannyasta-sankalpo / yogi bhavati kascana 6.3 aruruksor muner yogam / karma karanam ucyate yogarudhasya tasyaiva / samah karanam ucyate 6.4 yada hi nendriyarthesu / na karmasv anusajiate sarva-sankalpa-sannyasi / yogarudhas tadocyate 6.5 uddhared atmanatmanam / natmanam avasadayet atmaiva hy atmano bandhur / atmaiva ripur atmanah 6.6 bandhur atmatmanas tasya / yenatmaivatmana jitah anatmanas tu satrutve / vartetatmaiva satru-vat 6.7 jitatmanah prasantasya / paramatma samahitah sitosna-sukha-duhkhesu / tatha manapamanayoh 6.8 jnana-vijnana-trptatma / kuta-stho vijitendriyah yukta ity ucyate yogi / sama-lostrasma-kancanah 6.9 suhrn-mitrary-udasina- / madhyastha-dvesya-bandhusu sadhusv api ca papesu / sama-buddhir visisyate 6.10 yogi yunjita satatam / atmanam rahasi sthitah ekaki yata-cittatma / nirasir aparigrahah 6.11-12 sucau dese pratisthapya / sthiram asanam atmanah naty-ucchritam nati-nicam / cailajina-kusottaram tatraikagram manah krtva / yata-cittendriya-kriyah upavisyasane yunjyad / yogam atma-visuddhaye 6.13-14 samam kaya-siro-grivam / dharayann acalam sthirah sampreksya nasikagram svam / disas canavalokayan prasantatma vigata-bhir / brahmacari-vrate sthitah manah samyamya mac-citto / yukta asitamat-parah 6.15 yunjann evam sadatmanam / yogi niyata-manasah santim nirvana-paramam / mat-samstham adhigacchati 6.16 naty-asnatas tu yogo 'sti / na caikantam anasnatah na cati-svapna-silasya / jagrato naiva carjuna 6.17 yuktahara-viharasya / yukta-cestasya karmasu yukta-svapnavabodhasya / yogo bhavati duhkha-ha 6.18 yada viniyatam cittam / atmany evavatisthate nisprhah sarva-kamebhyo / yukta ity ucyate tada 6.19 yatha dioo nivata-stho / nengate sopama smrta yogino yata-cittasya / yunjato yogam atmanah 6.20-23 yatroparamate cittam / niruddham yoga-sevaya yatra caivatmanatmanam / pasyann atmani tusyati sukham atyantikam yat tad / buddhi-grahyam atindriyam vetti yatra na caivayam / sthitas calati tattvatah yam labdhva caparam labham / manyate nadhikam tatah yasmin sthito na duhkhena / gurunapi vicalyate tam vidyad duhkha-samyoga- / viyogam yoga-samjnitam 6.24 sa niscayena yoktavyo / yogo 'nirvinna-cetasa sankalpa-prabhavan kamams / tyaktva sarvan asesatah manasaivendriya-gramam / viniyamya samantatah 6.25 sanaih sanair uparamed / buddhya dhrti-grhita ya atma-samstham manah krtva / na kincid api cintayet 6.26 yato yato niscalati / manas cancaiam asthiram tatas tato niyamyaitad / atmany eva vasam nayet 6.27 prasanta-manasam hy enam / yoginam sukham uttamam upaiti santa-rajasam / brahma-bhutam akalmasam 6.28 yunjann evam sadatmanam / yogi vigata-kalmasah sukhena brahma-samsparsam / atyantam sukham asnute 6.29 sarva-bhuta-stham atmanam / sarva-bhutani catmani iksate yoga-yuktatma / sarvatra sama-darsanah 6.30 yo mam pasyati sarvatra / sarvam ca mayi pasyati tasyaham na pranasyami / sa ca me na pranasyati 6.31 sarva-bhuta-sthitam yo mam / bhajaty ekatvam asthitah sarvatha vartamano 'pi / sa yogi mayi vartate 6.32 atmaupamyena sarvatra / samam pasyati yo 'rjuna sukham va yadi va duhkham / sa yogi paramo matah 6.33 arjuna uvaca yo 'yam yogas tvaya proktah / samyena madhusudana etasyaham na pasyami / cancalatvat sthitim sthiram 6.34 cancalam hi manah krsna / pramathi balavad drdham tasyaham nigraham manye / vayor iva su-duskaram 6.35 sri-bhagavan uvaca asamsayam maha-baho / mano durnigraham calam abhyasena tu kaunteya / vairagyena ca grhyate 6.36 asamyatatmana yogo / dusprapa iti me matih vasyatmana tu yatata / sakyo 'vaptum upayatah 6.37 arjuna uvaca ayatih sraddhayopeto / yogac calita-manasah aprapya yoga-samsiddhim / kam gatim krsna gacchati 6.38 kaccin nobhaya-vibhrastas / chinnabhram iva nasyati apratistho maha-baho / vimudho brahmanah pathi 6.39 etan me samsayam krsna / chettum arhasy asesatah tvad-anyah samsayasyasya / chetta na hy upapadyate 6.40 sri-bhagavan uvaca partha naiveha namutra / vinasas tasya vidyate na hi kalyana-krt kascid / durgatim tata gacchati 6.41 prapya punya-krtam lokan / usitva sasvatih samah sucinam srimatam gehe / yoga-bhrasto 'bhijayate 6.42 atha va yoginam eva / kule bhavati dhimatam etad dhi durlabhataram- / loke janma yad idrsam 6.43 tatra tam buddhi-samyogam / labhate paurva-dehikam yatate ca tato bhuyah / samsiddhau kuru-nandana 6.44 purvabhyasena tenaiva / hriyate hy avaso 'pi sah jijnasur api yogasya / sabda-brahmativartate 6.45 prayatnad yatamanas tu / yogi samsuddha-kilbisah aneka-janma-samsiddhas / tato yati param gatim 6.46 tapasvibhyo 'dhiko yogi / jnanibhyo 'pi mato 'dhikah karmibhyas cadhiko yogi / tasmad yogi bhavarjuna 6.47 yoginam api sarvesam / mad-gatenantar-atmana sraddhavan bhajate yo mam / sa me yuktatamo matah |